Hamileliğin ilk 3 ayı kafaların en karışık olduğu dönemdir. Özellikle de ilk kez hamile anne adayları için yeni çıktıkları muammadır. Nasıl beslenmeleri kaç haftalık hamile olduklarını tespit etmeye kadar kafalarda hep soru işaretleri vardır. Mide bulantıları ve kimi zaman yaşanan iştah değişimleri dışında olumsuz bir değişimin yaşanmadığı bu ilk 3 aylık dönemde bebeğinizin nasıl gelişeceği, sizi başka hangi değişimlerin beklediği ve nasıl beslenmeniz gerektiğini bakın Kadın Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Kağan Kocatepe nasıl anlatıyor.
Aylara göre gelişimi takip ederken…
Modern doğum biliminde hamilelik dönemindeki değişiklikleri hafta hafta takip etmek, bebekteki ve anne adayındaki değişiklikleri daha kolay anlayabilmek açısından uygun bir yaklaşım olarak kabul edilse de çoğu anne adayı hamileliğinin aylara göre gelişimi konusunda da bilgi sahibi olmak ister. Hamilelik ortalama 9 ay 10 gün veya 40 hafta devam eden bir süreçtir ve bu sürenin başlangıcını görülen son regl kanamasının ilk günü belirler. Anne adayları aylara göre gelişimi takip ederken bir ayın 30 gün sürmesi gerçeğini dikkate almalı ve hamilelik haftalarının hangi aylarına (veya tam tersi) denk geldiğini hesaplarlarken bu gerçeği dikkate almalıdırlar. Örnek olarak 12 hafta sanki 3 aya denk geliyormuş gibi görünse de, 84 gün olduğundan 3 ay aslında 13 haftadır.
Kaç aylık hamilesiniz?
"Girilen yaş mı söylenir, bitirilen yaş mı?", ikilemi burada da kendini gösteriyor olup bu sorunun cevabını vermek aslında çok kolaydır: "Ben 2 aylık hamileyim" diyen bir anne adayı "Ben 2 ayımı tamamladım, 3. aya girdim" demek ister. Yani bitirilen ay söylenir. Benzer şekilde yaş ifade edilirken de bazı insanlar girilen yaşı söyleseler de doğrusu bitirilen yaştır. Bebeğiniz doğduktan 12 ay sonra onun doğum günü pastasında iki değil, bir adet mum olacak.
Hamileliğin 1. ayı
Hamilelik döneminin 1. ayında son regl kanamasından sonra olgunlaşan yumurta hücresi yaklaşık olarak regl döngüsünün (regl döngüsünün başlangıcı regl kanamasının ilk günüdür) 14. gününde yumurtlama süreciyle fallop tüplerinden (kanallar) birinin içine geçer ve burada karşılaştığı sperm hücre topluluklarındaki en güçlü olan spermi içine alır. Buna döllenme adı verilir. Döllenme sonucunda anne adayının genlerini oluşturan 23 kromozom ile baba adayının genlerini oluşturan 23 kromozom birleşerek 46 kromozomdan oluşan yeni bir canlı hücre meydana gelir. Eğer baba adayının sperm hücresi Y kromozomuna sahipse yeni canlının cinsiyeti erkek, eğer sperm hücresinin kromozomu X ise yeni canlı dişi olarak belirlenmiş olur. Fallop tüplerinin içinde gerçekleşen döllenme sonucunda oluşan bu yeni canlı aşağı doğru, daha önceden hazırlığı tamamlanmış olan rahim iç tabakasına doğru hareket eder ve bu esnada bir hücre bölünerek 2, 4, 8, 16, 32 hücre şeklinde giderek çoğalır ve rahim içinde kendine en uygun bulduğu yere yerleşir. Buna implantasyon adı verilir. Implantasyon adeta inşaatın temelinin kazılması gibidir ve bu "kazı çalışmaları" esnasında, yaklaşık olarak yumurtlamadan bir hafta sonra implantasyon kanaması adı verilen hafif bir kanama gerçekleşebilir. Implantasyon sonrasında da gelişimine hızlı bir şekilde devam eden yeni canlı yani embriyo beta HCG adı verilen bir hormon salgısı yaparak anne adayının vücudunu kendi varlığından haberdar eder.
Önce kana, belli bir süre sonunda da idrara geçen bu hormon hamilelik testlerinin temelini oluşturur. Yaklaşık olarak beklenen (ancak aslında beklenmeyen) regl kanaması tarihinden birkaç gün sonra yapılan idrar testinde hamilelik belirlenebilir. Beta HCG hormonu kanda da belirlenebilen ve hamileliğin daha erken, regl kanaması gecikmeden önce bile saptanabilmesini sağlasa da gereksiz stresi engellemek açısından doktor gerekli görmediği sürece idrar testini anne adayının kendisinin yapması yeterlidir.
Hamilelik testi bu ayın sonunda veya gelecek ayın başında pozitif çıktığında bebek bir milimetre bile olmayan ufacık bir yapıdır. Anne adayı hamileliğinin birinci ayında sigara ve alkolden uzak durmalı, doktorun önerdiği folik asit takviyesini düzenli almalı, beslenme, istirahat ve uyku düzenini uygun bir şekilde ayarlamaya başlamalıdır.
Hamileliğin 2. ayı
Bu ayın başında beklenen regl gecikmesi gerçekleşmiş ve anne adayı çoğu durumda hamileliğini kendi evinde yaptığı idrar testleriyle anlamıştır. Rahim içinde gelişmekte olan bebeğin anne adayının bedenine salgılattığı hormon adı verilen maddeler onda hamileliğin sağlıklı gelişmesi için gerekli değişiklikleri yaratmaya başlamıştır. Bu hormonal değişiklikler çoğu anne adayında sürekli uyuma ihtiyacı, bel ağrısı, özellikle sabahları ortaya çıkan bulantı, iştahsızlık, bazı maddelerden tiksinme ve bazı maddelere karşı daha fazla ilgi duyma gibi belirtilerin ortaya çıkmasına neden olsa da anne adaylarının bir kısmı adet gecikmesi dışında hiçbir belirti hissetmez ve endişeye kapılabilirler. Her anne adayı hamileliğin bu döneminde farklı belirtiler yaşar ve "hiçbir şey hissetmeme" doktor muayenesinde hamilelik doğrulandığı sürece normal kabul edilir.
Bazı anne adaylarında bulantılar ve kusma, adeta her şeyden tiksinmeye kadar varabilen iştah azalmasına neden olabilir ve bu da anne adayında "Bebeğimi besleyemiyor muyum?" kaygısı yaratabilir. Bu dönemde rahim içindeki bebek henüz çok ufak olduğundan anne adayının beslenememesinin kendi genel durumunun bile bozulduğu ileri durumlar hariç bebekte bir soruna neden olmaz. Aslında bu iştah değişiklikleri özellikle sigara içen anne adaylarının sigaradan soğumasıyla onun işine bile yarayabilir.
Rahim içindeki bebekte bu dönemde ortaya çıkan en önemli değişiklik kalbinin atmaya başlamasıdır. Ultrasonografide de gözlenebilen ve hatta duyulabilen bu kalp atışları ortalama dakikada 140 civarındadır. Bebekte kalp yanında beyin ve sinir sistemi de oluşmaya başlamış, diğer organlar da yavaş yavaş ortaya çıkmaya başlamıştır. Anne adaylarının büyük çoğunluğu bu ay içinde doktorlarına ilk kez giderler. Yapılan ultrasonografide hamileliğin dönemine göre önce yalnızca hamilelik kesesi, sonra bebeğin kendisi ve birkaç gün içinde de kalp atışları gözlenebilir hale gelir. Bazı anne adaylarında hamileliğin değerlendirilmesi amacıyla vajinal ultrasonografi gerekebilir ve bu ultrasonografi türünün bebeğe hiçbir zararı yoktur.
Hamileliğin 3. ayı
Bebekteki organ gelişimi bu dönemde hızlı bir şekilde devam etmekte olup, dudak-damak gibi ince ayrıntılar da belirmeye başlar. Dudakdamak yapısı adeta bir heykeltıraşın heykelini ince ince şekillendirmesi gibi sanatsal bir şekilde 3-4 hafta sürer. Ayın başında sadece taslak şeklinde olan kol ve bacaklar ve uçlarındaki parmaklar ayın sonuna gelindiğinde uzamış ve parmaklar arasındaki perdeler ortadan kalkmıştır. Gözler ortaya çıkmış ve henüz yanlarda olup, ayın sonuna doğru başlayan bir süreçte orta hatta doğru yaklaşmaya başlayacaklardır. Bebeğin dilindeki tat tomurcuklarının ve burnundaki koku algılayıcılarının gelişmesiyle bu ay sonunda bebeğin tat ve koku alma duyusu gelişimi hızlanacaktır.
Bebeğin içeride aldığı tatlar daha çok annesinin yediklerine bağlı olarak değişen amniyo sıvısının ona sunduğu tatlardır. Bu ay sonunda gelişimi hızlanmış olan parmak uçlarındaki sinir liflerinin gelişmesiyle dokunma duyusu da ortaya çıkmaya başlayacak ve ayın ortasına doğru hareketlenmeye başlayan bebek etrafını tanımaya yönelik olarak kendi bedenine ve çevresine dokunarak etrafını tanımaya başlayacaktır.
Anne adayının bulantı ve iştahsızlık belirtileri bu ay içinde doruk noktasına ulaşsa da ayın sonuna doğru eski iştahı çoğu durumda yerine gelecektir. Anne adaylarının çoğu bu dönemde ekşi, tuzlu yiyeceklere daha çok ilgi duyarlar. Doktor kontrolünde bebeğin baş-popo arasındaki uzunluğu ölçülerek hamilelik haftasıyla uyumu belirlenecek ve kan sayımı, kanda enfeksiyon arama testleri, idrar ve tiroid testleri bu dönemde istenecektir. Günümüzde yardımcı üreme tekniklerinin artmasıyla yaklaşık 80'de bir oranında görülen ikiz ve çoğul hamilelik bu dönemde ultrasonografide rahatlıkla belirlenebilir.
İlk 3 ay nasıl beslenmelisiniz?
Hamileliğinizin ilk 3 aylık döneminde beslenmeyi ihtiyaçtan daha çok bir iş olarak görün. Günlük öğün sayınızı 4-8 arası olacak şekilde ayarlayın. Bu, midenizin aşırı dolmasını ve aniden acıkarak "abur cubur" yemenizi engelleyecektir.
Sıvıların da bir besin maddesi olduğunu unutmayın. Aşırı kalorili, besin değeri düşük olan gıdalardan kaçının. İlk 3 ayda da hamileliğin tüm aylarında da bu kural geçerli. İlk aylardaki mide bulantılarından en az etkilenmek için; sabah yataktan kalkmadan önce kraker ya da bisküvi gibi gıda maddelerinden birkaç adet atıştırın ve bunları yedikten sonra yataktan kalkın.
Günlük öğününüzü 3 öğünde değil, 5 ya da 6'ya bölerek alın. Sıvıları yemekler arasında alın. Yemekler esnasında fazla sıvı alarak midenizi doldurmayın. Midenize ve bağırsaklarınıza dokunan yiyeceklerden uzak durun.
Hazırlayan: Işıl Evrim Akgün
