Bazen çocuklarınızın kendi kendine konuştuklarını sanıp onun için kaygılanabilirsiniz. Bazen keyifle, sohbet ederek, eğlenerek ama yalnız başlarına odalarında oyunlar oynadıklarına şahit olursunuz. Aslında yalnız mıdırlar? Onlara sorarsanız alacağınız cevap, "Hayır" olacaktır. Çünkü yanlarında sizin göremediğiniz, seslerini duyamadığınız ancak çocuklarınız için orada olan minik hayali arkadaşları vardır. Bu arkadaşlar, çocuklarınızın sıklıkla yanlarındadır. Sadece oyun oynarken değil; yemek yerken, uykuya dalarken, televizyon izlerken de o arkadaşlar oradadır. İşte, anne babaları kaygılandıran, "hayali arkadaş" dönemi hakkında her şeyi Psikolojik Danışman Tuğba Gürçağ Yarız anlatıyor.
3 yaşından itibaren sıklıkla rastlanır
Genellikle çocukların soyut olan hayal ile somut olan gerçeğin farkına henüz net olarak varamadıkları okul öncesi dönemde, yani 3-5 yaş arasında sıklıkla rastlanılan bir kavramdır "hayali arkadaş"... Çocuk gelişimi açısından bakıldığında; hayali arkadaşlar ilk duyduklarında anne babaları kaygılandıran, ancak aslında normal gelişim seyrinde çokça karşımıza çıkan bir durumdur. Ve bu durumun gelişim açısından birçok yararı vardır.
Farklı roller deneme fırsatı elde ederler
Hayali arkadaşlar, genellikle çocukların baş etmekte zorlandıkları sıkıntıları çözmek, zorlandıkları durumlar ile baş etmek, iç dünyalarında huzursuzluk yaratan durumların açığa çıkmasına ve çözülebilmesine yardımcı olmak, günlük stres faktörleri ile uğraşmak gibi konularda çocuklara yardımcı olabilir. Bazen çocuklar sahip olmak istedikleri özellikleri hayali arkadaşlarına yükleyerek farklı roller deneme fırsatı da elde ederler. Oyunlar sırasında bazen hayali arkadaşlarına bağırabilir, bazen onları eve davet edip misafircilik oynayabilir, bazen onlara yardım edebilir ve bu sayede farklı rollere bürünebilirler. Bazen çocuklar hayali arkadaşlarının anne baba öğretmeni olarak, tıpkı onların kendilerine davrandığı şekilde oynadıkları bir oyun sürdürebilirler. İşte bu noktada çocuklar kendi anne baba ve öğretmenleri ile olan ilişkilerine dair ipuçları verebilmiş olurlar. Bu tarz oyunlarda çocuklar çok memnun oldukları, hoşlarına giden durumları canlandırabilirken; bazen de canlarını sıkan, hoşlarına gitmeyen ve değiştirilmesini istedikleri bazı durumları canlandırarak yetişkinlere önemli mesajlar veriyor olabilirler.
Çocukların bazı kavramları öğrenmesine fırsat tanır
Aile içinde yaşanan sıkıntılı dönemlerde, anne-baba ayrılığı, yeni bir kardeşin aileye katılımı, ailede yaşanan ölüm ve yas durumları, sağlık problemleri, taşınma, iş değişikliği, yuvaya başlama, yuva değiştirme gibi yaşam olaylarının ortaya çıktığı zaman dilimlerinde hayali arkadaşlar ile oynanan oyunların sıklığında artış görülebilir. Bu sayede çocuklar, iç dünyalarında yaşadıklarını oyunlar sayesinde dış dünyaya transfer ederek bu zor dönemler ile daha rahat baş edebilmektedirler. Hayali arkadaşlar ile oynanan oyunlarda genellikle çocuklar otorite figürünü canlandırmayı tercih ederler. Böylece hem kontrolü ele geçirirler, hem de karar verme becerilerini ve öz güvenlerini geliştirme şansı elde ederler. Korkular baş ile etmek konusunda da hayali arkadaşlar ile oynanan oyunlar, iyi bir yansıtma yolu olarak kullanılabilir. Hayali oyunlar çocukların güç, otorite, ilişki kurma şekilleri gibi kavramları öğrenmelerine fırsat tanır. Hayali oyunlar sırasında çocuklar; sözel ifadeyi ve mimiklerini kullanma, isteklerini veya istemediklerini ifade etme, hakkını koruma ve rol yapabilme gibi becerilerini geliştirirler.
Anne babalar çocuklarının gelişim özelliklerini takip etmeli
Hayali arkadaşlar ile ilk kez karşılaştıklarında anne babalar bir şaşkınlık yaşayabilirler. Bu tarz durumlarda bu arkadaşlar ile oyunlara yasak koymak yerine izin verici olmak daha uygun bir tutumdur. Çocuklar dahil ettiklerinde oyunlara katılmak, çocuğunuza empatik yaklaşarak onu ve arkadaşını anladığınızı ve kabul ettiğinizi fark ettirmek, ancak oyunda ve rollerde bazı sınırlar olduğunu çocuğunuza hatırlatmak ve gerektiği zamanlarda çocuğunuzu kırmadan ve ona kızmadan gerçek dünyaya döndürmek, unutulmaması gereken önemli noktalardır. Hayali oyunların sıklığı, gerçek arkadaşlar ile oynanan oyunların sıklığından çok daha fazla ve hayali arkadaşların sayısı gerçek arkadaşların sayısından çok daha fazla ise, burada bir müdahale gerekiyor olabilir. Gerçek arkadaşları ile iletişim kurmakta zorlanan çocuklar genellikle hayali arkadaşları ile oyun oynamayı tercih ederler. Burada ebeveynlere düşen en önemli görev; çocuklarının gelişim özelliklerini takip etmek, onları gözlemleyerek tanımak, arkadaşları ile ilişkileri ve iletişim kurma kaliteleri ve oyunlarının içerikleri hakkında bilgi sahibi olmaktır. Bu noktada bilgi ve destek alınabilecek en önemli kişiler; eğer anne çalışıyor ise çocuğun bakımını sağlayan kişiler ve eğer çocuk bir okul öncesi kuruma devam ediyor ise yuvadaki öğretmeni ve yuva pedagogudur. Tüm bu kişiler ile iletişim ve işbirliği halinde olmak ve çocuk hakkında bilgi alışverişinde bulunmak, çocuktaki gelişimi ve farklılıkları birlikte konuşmak ve gereken durumlarda uygun müdahaleleri yapmak için çok önemlidir.
Hazırlayan: Aytülike Keskin
