Çocuklar büyürken, başlarına geleceklerden habersiz yaşama adapte olmaya çalışır. Bunu da çevresini keşfetme çalışmalarıyla yapar. Her geçen gün edinilen deneyimler sayesinde çocuklar artık, kendi kendilerini idare hareedebileceklerini düşünürler. Özellikle de 3-4 yaş dönemindeki çocuklarda anne-babasından bağımsız hareket etme isteği doruğa ulaşır, özgürlüğün tadını çıkarmak için sınır tanımazlar. Ama kocaman bir dünya ve onun nasıl olduğunu merak eden minikler için ara sıra tehlike çanları çalabilir. Çocuğunuzu gizli tehlikelere karşı korumanız her zaman mümkün olmayabilir, ama kurallar eşliğinde ona tehlikeleri öğretmeniz mümkün. Davranış Bilimleri Enstitüsü Çocuk ve Genç Bölümü'nden Klinik Psikolog Cemre Soysal, bireysellik savaşı veren çocukların etrafını sarı tehlike bantlarıyla sarmadan rahatlıkla uygulayabileceğiniz önerilerde bulundu.
3-4 yaş dönemi becerileri
3 yaş çocuğunun özelliklerini birkaç bölümde açıklamak mümkün: Psikososyal gelişim, hareket/beden gelişimi ve bilişsel gelişim. 3 yaşından itibaren çocuklar kendi kendine hareket etmeye ve ufak arkadaşlıklar kurmaya başlar. 4 yaşa doğru ise beraber oynamayı ve oyunu paylaşmayı öğrenirler. İnatlaşma ve tutturma davranışı da yine özellikle 3 yaşa ait tipik bir davranıştır. 4 yaştan itibaren bu davranışın azaldığı görülür. Hareket ve beden gelişiminde ise çocuk iki ayağıyla belli mesafeleri atlayabilir, top oynayabilir, üç tekerlekli bisiklete binebilir. Tırmanma, zıplama hareketleri de 3-4 yaş çocuklarında sıklıkla görülür. Ayrıca bu yaş çocukları merdivenleri de yardımsız inebilir ve çıkabilir. Bilişsel gelişim açısından bakıldığında ise 3-4 yaşındaki çocuklar 10'a kadar sayabilir, renkleri öğrenebilir ve kalem kullanarak yuvarlak, üçgen, kare gibi temel şekilleri çizebilirler. Kendilerini ifade edebilir, duygularını tanımlayabilir ve 4-5 cümlelik hikayeler anlatabilirler.
Tehlike çanları neden çalıyor?
Kendi başına hareket etme kabiliyeti artan çocukların, fiziksel aktiviteye dayalı kazalar geçirme olasılıkları fazladır. O yaşa kadar parka gidildiğinde mutlaka başında beklenen ve kontrol altında tutulan çocuk, artık sadece gözle takip edilmeye başlanır ve anne-babayla çocuk arasına tehlike durumunda müdahale edilebilecek bir mesafe girer. Örneğin; anne-baba 3-4 yaşındaki çocuğunu bir arkadaşıyla oynaması için bahçede yalnız bırakabilir, uzaktan onları takip edebilir. Bu da bazen anne-babaların önleyemediği ufak kazalara yol açabilir. Bu dönemde kazaları önlemek yerine, olaydan sonra çocukların ağlamalarına çözüm aranması sık karşılaştığımız bir durumdur. Doğru anne-baba yaklaşımı Yaşanan kazalar veya sıyrıklar her ne kadar "öpelim geçsin" sözleriyle atlatılsa da, bazı durumlar ciddi sonuçlara yol açabilecek cinstendir. Bisiklete binerken, kaykay kaymaya yeltenirken, özellikle yaz aylarında havuz ve denizde zaman geçirirken, bahçede-parkta oynarken veya kendi başlarına yemek yerken birtakım tehlikelerle karşı karşıya kalabilirler. Her ne kadar bu yaş dönemindeki çocuklar bazı tehlikelere açık olsalar da anne-babalar, onların adına adeta hareket etmelerini engelleyen bir koruma duvarı örmekten kaçınmalıdırlar. Çünkü bu tarz aşırı korumacı tavır, çocukların tehlikeyi öğrenmelerini de geciktirir. Alınacak önlemlerin başında çocuğun kendine veya bir başkasına ağır bir hasar vermesini önlemek gelir. Örneğin; freni çalışmayan bir bisiklete bindirmemek, koruyucu kaskını taktırmadan scooter veya bisiklet kullandırmamak gibi temel önlemler alınmalıdır. Özellikle havuzda ve bisiklette çocukların mümkün olduğunca birbirlerine belli bir mesafede tutulmaları önemlidir. Yemek yerken olabilecek kazaları önlemek içinse çocuğun yemeğini ufak parçalara bölmek, kılçık ve kemikleri ayıklamak, riski azaltacaktır.
Çocuğu nasıl uyarmalı?
Çocuğu tehlikelere karşı korumak, tehlikeleri onun adına ortadan kaldırmak manasına gelmez. Bunu yapan anne-babalar çocuğun tehlikeyi tanımasını engellemiş olur. Ufak kazalar atlatmaları deneysel öğrenme özelliği taşır ve yaşantısal örnekler çocuğun kendi kendine tehlikeden uzak durmayı öğrenmesine katkı sağlar. Ufak hareket alanları bırakmanın yanı sıra, tehlikelerin neler olabileceği hakkında çocuk önceden bilgilendirilmelidir. Ayrıca kesinlikle yapmaması gereken şeyleri de tekrar tekrar hatırlatmak, çocuğu tehlikeden uzak tutacaktır. Örneğin; balkondayken demirlere tırmanmanın, bıçakla oynamanın, havuza simit veya kolluksuz girmenin kesinlikle yasak olduğu belirtilmelidir.
Hazırlayan: Şenay ÇELİK
