Tabii ki önemli olan bir bebeğin sağlıklı olması, sağlıklı bir şekilde dünyaya gelmesi büyümesi. Ama kim istemez ki zehir bir çocuğu olsun. Dolayısıyla ki, çok anne-babanın rüyası çocuğunun zeki olması ve birçoğu da bu konuda sürekli bir arayış içinde. İnsan zekasını büyük oranda belirleyen genetik mirastır ancak, beslenme ve gelişime yönelik aktiviteler gibi bazı çevresel faktörler zekaya katkı sağlayabilir.

Son yıllarda araştırmalar bebeklerin zihinsel gelişimine katkı sağlamak için anne adaylarının hamilelik döneminde de beslenmelerine dikkat etmeleri gerektiğini ortaya koyuyor. Bebeklerin zihinsel gelişimi açısından beslenmede dikkat edilmesi gerekenleri Kadın Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Kağan Kocatepe ve Medical Park Ordu Hastanesi Beslenme ve Diyet Uzmanı Kadriye Eken'den öğrendik.

Zihinsel gelişim için önemli bir madde: Omega 3

Beyin gelişimi, hamileliğin ilk haftalarından başlayan ve bebek doğduktan sonra da 7. aya kadar hızlı bir şekilde devam eden bir süreçtir. Bu nedenle annelerin hem bebek doğmadan önce hem de bebek doğduktan sonra başlayan ve çocukluk çağı boyunca devam eden süreçte bebeğin beyin gelişimini fiziksel olarak destekleyen besin maddelerine ve hem de gelişimini işlevsel olarak destekleyen alışkanlıklara önem vermeleri gerekir. Hamilelik döneminde anne adaylarının Omega 3 kaynaklarını bolca tüketmeleri, bebeklerinin beyin gelişimi açısından son derece önemlidir. Omega 3 kaynakları balık, ceviz, badem ve koyu yeşil yapraklı sebzeler şeklinde özetlenebilir.

Omega 3 yağ asitleri

Vücut tarafından üretilemediği için dışarıdan besin maddesi olarak alınması gereken ve sinir sistemi hücre işleyişi için son derece önemli olan Omega 3 yağ asitleri son yıllarda tıp çevrelerinde daha çok ilgi görmeye başlamıştır. Bu maddenin her geçen gün farklı bir olumlu etkisi ortaya çıkar. Hamilelik döneminde önerildiği miktarda alınan Omega 3 yağ asitlerinin rahim içinde gelişmekte olan bebeğin beyin ve göz gelişimine önemli katkılarda bulunduğu uzun zamandan beri bilinir. Bunun yanında yeni çalışmalar bu maddenin daha da farklı özelliklerini ortaya çıkarmıştır.

Hamilelik döneminde Omega 3 yağ asitlerini en yüksek seviyede tüketen anne adaylarıyla en düşük seviyede tüketen anne adaylarının hamilelik dönemi, lohusalık, emzirme dönemi ve bebeklerinin gelişimlerini inceleyen çalışmalarda bu maddeyi yüksek seviyede tüketen anne adaylarında erken doğum riskinin azaldığı, preeklampsinin (preeklampsi halk arasında hamilelik zehirlenmesi olarak bilinir ve tansiyon yükselmesi ve idrarda albumin görülmesi şeklinde seyreder) daha az görüldüğü, annede doğum sonrası depresyon ve hafıza bozukluğu oranının daha düşük olduğu gözlemlenmiştir. Yine bu çalışmalar hamilelik döneminde omega 3 maddesini bolca tüketen annelerin bebeklerinin yenidoğan ve bebeklik döneminde daha az uyku sorunu yaşadığını, ileriki dönemlerde çocukluk çağı alerjilerinin daha az görüldüğünü, hiperaktivite gibi dikkat eksikliği sorunlarının daha az yaşandığını gösterir. Hatta son bir çalışma, hamilelik döneminde yüksek seviyede Omega 3 yağ asidi tüketen anne adaylarının kız çocuklarında ileride meme kanseri görülme riskinin azaldığını bile gösterir.

Haftalık tüketim ne olmalı?

Haftada iki kez balık yemek ve yine iki adet ceviz, 6-8 adet badem ve haftada iki porsiyon ıspanak, semizotu gibi koyu yeşil yapraklı sebzelerden tüketmek ihtiyacı karşılamak için tümüyle yeterlidir. Son zamanlarda yapılan çalışmalar, önerilenden fazla ve çok yüksek dozlarda Omega 3 alımının kanama zamanını uzattığını (aslında bu etki kalp krizi ve damar tıkanıklığına karşı Omega 3'lerin koruyucu etkisinin temel nedenidir) ve bunun da doğum esnasında kanama olasılığını arttırdığını ortaya çıkarmıştır.

Omega 3 yağ asitlerini balıklardan temin ederken dikkat edilmelisi gerekenler...

Omega 3 yağ asitleri için en iyi kaynak balık eti olmasına karşın özellikle büyük balıklar çevre kirliliğinin bir sonucu olarak vücutlarında civa barındırdıklarından taze ton balığı, kılıç balığı, köpek balığı, uskumru gibi büyük gövdeli balıkların tüketilmesinden, civanın rahim içinde gelişmekte olan bebeğin yeni gelişmekte olan sinir sistemine muhtemel olumsuz etkileri nedeniyle kaçınılmalıdır. Bunun yerine istavrit, sardunya, çinekop, levrek, çupra gibi ülkemizde bolca bulunan küçük, orta boy balık türlerini tercih etmek yerinde olur. Konserve ton balığı da ayda iki-dört kutuyu geçmemek koşuluyla tercih edilebilir.

Omega 3 tabletleri

Omega 3 ihtiyacını doğal besinlerle karşılayamayanlar için üretilmiş balık yağı tabletlerinin; balık yağının gövdesinden üretilmiş olanları (fish body oil) ve balığın karaciğerinden üretilmiş olanları (cod liver oil) olmak üzere iki türü bulunur. Özellikle hamileliğin ilk aylarında balık karaciğerinden üretilenlerin tercih edilmesi uygun değildir.

Çünkü balık karaciğeri bir A vitamini deposu olduğundan bu tabletler zengin Omega 3 yağ asidi içermeleri yanında bolca A vitamini de içerir ve A vitamininin fazlası rahim içinde ilk 3 aylık gelişme döneminde olan bebeğe toksik etkilerde bulunabilir.

Diğer besin kaynakları

Medical Park Ordu Hastanesi Beslenme ve Diyet Uzmanı Kadriye Eken, anne karnındaki bebeğin zihinsel gelişimine katkı sağlayan diğer besin kaynaklarından en çok demir, folik asit, kolin, iyot ve çinko üzerinde duruyor.

Demir

Yapılan araştırmalar sonucu demir eksikliğinde zeka puanının düştüğü saptanmıştır. Bu yüzden anne karnındaki bebeğin yeterli demir alması çok önemlidir. Bu yüzden hamilelik süresince her gün demir içerikli tabletlerin alınmasının yanında; demirden zengin özellikle kırmızı et, tavuk eti, ıspanak gibi koyu yeşil yapraklı sebzeler, baklagiller ve kuru meyve gibi gıdaları yeterli şekilde almaları gerekir. Ayrıca bu besinleri, vücuttaki demir emilimini arttırması açısından C vitamini kaynağı olan besinlerle birlikte tüketmelerinde fayda vardır.

Folik asit

Bebeğin beyin gelişimi için özellikle hamileliğin ilk haftalarından itibaren folik asit alınması çok önemlidir. Koyu yeşil yapraklı sebzeler folik asit kaynağıdır; ancak uzun süreli pişirme ve bekletmeyle gıdalardaki miktarı azalır. Bunların dışında anne adaylarının hamilelik süresi boyunca folik asitten zengin yer fıstığı, fındık, karnabahar ve kepekli ekmek gibi gıdaları tüketmeleri bebeğin zeka gelişimine çok olumlu katkılar sağlayacaktır.

Kolin

Kolin, beyindeki hafıza hücrelerinde bulunur ve hücreler ne kadar çok kolin içerirse hafıza o kadar iyi olur. Beyin gelişiminin büyük bir kısmı anne karnında tamamlandığı için hamile bireyler kolin içeren besin tüketimine önem vermelidir. Kolin en çok yumurta sarısında bulunmakla birlikte daha sonra karaciğer, kırmızı et, yeşil sebzeler ve lahanagillerden özellikle karnabaharda bulunur.

İyot

İyot, bebeklerin anne karnında bulundukları süre içerisinde zihinsel gelişimleri açısından oldukça önemlidir. Yetersiz alınan iyot "zihinsel yönden gelişmemiş bebek" riskini arttırır. Bu yüzden tüm anne adaylarının mutlaka aşırıya kaçmadan iyotlu gıdalar tüketmeleri gerekir. Yemeklerde kullanılan tuzun iyotlu olması gerekir.

Çinko

Hamilelik süresince bebeğin zeka gelişimine katkı sağlamak amacıyla, çinko kaynağı olan deniz ürünleri, kırmızı et ürünleri, süt ve yumurta tüketilmelidir. Bu besinler dışında fındık ve ay çekirdeği de çinko kaynakları sayılabilir.

Hazırlayan-Prodüksiyon: Aytülike KESKİN