Araştırmalar, tiroid hormonlarının, kadın ve erkek cinsiyet hormonlarıyla sürekli etkileşim halinde olduğunu, tiroid hormonunun az veya fazla çalışmasının, kadınlarda ve erkeklerde doğurganlığı olumsuz etkilediğini ortaya koyuyor. Uzmanlar, "Her 6 çiftten 1'i kısırlık problemi yaşıyor ve en önemli nedenlerinden biri olan tiroid bozuklukları gözden kaçıyor" uyarısında bulunuyor. Metabolizma Hastalıkları Bölümün'den Prof. Dr. Dilek Yavuz, konuyla ilgili sorularımızı yanıtladı.

İyot eksikliği kısırlık nedeni olabilir mi? Doğurganlığı nasıl etkiler?

İyot eksikliği ile ilişkili hipotiroidi, yani tiroid bezinin az çalışması doğurganlığı etkileyebiliyor. İyot eksikliğine bağlı hipotiroidi, kadınlarda regl düzenini, yani yumurtlama periyodunu bozarak doğurganlığı azaltabiliyor. Hipotiroidi, tiroid bezinin fonksiyonunun azalması veya tümüyle olmaması olarak tanımlanabilir.

İyodun hamile anne adayları ve emziren anneler için önemi nedir?

Hamilelik sürecinde bebeğin ihtiyaçlarını karşılamak için tiroid bezinin tiroid hormon üretimi artar. Tiroid hormonunun ana maddesi ise iyottur. İşte bu yüzden de hamilelikte vücudun iyot ihtiyacı yüzde 50 oranında artar. Emzirme döneminde de iyot ihtiyacında artış devam eder. İyot eksikliği olan bölgelerde hamilelik döneminde artmış iyot ihtiyacı karşılanmadığı takdirde anne ve bebekte istenmeyen sonuçlar gelişebiliyor. İyot eksikliği ve hipotiroidisi olan annelerin bebeklerinde doğumsal anomaliler, artmış ölü doğumlar ve çocuk ölüm hızı, psikomotor hasar ve IQ düşüklüğü görülebiliyor. Şiddetli iyot eksikliği bölgelerinde çocukta zeka ve gelişme geriliği ile karakterize kretinizm adı verilen bir hastalık da izlenebiliyor. Kretinizm ülkemizde ender rastlanan bir durumdur. Hamilelerde ise iyot eksikliğinin artmış düşük ve erken doğum riski ile ilişkili olduğu araştırmalarla gösterilmiştir.

Hamilelik döneminde iyot alımı konusunda nelere dikkat etmeliyiz?

Hamilelik ve laktasyon döneminde iyot ihtiyacı artar. Başlıca iyot kaynağı ise iyotlu tuzdur. Ancak iyot eksikliği olan bölgelerde hamilelik döneminde standart tuz kullanımı iyot ihtiyacını karşılamada yeterli olmayabilir. Ülkemizin büyük bir bölümü, hafif-orta derecede iyot eksikliği alanında olduğundan, hamilelikte ve laktasyon döneminde günde 250-300 mikrogram iyot alımı önerilir. Dünya Sağlık Örgütü ve Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği ilave 100-200 mikrogram/ gün iyot takviyesi önerir.

Hem anne adayı hem de bebek için iyot eksikliği ne gibi riskler doğurur?

İyot, tiroid hormon üretimi için gerekli bir elementtir. Tiroid hormonu ise insan vücudunda tüm metabolizmayı düzenleyen bir hormondur. İyot eksikliği durumunda tiroid bezi iyot yokluğuna uyum sağlamak için büyür. İyot eksikliği erişkinlerde sıklıkla guatra, hipotiroidiye yol açabilir. Uzamış ve derin iyot eksikliği zihinsel fonksiyonlarda gerileme oluşturabilir. Türkiye'de iyot eksikliği ve endemik guatr, önemli bir halk sağlığı problemidir. Özellikle dağlık bölgelerde görülen nodüler ve difüz guatrın en sık nedeni iyot eksikliğidir. İyot eksikliği ve hipotirodisi olan annelerin bebekleri iyot eksikliği hastalıkları açısından risk altındadır.

İyot eksikliği riski altında bulunan hamileler ve emziren anneler için ne yapılması gerekir?

Kim, ne kadar iyot desteği almalıdır? Hamilelik ve emzirme döneminde iyot ihtiyacı artıyor. Bu dönemlerde günlük ihtiyaç 250-300 mikrogramdır. Dünya Sağlık Örgütü ve Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Derneği (TEMD), günlük iyot ihtiyacını ve alımını şu şekilde öneriyor:

0-59. aylar: 90 mikrogram/gün
6-12 yaşlar: 120 mikrogram/gün
Erişkinler: 100-150 mikrogram/gün
Hamilelerde ve emzirme döneminde: 250-300 mikrogram/gün

Hazırlayan: Zuhal K. Eyüboğlu