Hamilelik sürecinde daha bebek doğmadan zamanın ve enerjinin çoğu hazırlıklara harcanır. Doğumla birlikte de ailede bir telaş yaşanır ve sonrasında bu telaş yerini yeni bebeğe alışma çabalarına bırakır. İşte tüm bunlar yaşanırken, bir kardeşinin olmasını çok istemiş olan çocuğunuza, bu fikir artık o kadar da hoş gelmeyebilir. Sizden gördüğü sevgi ve ilgiyi kendisinden çalan kardeşine karşı öfke ve kıskançlık duyguları hissedebilir. Bu yüzden de bebeğe zarar vermek bile isteyebilir.

Birçok anne-baba böyle bir durumla karşı karşıya kaldıklarında, büyük çocuğun kardeşini kıskandığını anlar ve çözüm yolları aramaya başlarlar. Psikolojik Danışman Cangül Özer, kardeş kıskançlığının nedenlerini, belirtilerini ve hem hamilelikte hem de ikinci çocuğunuz doğduktan sonra, ilk çocuğunuza karşı nasıl davranmanız gerektiğini anlattı.

Kıskançlık doğal bir duygudur

Kıskançlık; mutluluk, öfke ve üzüntü gibi doğal bir duygudur. Kardeş kıskançlığının nedeni, her çocuğun anne babasının özel ilgi ve sevgisine ihtiyaç duyması, aynı zamanda da bunu başka biriyle paylaşmak istememesidir. Aileye katılan yeni bebek fizyolojik ihtiyaçları nedeniyle anneye bağımlı olduğundan, anne zamanının büyük bir kısmını yeni bebeğe ayırır.

Bu durum da doğal olarak büyük çocuğa ayrılan ilgi ve zamanın azalması anlamına gelir. Bebek doğmadan önce anne babasıyla oyun oynayan, gezen ve evdeki tek ilgi odağı olan çocuk; yeni bebekle birlikte bunları kaybettiğini düşünür, kendisini güvensiz ve desteksiz hissetmeye başlar. Bu duygularla başa çıkamayan çocuk, yaşadığı öfke ve kırgınlığı yeni bebeğe ya da anne babaya yöneltebileceği gibi, tam tersi şekilde giderek içine de kapanabilir.

Anne baba bu süreçte doğal olarak yeni bebeğin bakımıyla ilgilenirken, diğer aile üyeleri de bebeği görmeye gelip onu severken elbette ki büyük çocuğu incitmeyi düşünmezler; fakat büyük çocuk, bebeğe gösterilen ilgiyi anlamakta zorluk yaşar. Bebek doğmadan önceki günlerine geri dönmek ister ve bunun için bazı yollara başvurur.

Çocuktaki kıskançlık belirtileri

Yeni bebekle birlikte anne-babanın sevgi ve ilgisini kaybettiğini düşünen büyük çocuk, yaşamındaki değişikliklerle başa çıkmakta zorlanabilir. Bu sebeple kaybettiği ilgi ve statüyü geri kazanmak için; uygun olmayan bazı davranışlar sergileyebilir (bebeğe zarar vermeye çalışma, anne-babaya karşı gelme, dinlememe vb.). Bebekleşme ve gerileme davranışları gösterebilir. Örneğin; geceleri kendi yatağında uyuyabiliyorken, anne ve babasıyla uyumak isteyebilir; yemeğini kaşık, çatal kullanarak yiyebiliyorken kardeşi gibi biberondan süt içmek isteyebilir ve parmak emebilir. Tuvalet eğitimini kazanmış olmasına rağmen tekrar altını ıslatmaya başlayabilir. Bazı çocuklar hırçın, huysuz ve saldırgan olabilirken, bazıları da içine kapanabilir ve anne-babasıyla iletişim kurmaktan kaçınabilirler. Hatta bazı çocukların yemek yememeye ve zayıflamaya başladığı da görülebilir. Ayrıca kardeş kıskançlığı yaşayan çocukların birçoğu anne-babalarına sık sık "Beni ne kadar seviyorsun?", " En çok beni mi yoksa kardeşimi mi seviyorsun?" gibi sorular sorarak, anne-babalarının sevgisinden ve güvende olduklarından emin olmaya çalışırlar.

Yaşamında oluşacak değişimlere hazırlayın

Çocuğunun kardeş kıskançlığı yaşamasını istemeyen anne babalar, aileye yeni bir bebeğin katılacağını öğrendikleri ilk andan itibaren, büyük çocuğu, yaşamında meydana gelecek değişiklere karşı hazırlayarak önlem alabilirler. Bu önlemler 3 başlık altında incelenebilir.

Hamilelik sırasında…

Çocuğun bir kardeşi olacağı haberini anne-babasından öğrenmesi gerekir. Bu haberin ne zaman verileceği de önemlidir. Bir bebeğinizin olacağını çevrenize duyurmadan önce çocuğunuza söyleyin.

Büyük çocuğun bebekle ilgili sorularına (Nereden geliyor? Ne zaman doğacak? vb.) olabildiğince açık ve anlayabileceği düzeyde bir dil kullanarak yanıt verin.

Eğer çocuğunuzun gece kendi odasında ve yatağında uyumasını istiyorsanız, onu, bebek doğmadan uzun bir süre önce alıştırın. Aksi halde çocuğunuz bu durumu yeni bebekle ilişkilendirebilir ve kendisini dışlanmış hissedebilir.

Bebekle ilgili yapılan hazırlıklara çocuğunuzu da dahil etmeye çalışın. Örneğin; bebeğin hastane çantasını hazırlamak, ailece bebeğe isim düşünmek gibi.

Çocuğunuzun çevrenizdeki yeni bebeği olan çiftleri gözlemleyeceği ve yeni doğan bir bebeği göreceği ortamlar yaratın.

Hamilelik, doğum ve yeni doğan bebeklerle ilgili yayınlar okumaya çalışın; yeni bebeğin eve geldiği ilk gün yaşanabilecekler üzerine konuşarak onu bu duruma hazırlayın.

Büyük çocuğunuzla o doğduğu zaman hissettikleriniz ve yaşadıklarınız üzerine konuşun; birlikte bebeklik fotoğraflarına bakın, ne kadar küçük ve bakıma ihtiyacı olduğundan bahsedin. Sonrasında yeni doğacak olan kardeşinin de benzer şekilde size ihtiyaç duyacağını anlatın.

Doğum zamanında…

Doğumun yaklaştığı dönemde, siz yokken çocuğunuzun kiminle ve nerede kalacağını ayarlayın ve bu konuda çocuğunuzu da önceden bilgilendirin.

Doğum sonrası süreçte çocuğun günlük rutininin mümkün olduğunca değişmemesini sağlayın.

Doğum sonrası…

Kardeş kıskançlığı, anne-babanın ilgi ve sevgisini paylaşmak istememekten kaynaklanır. Bu sebeple anne-baba olarak ayrı ayrı büyük çocuğa özel bir zaman ayırın ve onunla ilgilenin. Anne babasının, doğan bebeğe rağmen kendisiyle zaman geçirdiğini, onunla oynadığını gören çocuğunuz önemsendiğini hissedecek ve kıskançlık belirtilerinde azalma görülecektir.

Çocuğunuzun yaşadığı kıskançlığı dile getirmesine izin verin. Sizinle kardeşine dair olumsuz duygularını paylaştığında kızmak ve bu duyguları reddetmek yerine kabul edin. Çocuğun bu duygularını uygun şekilde ifade etmesine yardımcı olacak faaliyetler yapmasını sağlayın. Resim çizmek, kukla oynatmak, dramatize eden oyunlar oynamak vb. gibi. Bu tarz faaliyetler çocuğun gerçek yaşamda yapmak isteyip de yapamadıklarını ortaya koymasını sağlayacaktır.

Çocuğunuzun sizinle birlikte geçirdiği kendine özel anlar gibi, kardeşiyle paylaşmak zorunda olmayacağı kendine özel eşyaları ve oyuncakları olmasını sağlayın.

Çevresine ve kardeşine yönelik zarar verici davranışlarını kabul etmeyin; bu konuda düşündüklerinizi çocuğunuzla paylaşın. Onu cezalandırmak yerine, duygu ve düşüncelerini sizinle paylaşmasına izin verin.

Çocuğunuz kardeşiyle ilgilenmediğinde, bu konuda onu zorlamayın ve kardeşine alışması için ona zaman tanıyın.

Kardeşinin bakımıyla ilgili konularda size yardım etmesini sağlayın (bebeğin yıkanması, giysilerinin giydirilmesi vb.).

Hazırlayan: Başak Doğru