Diyabetli olmak, anne olmaya engel bir durum değil! Ancak hamilelik dönemi boyunca sıkıntı yaşanmaması ve bebeğin sağlıklı dünyaya gelmesi için yaşanabilecek olumsuzluklara karşı önceden önlem alınması ve uzman kontrollerinin aksatılmaması gerekiyor. İşte Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Dr. Suat Süphan Erşahin hamilelik diyabetiyle ilgili sorularımızı yanıtladı ve ayrıca Beslenme ve Diyet Uzmanı Emel Unutmaz Duman da diyabetli hamileler için sağlıklı beslenmenin yollarını anlattı.

Diyabetli anne adayı hamile olduğunu öğrendiğinde bebeğini nasıl ve nelere karşı korumalı?

Diyabet hastaları Tip 1 diyabet ve Tip 2 diyabet diye ikiye ayrılır. Bu tür hastaların, hamile kalmadan önce jinekolog doktora ve endokrin uzmanına giderek ilaç gereksinimlerini ve gerekli tahlillerini yaptırmaları gerekir. Jinekolog doktor, yapacağı fizik muayene ve tahlillerle hamilelik için uygun olup olmadığını araştırır, gerekli eksiklikler ve hastalıklar tedavi edilerek kişi hamilelik için uygun hale getirilir. Endokrin uzmanı, hastanın şeker kontrolünü sağlayarak hamileliğin normal geçmesine yardımcı olur. Diyabetli anne adayının hamile kaldıktan sonra perinatoloğa, kadın doğum uzmanına, diyetisyene ve endokrin uzmanına ihtiyacı vardır. Bu ekip tarafından;

Annenin kilosu,

İnsülin tipi ve ihtiyacı,

Şeker tahlilleri, sıklığı, zamanlaması,

Beslenme düzeni,

Egzersiz sıklığı,

Ketoasidoz ya da hipoglisemi durumlarında nasıl davranılacağı,

Bebeğin kilo alımı, sağlığı, gelişimi, takibi ve doğum zamanlaması ayarlanır. Anne bu durumları dikkate alarak şeker seviyesini normal seviyede tutabilir ve böylece normal bir hamilelik geçirir.

Anne adayının kullandığı insülin bebeğe zararlı mıdır?

Hamile bir kadında gerektiği zaman kullanılan insülin, kan şekerinin normal seviyede tutulmasını sağlar. İnsülin plasentayı geçemez, böylece bebeğe direkt etkisi yoktur. Ancak şeker plasentayı geçtiği için, yüksek dozda şeker bebeğin pankreasından insülin salınımına yol açar. Bu hormon, büyüme hormonu etkisi yaparak makrosomik bebek (iri bebek) olmasına neden olur. Yüksek dozda kullanılan insülin ise annede hipoglisemi yaparak bebeğin gelişimini durdurur ve IUGR'ye (Itra Uterin Gelişme Geriliği) yol açar.

Emzirmek anne adayının insülin ihtiyacını aza indirir mi?

Hamilelik ve emzirme dönemlerinde insülin kullanımı değişiklik gösterir. Süt veren annelerde insülin ihtiyacı azalır. Süt yapımı için annede enerji ve kalori harcanır, vücut şekerinin büyük bölümü süt yapımında kullanılır. Süt veren annede genellikle hareket ve egzersiz azalması olur. Bunlar kandaki şeker oranını düşürür ve annenin insülin ihtiyacının azalmasına yol açar.

Anne karnındaki bebekte, riskli durumlar tespit edilebilir mi?

Diyabetli annenin hamilelik takibi, normal hamilelerden daha sık ve titizlikle yapılır. Kandaki şeker durumunun değişkenliğine bağlı olarak bebekte anomali, makrosomik bebek ve akciğer gelişiminin yetersizliği gibi durumlar ortaya çıkabilir. Hamileliğin başında insülin değişimi çok etkili olmayacağından bebek zarar görmez, gelişen hamilelik ayıyla birlikte bebekte anormallikler gözlenir. Bu tür anne adaylarında mutlaka 11-14. hamilelik haftasında down sendromu testi sonucuna göre gerekirse cvs ya da amniosentez ve 20-24. hamilelik haftasında perinatolog tarafından detaylı ultrason taraması yapılmalıdır. Bu iki testle fetustaki anomalilerin yüzde 95'ine ulaşılır. Rutin muayeneler daha sık yapılarak fetal irileşme tespit edilebilir. Diyabetli hamilelerde daha sık gözlenen hamilelik tansiyonu daha erken tespit edilip önlem alınır. Doğuma yakın zamanda akciğer matürasyonu ve amnion mayi (amnion sıvısı) alınarak tespit edilir. NST takipleri, bebeğin anne karnındaki durumu hakkında bilgi verir. Ayrıca sık USG takipleriyle polihidroamnios (amnion sıvısı fazlılığı) tespit edilebilir

Diyabetli bir anne adayının bebeği normal ölçülerde mi dünyaya gelir? Anne adayı normal doğum yapabilir mi? Sezaryenle doğum yaparsa çabuk iyileşir mi?

Diyabetli bir annenin bebeği, eğer annenin hamilelik boyunca şeker seviyeleri HGB A1C seviyesi normalse, bebek de normal kiloda sağlıklı bir şekilde doğar. Normal gelişen bir bebek için sezaryen endikasyonu yoktur, diyabetli anne normal doğum yapabilir. Fakat sıklıkla karşılaşılan şeker kontrolsüzlüğü; bebeğin irileşmesine, böbrek kalp omurga anormalliklerine sebep olur ve amnion sıvısında artışa sebep olur, hamilelik tansiyonu çıkabilir. Bebeğin 4000 gramdan fazla olması, şiddetli preeklampsi gelişmesi ve fetal strese girmesi gibi durumlarda sezaryen gerekebilir. Yara iyileşmesi epitelizasyon azlığına bağlı olarak daha yavaş gelişir. Buna bağlı yara iyileşmesinde gecikme ve yara enfeksiyonu normal popülasyona göre daha fazla gözlenir.

Diyabetli annenin bebeğinin diyabetli olma riski nedir?

Tip 1 ve Tip 2 diyabet hastaları için hem genetik geçiş hem de çevresel faktörler rol oynar. Ailede diyabet hastalığının olması 20 yaştan önce Tip 1, ileri yaşlarda Tip 2 diyabet riskini artırır. Bu olay Tip 1 diyabet için baba faktörünü daha ön plana çıkarır. Babanın Tip 1 diyabet olması, diyabet geçiş riskini daha fazla artırır. Bütün bunlara rağmen kişi kilo almayarak diyabeti geciktirebilir ya da hiç olmayabilir.

Diyabetli anne adaylarının karnında bebek ölümlerinin sık olduğu belirtiliyor. Bunun ağırlıklı sebebi nedir?

Diyabetik hamilelikte intrauterin bebek ölümü, normal hamilelikten 4 kat daha fazladır.
Nedenleri:

Oksijen azlığı,

Potasyum azlığı,

Kardiyovasküler hastalıkların artması,

Hamilelik hipertansiyonu,

Plasental yetmezlik,

Asit baz dengesizliği,

Fetal makrozomi normal doğum denenmesi.

Tatlı ve ağır yiyecekler aşeren anne adayı ne yapmalıdır?

Diyabetik anne ya da hamilelik sırasında diyabet tespit edilen annenin mutlaka diyetisyen kontrolünde olması gerekir. Aşermek, hamileliğin belli dönemlerinde görülen bazı yiyeceklere karşı aşırı istek olması halidir. Bu durum karşısında diyabetik anneye zarar verecek gıdalar isteğine karşılık anne adayının fedakarlık yapması istenir. Anne adayı, hamilelik boyunca şeker seviyesini bozacak gıda alışkanlığı ya da isteklerinden vazgeçmelidir.

Aşırı korku, heyecan, sinirlenme diyabetli bir anne adayı ve bebeğini nasıl etkiler?

Diyabette kan şeker seviyesini bozan sadece gıdalar değil çevresel uyarılar da kan şeker seviyesini değiştirebilir. Korku, üzüntü stres, yorgunluk, heyecan, aşırı gürültü, sinirlenme vb. uyarılar kan şeker seviyesinin bozulmasına yol açar.

Diyabetli olan anne adayının aile bireylerine düşen görevler nelerdir?

Baba adayına ve aile yakınlarına bazı görevler düşer. Baba adayı ve aile yakınları ketoasidoz (vücut hücrelerinin hayati fonksiyonunu yerine getirebilmesi için olması gereken enerji) ve hipoglisemi (kan şekerinin düşmesi) yönünden bilgilendirilmelidirler. Aile için yeme alışkanlığı hamileye göre değişmelidir. Anne adayının diyeti bozacak yeme alışkanlığı önlenmelidir. Diyabetik annede vajinal mantar sık olacağı için cinsel ilişki sıklığı azaltılmalıdır. Baba adayının hamilelik kontrollerine beraber gitmesi önerilir. Anne adayı, stres korku gibi kan şekerini artıran olaylardan kaçınmalıdır.

Hazırlayan: Aytülike Keskin