Pasif agresifler, öfkelerini, kızgınlıklarını direkt göstermek yerine dolaylı yoldan, bazen psikolojik şiddetle gösteriyorlar. Yüzleri hep gülse de, her şeyden şikayetçiler. 'Hayır' demek yerine kendilerine söylenen her şeyi kabul etmiş görünüyor sonra da karşısındakileri yavaş yavaş çileden çıkarıyorlar. Ağır sözlerini, hakaretlerini sakin sakin dile getirip, sonra da hiçbir kötü söz söylememiş gibi geri çekiliyorlar. "Ama ben ne dedim ki!" diyorlar! Niyetlerini belli etmedikleri için iyi mi kötü mü olduklarını anlamak zor!
Bozukluğun altında karşısındaki kişiyle ya da olayla direkt yüzleşmekten kaçınma dürtüsü var. Ama biriken öfkeleri bir anda patlayabiliyor. Ya da karşılarındakileri yavaş yavaş çileden çıkarıyorlar. Alaycı davranıp muhataplarını aşağılıyor ama sonra da 'Ben seni aşağılamadım sen benim için çok özelsin' diyebiliyorlar.
Etrafımızdaki pasif agresifleri nasıl tanıyabiliriz? Bu rahatsızlığın temelinde neler yatıyor? Yoksa biz de mi pasif agresifiz? Bu tür kişilerle nasıl iletişim kurulur? Tüm bu soruların cevaplarını uzman görüşleriyle, gerçek vaka örnekleri ve testlerle araştırdık.
AYSU ÇELENOĞLU / UZMAN KLİNİK PSİKOLOG
NASIL BİR HASTALIKTIR, KİMLERDE GÖRÜLÜR?
"Pasif agresif kişilik bozukluğu; genç erişkinlik döneminde başlayan ve değişik koşullar altında ortaya çıkan, kendine ve başkalarına karşı negatif tutumların takınıldığı, çelişkili duygu veya düşüncelerin etkisiz bir şekilde ifade edildiği ve pasif direncin gösterildiği bir kişilik örüntüsüdür. Bu kişiler, olumsuz düşüncelerini ve duygularını doğrudan söylemek yerine pasif veya dolaylı olarak anlatmayı tercih ederler. Kronikleşmiş ve genellikle esnek olmayan bir davranış biçimi söz konusudur. Zaman zaman çoğumuz için duygularımızı açıkça ifade etmek kolay olmayabilir ve negatif bir tutum takınabiliriz. Gerçek duygularımızı yansıttığımızda ya da tartışmaya başladığımızda karşımızdakini kaybetme endişesi hissederiz. Bu nedenle kendimizi savunamadığımız, sınırlarımızı çizemediğimiz anlar yaşayabiliriz. Elbette ki hepimizin deneyimlediği bu örüntü, pasif agresif kişilik bozukluğu değildir. Tanı koymak için tablonun ne zaman, ne kadar süre ile ve ne şekillerde meydana geldiğini saptamak çok önemlidir."
AYHAN ALTAŞ / UZMAN KLİNİK PSİKOLOG
TEMELİNDE NELER YATAR, NASIL TEDAVİ EDİLİR?
"Bu kişiler kendini açıkça ifade edememelerinin nedeni özgüven eksikliğidir. Bir kişi ile çatışmaya girip kazanamayacaklarını düşündüğü için çatışmayı kendi içinde yaşar. Tartışma veya dışarda olumsuz algılanma onlar için rahatsız edici bir durumdur ve sürekli uyumlu gözükmeye çalışırlar. Pasif agresif kişilik iletişim temelli bir sorun olduğu için çocukluk döneminde ailesinde öğrendiği iletişim şekli iletişiminin temelini oluşturur. Yani bu kişiler anne baba iletişimlerinde de sorunlar vardır. Çoğunlukla travmatik bir iletişim yaşamışlardır. Ailesi tarafından önemsenmemiş düşünceleri ve fikirleri dinlenmemiş. Çocukluk dönemin iletişim çatışmaları travmatiktir. Yapılan araştırmalar kadın veya erkekte net bir şekilde farklılık göstermese de bazı araştırmalar toplumda kadınların daha çok bastırıldığı için bu bozukluğun kadınlarda daha yaygın olduğunu ifade etmektedir. Genelde anlamda kişilik bozuklukların tedavisi nispten daha karmaşık bir süreçtir. Bu kişiler yaşadığı bu durumun psikolojik sorun olduğunu bilmedikleri için psikolojik desteğe başvurmazlar. Bu konuda farkındalık oluşturmak önemlidir fakat bu kişiler özgüvenle alakalı sorun yaşadıkları için etrafındakilerin tedaviye yönlendirme çabalar karşılık bulmaz. Çoğunlukla depresyon, anksiyete gibi sorunlarla tedaviye başvururlar ve yapılan değerlendirmeler sonrası bu kişilik bozukluğu fark edilir."
TUĞÇE BETÜL ŞENEL / UZMAN KLİNİK PSİKOLOG
ONLARI NASIL TANIRIZ?
Bir pasif agresif bireyi konuşmalarından değil, davranışlarından anlayabilirsiniz. Konuşurken olumlu ifadeler kullansalar bile iş eyleme geldiğinde işi yokuşa sürme konusunda uzmandırlar. Hiçbir zaman hayır diyemeyen ancak hayır cevabını dolaylı olarak ifade eden davranışlar görülmektedir. Boyun eğme, karşı koyma ve saldırganlık özellikleri birbirinin içine geçmiştir. Bu bireylerde sürekli olarak değişen davranışlar ve duygudurumlar görülür genellikle surat asma durumu hakimdir. Dışarıdan aktif, hareketli ve neşeli bir gün geçiriyor gibi gözükse de akşam yorgun ve halsiz olan, ev sorumluluklarından kaçan aynı zamanda onunla alakalı bir iş olduğunda genellikle başka işler çıkartan bireylerdir. İlginin üzerlerinde olmalarından hoşlanıp onay ve sevgi görme ihtiyaçları yüksektir. Pasif agresif kişilik bozukluğu olan bireyler umursamaz tavırları, sık sık somurtma ve surat asma davranışları nedeniyle çevresindeki bireylerin kendilerini ifade etmelerine, duygularını rahatça göstermelerine engel olurlar. İlgi odağı olmaktan, beğenilmekten hoşlansalar bile karşı tarafa tepkisiz kalarak onları meraklandırmaktan ve umursamaz görünmekten keyif alırlar."
ALEYNA NAZLICAN ADAY / PSİKOLJİK DANIŞMAN
MADDE MADDE PASİF AGRESİFLERİN BAKIŞ AÇISI
- Karşı tarafın sevgisi onun için besleyicidir onu kaybetmek istemez ama kendi isteklerinden de vazgeçemez isteklerinin ve ihtiyaçlarının yerine getirilmesi için manipülatif davranışlarda bulunur.
- Engellenme eşikleri düşüktür. İstedikleri hemen gerçekleşsin isterler, işler istedikleri gibi gitmediğinde surat asarlar bir an için akılları başlarından gitmiş ve tüm umutlarını yitirmiş biri gibilerken bir an sonra pireyi deve yapan, kinci, inatçı ve kavgacı biri oluverirler. Duygularında ve düşüncelerinde ikirciklik vardır.
- Duygularını kolaylıkla belli ederler. Kolaylıkla telaşa kapılabilir ve dürtüsel davranışlar gösterebilirler. En ufak bir üzüntüde bile gözyaşlarına boğulabilirler veya reddedildiğinde, kışkırtıldıklarında öfke gösterebilirler. Duygusal değişimlerinin sıklığından dolayı ikili ilişkileri uzun süreli olmaz. Her an neye nasıl tepki verecekleri kestirilemez.
- Yüzleşmekten ve kontrol edilmekten aşırı derecede rahatsızlık duyarlar bu yüzden otoriter bir işte çalışmak yerine kendileriyle baş başa kalacakları bireysel işleri ve iş ortamlarını tercih ederler.
- Basit konularda alınganlık gösterebilir karşısında ki kişiyi suçlamaya yatkındır.
- Başkalarının başarılarını takdir etmekte zorlanır, eleştirel bakış açısına sahiptir, kusur arar ve bulur.
- Empati kurmakta ve başkalarının ihtiyaçlarını çıkarsız bir şekilde karşılamakta zorlanır.
TEST
PASİF AGRESİF MİSİNİZ?
1 Sorunlar karşısında sessiz kalmayı tercih ederim.
0-hiç 1-az 2- orta 3-çok
2 Haksızlığa uğradığımda kendimi ifade edemem.
0-hiç 1-az 2- orta 3-çok
3 Sorun çıkmasında diye söylenenler bana uygun olmasa
da yapmayı tercih ederim.
0-hiç 1-az 2- orta 3-çok
4 Verilen işler bana uygun değilse bilinçli bir şekilde zamanında yapmam.
0-hiç 1-az 2- orta 3-çok
5 Kendimi sözlü olarak ifade etmek yerine dolaylı tepkiler veririm.
0-hiç 1-az 2- orta 3-çok
6 Öfkelendiğimde eşyalara zarar veririm.
0-hiç 1-az 2- orta 3-çok
7 Bir problemle karşılaştığımda onu çözmek yerine sorunu hayatımdan çıkarmaya çalışırım.
0-hiç 1-az 2- orta 3-çok
8 İletişimde sık sık alay etme ve aşağılamayı kullanırım.
0-hiç 1-az 2- orta 3-çok
9 Sorun yaşadığımda en sık kullandığım yöntem küsmektir.
0-hiç 1-az 2- orta 3-çok
10 İnsanların arkasından konuşurum.
0-hiç 1-az 2- orta 3-çok
Hafif Düzey: 0-15 puan
Orta Düzey: 15-22 puan
Üst Düzey: 22-30 Puan
HAZIRLAYAN: UZMAN KLİNİK PSİKOLOG AYHAN ALTAŞ
