Çalışanların çoğu belirlenen iş saatlerinden daha uzun süre çalışıyor. Buna genel anlamıyla 'mesai' diyoruz. 'Mesai', bir işçinin haftada 45 saatten fazla çalıştığı durumlarda oluşuyor. Ay sonunda çalışanın 45 saati aşan her çalışması, ücretinin yüzde 50 artırılmasıyla ödeniyor. Bu sürenin altında haftalık saat tespit edilen işyerlerinde ise fazla çalışma saatleri 45 saate kadar yüzde 25 artırılarak ödeniyor. Örneğin bir işçinin bir saatlik ücreti 10 lira ise bir saat fazla çalışması durumunda ödenecek miktar 15 lira oluyor.
Bu ücret nakit ödenebildiği gibi işçinin isteğine bağlı olarak 'serbest zaman' şeklinde de kullandırılabiliyor. Yani 1 saat fazla çalışan bir işçi, 1 saat 30 dakika izin yapabiliyor.
Mesai dışında çalışanlara fazladan para ödenen çalışma günleri ulusal bayramlar ve genel tatiller. Bir takvim yılı içerisinde 14.5 gün ulusal bayram ve genel tatil var. İşçilere, ulusal bayram ve genel tatil kabul edilen günlerde çalışmazlarsa, bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücretleri tam olarak, çalışırlarsa her gün için artı bir mesai ödeniyor. Örneğin günlük ücreti 50 TL olan bir işçi tatil gününde çalışmazsa ay sonunda hesabına 50 lira üzerinden maaş yatıyor. Tatilde çalışırsa 50 liraya bir o kadar daha eklenerek o gün için 100 lira alıyor.
Çalışanların hafta tatili hakkını da unutmamak lazım. Hafta tatili ücreti bir iş karşılığı olmaksızın tam olarak ödenmek zorunda. Hafta tatilinde işçi tatil yapmayarak çalışırsa ayrıca çalışılan tatil günü için ilave bir günlük ücret ödeniyor. Hafta tatilinde çalışılması durumunda haftalık çalışma süresi 45 saati aşıyorsa aşan kısım için fazla mesai ücreti ödeniyor.
TAZMİNAT SEBEBİ
Mesai yaptığı halde ücretini alamayan işçiye derhal haklı fesih ile tazminat hakkı doğuyor. Bu durumda işçinin ayrıca fazla mesailer için de alacak davası açma hakkı var. Tabii işten ayrılmak istemiyorsanız, böyle bir durumda hemen ALO 170'i arayarak durumu ihbar edebilir, Çalışma İl Müdürlükleri'ne müracaatta bulunabilirsiniz.
NASIL HESAPLANIR?
Fazla çalışma ücreti aylık 225 saat üzerinden belirleniyor. Bu da günlük 7.5 saate denk geliyor. Bununla işçinin önce bir saatlik ücreti bulunuyor ve fazla çalışılan saatte yüzde 50 fazlası hesaplanıyor. Resmi tatillerde ise o gün için fazladan bir günlük ücret (7.5 saat) ödenmek zorunda. Bu günlerde fazla mesai yapılırsa yine yüzde 50 artı ödeniyor. 30 günde bir işçi 7.5x26=195 saat çalışıyor. 4 günlük hafta tatili karşılığında ise hesap 4x7.5=30 şeklinde yapılıyor.
ÜÇ DOĞUM BORÇLANILABİLİR
Eşim 1991'de staja başlamış, 1993'te SSK'lı oldu. 1998, 2005 ve 2006 yıllarında üç doğum yaptı. Staj başlangıcı doğum borçlanması için geçerli ise nasıl emekli olacaktır? Yalçın YAZICIOĞLU
Eşiniz yaptığı üç doğumu da borçlanarak primini artırabilir. Eğer 1992'de bir doğum yapmış olsaydı stajı da borçlanması mümkün olacaktı. Emeklilik şartı 20 yıl, en az 49 yaş ve 5600 prim günü olarak oluşuyor.
KESİNTİ DEVAM EDER
3 yıl önce emekli oldum. Bir şirkete ortağım. Maaşımdan para kesilmeye başladı. Bu normal mi? Yusuf CAN
Kendi namına çalışan emeklilerin maaşından yüzde 15 Sosyal Güvenlik Destek Primi kesiliyor. Şirket ortaklığınız ya da sahipliğiniz sürdüğü sürece bu kesinti olacak. Bitince SGK'ya bildirmeniz gerekiyor.
İZİN PARASI ALINIR
Özel bir şirkette 2 yıldır çalışıyorum, bu sürede hiç yıllık izin hakkı vermedi. İşten çıkarıldım. İzin belgemi bilmeden imzaladım. İşsizlik maaşı alabilir miyim? Gülten KÖKSAL
İzin yapmadığınızı şahitlerle ıspatlarsanız bunun ücreti için alacak davası açabilirsiniz. İşsizlik maaşı için son 120 gün priminizin yatması ve son 3 yılda, 600 gün sigortalı olmanız gerekiyor.
NE ZAMAN EMEKLİ OLURUM?
05.07.1968 doğumluyum . SSK başlangıcım 10.07.1990. İşe askerlikten sonra başladım. Ne zaman emekli olurum? Nihat ÖZKAN
25 yıl 52 yaş ve 5525 prim günü şartlarına tabisiniz. Bu durumda yaşınızın dolacağı 05.07.2020'de emekli olursunuz. Askerliği 9 ay borçlanırsanız tarih 05.07.2019 olur.
01.10.2005'te işe girdim, 3000 prim günüm var, % 69 engelliyim. Ne zaman emekli olurum? Ayşe SARIOĞLU
Normal şartlarda 58 yaş ve 7 bin prim günüyle emekli olursunuz. Vergi indirimi alabilirseniz bu 18 yıl ve 4 bin gün olur. Primi 4 bine tamamlayıp 01.10. 2023'te emekli olabilirsiniz.
15.03.1970 doğumluyum. İşe 01.03.1995'te başladım. Ne zaman emekli olabilirim? Okan KANTARCI
25 yıl 55 yaş ve 5750 gün şartlarınız var. Prim tamam, yıl 2020, yaş 2025'te dolacak.
16.08.1999'dan beri primlerim ödeniyor. Askerliğimi yaptım. Ne zaman emekli olurum? İsmail TURKAY
Yaşınız belli değil. 25 yıl, 58 yaş ve 5975 prim gerekiyor. Askerliği 10 ay borçlanarak 57 yaşında emekli olursunuz.
SORULARINIZI BEKLİYORUZ
Her cumartesi bu köşede çalışma hayatıyla ilgili sorunlarınızı gündeme getiriyoruz. Sorularınızı bizesorun@ sabah.com.tr ve faruk.erdem@ sabah.com.tr adresine gönderebilirsiniz.
HER HAFTA CUMARTESİ PAZAR SAAT 14:30'DA AHABER'DE BİZE SORUN PROGRAMI'NDA SORULARINIZI CEVAPLIYORUZ… Tel: 0212 300 66 66
