Türkiye'de obeziteye bağlı kısırlık sorunu; erkeklerin yüzde 21'ini, kadınların ise yüzde 42'sini tehdit ediyor. Obezite; adet düzensizliğine ve yumurtlama problemine sebep oluyor ve gebeliğin oluşmasını engelliyor. Sağlık Bakanlığı'nın 'Obezite ile Mücadele Eylem Planı' ise batılı ülkelerin sorunu olarak görülen şişmanlık hastalığının, Türkiye'de de ciddi boyutlara ulaştığını gösteriyor. Yağ hücrelerinin fazla olması, östrojen dengesini bozuyor. Yüksek miktardaki östrojen ise yumurtlamanın olmamasına neden oluyor. Yüksek vücut kütle indeksi; bölgesel, hormonal ve metabolik bozukluğa yol açıyor, bu nedenle yumurtalar olgunlaşamıyor. Kilo artışı ile ortaya çıkan hiperandrojenizm (testosteron gibi erkeklik hormonlarının artması) sorunu ve yumurtlama bozukluğu olanların hamilelik şansı düşüyor. Hamilelik için en ideal vücut kütle endeksi 21-29 arasındadır. Adet düzenliği sorunu olan obez kadınlar, kilolarının yüzde 5'ini verdikleri taktirde bu problemlerinden yüzde 60 kurtuluyorlar. Yapılan araştırmalara göre; kadınlardaki kısırlık problemlerinin yüksek 40'ında yumurtlama bozukluğu görülüyor. Bu grubu aşırı kilolu ve over sendromlu kadınlar oluşturuyor.
OBEZ KADINLARDA DÜŞÜK RİSKİ YÜKSEK
Tüp bebek tedavilerinde kullanılan hormon ilaçları, aşırı kilolu olan kadınlarda daha az etkili oluyor. Bu yüzden yüksek dozlarda ilaç uygulanmak zorunda kalınıyor. Obez kadınlarda normal kilolu kadınlara oranla embriyonun tutunma ihtimali de daha düşük oluyor. Yumurta sayısının az olması nedeniyle tedavi süreci uzuyor, hatta tedavinin yarıda kalma riski ile gebelik komplikasyonları artıyor. Öte yandan kilolu kadınlarda düşük ihtimali de daha yüksek seyrediyor. Bu nedenle tüp bebek tedavisindeki anne adaylarının bu tür olumsuzluklar ile karşılaşmaması için fazla kilolarından kurtulmaları gerekiyor. Anne adayları fazla kilolarından kurtularak tansiyon ve şeker gibi tehlikeli hastalıklardan korunmuş oluyor. Tüp bebek tedavisine başlayacak adaylara çeşitli diyet programları ve egzersizler öneriliyor. Adayların kilolarının yüzde 5'ini vermeleri, tedavideki başarıyı artırmada yeterli oluyor.
ŞİŞMANLIK, İKTİDARSIZLIK SEBEBİ
Obezite, sadece kadınları değil, erkekleri de etkiliyor. Yapılan çalışmalar; şişman erkeklerin sperm kalitelerinin düştüğünü gösteriyor. Obez erkeklerde yağ dokusunda testosteronun östrojene dönüşümü artıyor, testosteron azalıyor ve sperm kalitesi düşüyor. Bu arada şişman erkeklerde hormon düzensizlikleri, ideal kiloya sahip olanlardan daha fazla görülüyor. Yapılan çalışmalarda; şişman erkeklerdeki sperm sayısının yüzde 21, sperm yoğunluğunun ise yüzde 23 daha az olduğu tespit edilmiş. Şişman erkeklerde testis bölgesindeki yağ oranının fazla olması, bölgedeki vücut ısısını yüksek tutuyor ve sıcaklık sebebiyle testis damarlarının genişlemesi sonucu sperm üretimi ve kalitesini azaltabiliyor. Gebelik elde edilse dahi düşük oranlarındaki artış, çiftlerin sağlıklı çocuk sahibi olmalarını engelliyor. Obezite diğer zararlarının yanı sıra erkeklerde iktidarsızlığa da neden oluyor. Araştırmalara göre; erkeklerin aldığı her 10 kilo, kısırlık ihtimalini yüzde 10 oranında artırıyor, sperm yoğunlaşmasını azaltıp hormonal dengeyi bozuyor, seks isteğini azaltıyor.
OMEGA 3 TAKVİYESİ GEREKİR
Kısaca yaş, hayat tarzı, kilo, stress, sigara ve alkol kullanımı ile genetik yapı; sperm kalitesini belirleyerek dölleme kabiliyetini etkiliyor. Bu basamaklardaki herhangi bir olumsuzluk, çiftin hamilelik elde etmesini önlüyor ve tüp bebekteki başarı şansını önemli derecede azaltıyor. Yaşam tarzında değişiklikler yaparak beslenmenin düzeltilmesi, egzersiz ve programlı kilo vererek ideal kiloya ulaşmak; sperm fonksiyonlarını düzeltiyor, gebelik şansını artırıyor. Özellikle yağ kullanımının azaltılması, Omega- 3 içeren bitkisel yağların tercih edilmesi; sperm sorunlarının önüne geçiyor.
AŞIRI EGZERSİZ YAPMAK YUMURTLAMAYA VE GEBE KALMAYA ENGEL OLUYOR
Kadınlarda vücut ağırlığının normalden az olması da hormonları olumsuz etkiliyor ve adet düzensizliklerine yol açıyor. Vücuttaki yağ hücreleri, hormon üretimi yapıyor. Östrojenin 2/3'ü yağ hücrelerinde üretiliyor. Yağ hücrelerinin sayısı ne kadar fazla ise o kadar fazla östrojen üretilir. Östrojen düzeyi azaldığı ya da çok yükseldiğinde çeşitli problemler ortaya çıkabiliyor.
ZAYIFLARDA ÖSTROJEN ÜRETİMİ AZALIR
Vücuttaki yağ miktarı yüzde 10-15 oranında azaldığında hormonal denge bozuluyor ve kısırlık ortaya çıkıyor. Çok zayıflama, beyinden yumurtalıklara giden sinyallerin azalmasına neden oluyor. Bu durumda östrojen üretimi duruyor, rahmin iç tabakası gelişemiyor ve döllenen yumurta rahme tutunamadığı için gebelik oluşmuyor. Bu arada aşırı egzersiz yapmak da adet düzenini bozup yumurtlamayı engelleyerek kısırlığa sebep olabiliyor.
ÇİNKO VE FOLİK ASİT TAKVİYESİ
Sigara ve alkol tüketimi, çevre kirliliği gibi faktörler kısırlığa yol açıyor. Çinko eksikliği de sperm üretimini ve spermlerin kalitesini düşürüyor, testesteron salgılanmasını engelliyor. Çinko ve folik asit takviyesi ile sperm sayısını artırmak mümkün. C ve E vitaminleri de oksijen radikallerinin sperm hareketliliği üzerindeki olumsuz etkilerini azaltıyor. Bu arada beyin metabolizması, duygusal sorunlar, uyku kalitesi, tiroid bezi, böbrek üstü bezleri ve insülin açısından sağlığınızı mutlaka sorgulamalısınız. Obezite sorununun en karmaşık yönü hormonlardır. Jinekolojik ve kısırlık problemleriniz varsa tüm hormonlarınıza bakılmalı. Çünkü kadınları kadın, erkekleri erkek yapan hormonlardır. Eğer bir sorun varsa, hormon tedavisi yapılmalı.
Op. Dr. SEVAL TAŞDEMİR
