Trabzon'dan yola çıktık... İstikamet, çağdaş uygarlık düzeyinin göstergesi Zigana Tünel.
Fakat... Zigana Dağları'na, Zigana Tüneli'ne varmak için... Başka dağları aşmak gerek.
Zor bir coğrafya... Barış Manço'nun şarkısındaki gibi... "Dağlar dağlar... Kurban olam, yol ver geçem."
Önümüze bir kısmı uzun, bir kısmı kısa tüneller çıktı.



Bunlar... Dünya ölçeğindeki Zigana Tüneli'nin yavruları.
Deliklitaş Tüneli.
Eren Bülbül Tüneli.
Not defterini çıkardık... Tünelleri saymaya, not etmeye başladık.
Maçka Tüneli.
Su Kenarı Tüneli.
Köprü Yanı Tüneli.



Bir tünelden geçiyoruz... 500 metre.
Sonra diğerine giriyoruz... 2 bin 800 metre.
Kiremitli Tüneli.
Bağışlı Tüneli.
Başar Tüneli.
Ve... Zigana Dağları'nı delip geçen muhteşem Zigana Tüneli.
Başımız döndü... Geçmişi düşündük... Zaman tünelinde zihinsel bir gezinti... Sanki rüya âlemindeyiz.



Aracın direksiyonunda Yavuz Akpınar... Mühendis... Zigana Tüneli Proje Müdürü.
Onun sesiyle/sorusuyla kendimize geldik:
- Dalıp gittiniz... Aklınızdan neler geçiyor?
"Uzun hikâye" dedik:
- Neler geçmiyor ki? Geçmişte neler yaşandı neler... Mercimekli köfteler... Dizi film bile solda sıfır kalır.

***

DAĞLAR VE ÇAĞLAR DELİNİRKEN...

İstanbul'un imarı için canını dişine takan Başbakan Adnan Menderes'in Yassıada'da... Darbe mahkemesinde yargılandığı... Ve imar davasından mahkûm edildiği...



İstanbul Boğazı'na gerdanlık takmak için yola çıkan ve birinci köprünün temelini atan Başbakan Süleyman Demirel'in, İnşaat Mühendisleri Odası üyeliğinden ihraç edildiği bir ülkede...



Yol, köprü, tünel, baraj yapmak... Zor iş... Cesaret ister. Her babayiğidin harcı değildir.
Karadeniz'de... Dağları da, çağları da delen Zigana Tüneli'nden geçerken... Bunları düşündük... Ve tanığı olduğumuz nice olayları.

***

BOLU DAĞI TÜNELİ

Ankara-İstanbul arasında... İhalesi 1990'da yapılan, temeli, 16 Haziran 1993'te atılan tünelimiz.
2022 yılında 12 milyon 355 bin 862 aracın geçtiği tünel.
2 tüp... Biri 2 bin 788 metre... Diğeri 2 bin 954 metre.



Yapımı... Bir yılan hikâyesi... Seneler aldı.
Açılışı 23 Ocak 2007'de yapıldı.
İhalesinden bitimine kadar... Kimler geldi kimler geçti? Turgut Özal'dan Süleyman Demirel'e... Mesut Yılmaz'dan Tansu Çiller'e... Necmettin Erbakan'dan Bülent Ecevit'e kadar.
"Yılan hikâyesi" diye boşuna söylemedik.

***

ŞAKA DEĞİL... ACI GERÇEK

Muhtıra verildi... 12 Mart 1971... Başbakan Süleyman Demirel istifa etti.
Nihat Erim, Başbakanlık koltuğuna oturtuldu.
Nihat Erim'e, başarı telgrafı çekenlerin sayısı... 10 binin üzerinde.



İçlerinde kimler yok ki? Siyasetçi... Yazar... Profesör... Sendikacı...
Devlet arşivlerindeki isimleri açıklamanın tam zamanı.
Ve... Asıl konuya gelelim;
Nihat Erim Hükümeti'nin ilk icraatı, enerji yatırımlarını durdurmak oldu.
Gerekçesi:
- Türkiye'nin bu kadar enerjiye ihtiyacı yok... Toprağa mı vereceğiz? Barajlar, gereksiz yatırımlardır.

***

BODRUM BODRUM

Türkiye'nin... İlk, Yap-İşlet-Devret projesi, Bodrum Havalimanı'dır.
Fikir babası... Başbakan Turgut Özal.
İhaleye yerli, yabancı pek yok müteahhit katıldı.
Sonuç... Türk-İngiliz ortak girişim grubu aldı.
Ama... Temel atılamadı.
Çevreciler... Şehir plancıları... Mühendis/ mimar odaları... Sivil toplum örgütleri... Muhalefet... Karşı çıktılar.
"İstemezük" lobisi yine işbaşındaydı.
Bodrum'da... Gösteriler yapıldı.
Anlı şanlı profesörler... Rapor üstüne rapor yazdılar... Olumsuz görüş bildirdiler.
Bildiriler yayımlandı... Çarşaf çarşaf.
Tepkiler artınca... İngiliz yatırımcı, geri çekildi.
İhale iptal edildi... Yatırım yattı.
Aradan yıllar geçti... Anavatan Partisi dönemi sona erdi.
Ve... Yeni bir döneme girildi;
Doğruyol Partisi ile Sosyal Demokrat Halkçı Parti koalisyonu... Süleyman Demirel Başbakan, Erdal İnönü Başbakan Yardımcısı.
Özal'ın projesi raftan indirildi... Bodrum Havalimanı ihalesi yapıldı... Yer aynı... Ekin Ambarı Ovası.
Proje de aynı.
Ama bu defa karşı çıkan olmadı... Zira... Sosyal Demokrat Halkçı Parti... Erdal İnönü iktidar ortağıydı.
Sonunda... Milas-Bodrum Havalimanı yapıldı... Tansu Çiller'in Başbakanlığı döneminde hizmete girdi.
Tabii... Aradan yıllar geçtikten sonra.
Kaybolan yıllar... Yükselen maliyet... Hesabını soran olmadı.

***

MARMARAY

Asrın projesi... 9 Mayıs 2004... Temeli atıldı.
Asya ile Avrupa denizin altından bağlanacak... Tüp geçit.



"İstemezük lobisi" kıyameti kopardı... Yeri göğü birbirine kattı:
- Yapılması şart mı? Acil ihtiyaç mı? Ne zaman bitecek? Sağlam mı?
Türkiye'nin gurur projelerinden... İstanbul trafik kilidinin anahtarlarından.
Dün eleştirenler, karşı çıkanlar, bugün nerelerdeler?
Araştırırsanız bulacaksınız... Onlar... Her yeni yatırım için "istemezük" türküsünü söylemeye devam edenler.

***

İZMİR-ÇEŞME OTOYOLU

Temeli, Cumhurbaşkanı Turgut Özal'ın da katıldığı törenle atıldı... 21 Mayıs 1990.
İlk bölümü Balçova-Urla Başbakan Süleyman Demirel tarafından açıldı... 4 Temmuz 1992.
İstemezük lobisi yine kıyameti koparmıştı.
"İzmir'in zenginleri için otoyol yapılıyor" diye.
İzmirliler iyi bilirler... Yaz mevsiminde bu otoyolda hala trafik tıkanıyor.

***

TÜRKİYE'NİN "TÜNELLER" RAPORU

Yazılarımızda, "Eski Türkiye... Yeni Türkiye" gibi karşılaştırmalar yapmıyoruz... Türkiye... Eskisiyle/yenisiyle bizim ülkemiz.
Gözbebeğimiz.
Sadece... Bir hatırlatmayı gündeme getirelim:
- Karayollarımızda 472 tünel var... Toplam uzunlukları 693 kilometre.
-2002 öncesi... Tünellerimizin toplam uzunluğu 50 kilometre idi.
- 2003-2023... Yeni tüneller yapıldı... 386 tünel.
Allah, eskileri yapanlardan da razı olsun, yenileri yapanlardan da...
Ve bundan sonra, Türkiye'ye yeni tünelleri kavuşturacak olanlardan da.

***

TÜRKİYE'DE İŞ YAPMAK

Honaz Tüneli... Orhangazi Tüneli... Pirinkayalar Tüneli... Bartın-Amasra Tüneli... Cudi Dağı Tünelleri... Kop Dağı Tüneli... Ovit Dağı Tüneli... Rize-Sakarya Tüneli... Eğribel Tüneli... Ilgaz-15 Temmuz İstiklal Tüneli... Yüzlerce tünel.
Türk müteahhit, mühendis ve işçilerinin eseri.
Her tünelin ayrı bir hikâyesi var.
Ve her tünel yapılırken... Karşı çakmalar... Engeller... Nice çileler...
Türkiye'de iş yapmak... Taş üstüne taş koymak... Dün de zordu, bugün de zor.
Yarın... Yine zor olacak.
Zira... Yükselen Türkiye'nin eteklerinden çeken o kadar çok ki... Kimi içimizde, kimi dışarıda.

***

GEÇMİŞ ZAMAN OLUR Kİ...

Turgut Özal'ın Başbakan, Süleyman Demirel'in, siyasi yasaklı olduğu yıllar... 1980'ler...
Demirel ile Karadeniz'e gitmiştik... Güneri Civaoğlu ve Yalçın Doğan'la birlikteydik.
Hopa'da konakladık... Papila Otel'de.
Ertesi gün... Yine yollara düştük... Dağları aşacağız... Erzurum'a ulaşacağız... Oradan uçakla Ankara'ya.
Yollar... Viraj viraj viraj... Bölünmüş yol hak getire.
Tünel mi dediniz? Neredeeee?
Direksiyonda Yalçın Doğan... Yanında Güneri Civaoğlu... Arka koltukta ben.
Kar yeni eriyor... Yol kaygan... Keskin viraj... Ve... Uçurumdan yuvarlandık.
Aracımız... Aşağılarda... Bir ağaca çarptı... Durabildi.
Bizler... Çok şükür, yaralı kurtulduk.
Birileri... Yardıma geldiler... Araçtan çıkarmaya çalışıyorlar.
Kimler mi? Süleyman Demirel ile arkadaşları... TBMM eski Başkanı Sabit Osman Avcı... Eski bakanlar... Milletvekilleri.
Gece, Ankara'ya döndüğümüzde... Perişan haldeyiz... Başbakanlık Konutu'ndan arandık.
Anavatan Partisi Milletvekili Güneş Taner:
-- Geçmiş olsun... Başbakan (Turgut Özal) üçünüzü de konutta bekliyor... Hemen.
Hani... Ne derler:
"Geçmiş zaman olur ki hayali cihan değer."
Hafta içi... Yine o coğrafyadaydık... Kaza yerinde... Bölünmüş Yollar... Tüneller.
Gaza bastık... Bir ara baktık 120 ile gidiyoruz... Yavaşladık.

***

SEYHAN BARAJI

Cumhurbaşkanı Celal Bayar... Başbakan Adnan Menderes... Demokrat Parti dönemi.
Süleyman Demirel... Yüksek İnşaat Mühendisi...
Adana... Seyhan Barajı'nın temeli atıldı.
Muhalefet... Kıyameti kopardı:
- Baraj... Toprak dolgu... Köstebekler toprağı deler... Barajın suyu dışarıya akar... Adana'yı sel basar... Gereksiz yatırım... İstemezük.
Seyhan Barajı ve Hidroelektrik Santralı, 8 Nisan 1956'da hizmete girdi... Ve hala hizmette.
Rahmetli Süleyman Demirel'den, bunları o kadar çok dinledik ki.

***

METİN YÜKSEL DEDİ Kİ...

Çarşamba... 3 Mayıs... Trabzon-Zigana Tüneli ve bölgeyi ziyaret dönüşü... Çorum-Ankara yolundayız... Telefon çaldı.
Arayan... Metin Yüksel.
- PAZAR SABAH için bir yazı bekliyoruz... Zigana Tüneli... Yatırımlar... Yollar içinde tanığı olduğunuz olaylar... Dönemler... Anılar.
O kadar çok ki... Hangisini yazalım?
Metin Yüksel ısrar etti:
- Aklınıza gelenleri... Uzun uzun anlatın.
Bugün... Aklımızdakilerin "özetinin de özetini" yazdık.

***

OSMAN BÖLÜKBAŞI RAHMET İSTEDİ

Bir dönemin, "Anadolu Rüzgârı." Karizmatik siyasetçi.
Efsaneydi... Dostumuzdu... 1913-2002.
Bize, bir söz söylemişti... Hiç unutmadık:
"Biz adamı kâfir diye asar, sonra da şehit diye namazını kılarız."
Rahmet ve özlemle anıyoruz.



Bölükbaşı'nın sözleri... Türk siyasetinin bir gerçeği. Menderes'i astık... Sonra adını üniversiteye, havalimanına, bulvarlara verdik.
Demirel'i muhtırayla, darbeyle devirdik... Sürgüne gönderdik... Sonra Cumhurbaşkanı yaptık.
Ecevit'i Ankara Ulucanlar Cezaevi'ne attık... Sonra Başbakan yaptık.
Necmettin Erbakan'ı sürüm sürüm süründürdük... İzmir Uzunada'ya sürgün... Mahkemeler... Yasaklar... Sonra, Başbakanlığa getirdik... Adı, üniversitede yaşıyor.
Alpaslan Türkeş... Hindistan'a sürgüne yolladık... Sonra Başbakan Yardımcısı yaptık... 12 Eylül askeri darbesinin ardından idamla yargıladık...

***

VE... SON NOT

"Sevgili Metin Yüksel,
Hakaret, küfür, idam sehpası ile korkutulmak... Darbe ile indirilmeye çalışılmak... Türkiye'ye hizmet edenlerin kaderi. Maalesef..."