Çocuk büyütürken en çok dikkat edilmesi gereken konulardan biridir tuvalet eğitimi. İdeal yaş nedir? Eğitim nasıl verilmelidir? Eğitimi reddeden çocuğa nasıl davranılmalıdır? Ödüllendirmek doğru mu? Uzman Klinik Psikolog Tuba Yıldırım Üstünel, tuvalet eğitimi ile ilgili en çok merak edilen soruların cevaplarını verdi.
Çocuğun tuvalet eğitimine hazır olduğu nasıl anlaşılır?
Öncelikle çocuğun yürüyebilmesi, kolay kıyafetlerini kendi başına giyip çıkartabilmesi, basit istekleri yerine getirebiliyor olması gerekir. Çocuk günde 2 saatten uzun süre boyunca kuru kalabiliyorsa, bağırsak hareketleri belli bir düzende hareket ediyor ve bu tahmin edilebiliyorsa, bezinin kirli veya ıslak olmasından rahatsızlık duyuyor ve bunu belli ediyorsa tuvalet eğitimi için hazır demektir. Ayrıca tuvalet ihtiyacını çeşitli hareketlerle veya sözlerle ifade edebilmesi de vaktin geldiğini anlatan bir ipucudur. Bu dönem genelde 20 ay civarında başlar. Çocuk hazır olmadan tuvalet eğitimine başlanmamalıdır. Ancak tüm sinyaller olmasına rağmen çocukta direnç görülürse, çocuk kesinlikle zorlanmamalı ve baskı yapılmamalıdır. Bu durumda eğitime biraz ara vermek ve sonra denemek gerekir.
Adım adım tuvalet eğitimi
1- Tuvalet eğitimine, çocukla birlikte bir lazımlık seçmekle başlanabilir. Lazımlık başlangıçta çocuğun oyun oynadığı alana konularak, benimsemesi ve alışması sağlanmalıdır. Çocuk gün içinde kıyafetleriyle lazımlığa oturması için cesaretlendirilmelidir. Bu süreçte çocuğun anne veya baba tuvaletteyken orada bulunup gözlemlemesine ve sifonu çekmesine izin verilebilir. Bu aşamada çocuğa tuvalette ne yapması gerektiğiyle ilgili açıklamalarda bulunmak ve anlamasını sağlamak faydalı olacaktır. Çocuğun lazımlığa alıştıktan sonra, çamaşırını çıkarmış bir vaziyette lazımlıkta oturması cesaretlendirilmelidir. Alıştıktan sonra tuvaletini lazımlığa nasıl yapacağını anlayacağı şekilde açıklamak gerekir. Hoşlanacağı bazı ufak ödülleri önceden hazırlamak ve tuvaletini lazımlığa yaptığı zaman vermek faydalı olacaktır.
2- Çocuğa sadece bir kez başlangıçta açıklayıp, kaç dakika boyunca lazımlıkta oturması gerektiğini söylemek gerekir. Örneğin; "Tuvaletini yapana kadar burada oturacaksın" gibi cümleler kullanılmamalı, sadece bir zaman belirlenmeli ve o kadar beklemesi istenmelidir. Yanında kalarak hoşlanacağı şeyler yapmak, çocuğun lazımlıkta oturmasını sağlayacaktır (kitap okumak, masal anlatmak gibi). Çocuk tuvaletini lazımlığa yaptığında; ona sarılarak, överek ve belirlenmiş olan ödülü vererek teşvik edilmelidir. Bu yaş çocukları büyümüş olmaktan hoşlanırlar, onun için "Sen büyüdün, ağabey-abla oldun. Çünkü artık tuvaletini beze değil, lazımlığa yapıyorsun" gibi cümleler onlar için teşvik edici olabilir.
3- Onun yanında lazımlığı klozete boşaltıp, nereye gittiğini basitçe açıklamakta fayda vardır. Eğer lazımlığa dışkılama sağlanamamışsa kesinlikle kızgınlık belirtisi göstermemek, sakin davranmak gerekir. Bir dahaki sefere tekrar denemesi söylenebilir. Çocuk 2-3 saatte bir tuvalete götürülmeli ve bu işlemler gün içerisinde tekrar edilmelidir. Bu süreçte çocuğun altına kaçırmaları hoş görülmeli, kızma veya cezalandırmalardan kesinlikle kaçınılmalıdır. Çocuk altına yaptıktan sonra size haber veriyorsa, sakince bir dahaki sefere biraz daha erken haber vermesini söyleyin. Çocuk, bezine kakasını yaptıysa, onun göreceği şekilde kakayı önce lazımlığa, oradan klozete boşaltarak lazımlık-dışkı ilişkisini kurmasını sağlamak gerekir.
Hazırlayan: Aytülike KESKİN
