Çocuğunuzun hobi edinmesini desteklemenizde yarar var. Çünkü hobiler, çocuğun fiziksel, zihinsel, sosyal, duygusal olarak gelişimini destekliyor. Kişisel gelişimini olumlu yönde etkiliyor. Psikolojik Danışman Tuğba Gürçağ Yarız çocukları sosyal aktivitelere yönlendirmenin önemini anlattı.
Hobi nedir?
Hobi; bireylerin iş ve meslekleri dışında, herhangi bir maddi kazanım kaygısı olmaksızın sürdürdükleri, sürdürürken de keyif aldıkları, duygusal-sosyal-bilişsel ve fiziksel anlamda kendilerini geliştirmelerine yardımcı olan, bireyleri psikolojik anlamda doyurmaya destek olan ve mutlu eden aktivitelerdir. Her birey, hobisiyle ilgilenirken hem eğlenir hem öğrenir. Hobiler ile ilgili yapılan tanımlar genelde yetişkinlere yönelik gibi görünse de aslında bir hobi edinmek için en uygun zaman, ilk çocukluk dönemidir. Çocukları yaş dönemleri ve bireysel özellikleri doğrultusunda, onlara uygun aktiviteler ile tanıştırmak ve bu aktiviteleri keyif aldıkça sürdürebilir hale gelmelerine destek olmak; hobi kazanımında anne-babalara düşen en önemli görevdir. Bu doğrultuda ilk yapılması gereken; çocuklarımızın bireysel özelliklerini fark edebilmek için onları çok iyi gözlemlemek, hangi becerileri ne düzeyde sergilediklerini fark etmek, hangi oyuncaklar ve malzemeler ile keyif alarak oynadıklarını izlemek ve onlara keyif aldıkları alanları keşfetmeleri için fırsat sunan ve destekleyen bir tutum sergiler. Çocuklar hangi alanlar ve aktivitelerden keyif aldıklarını fark ettikçe, bu aktiviteleri sürdürmelerine destek olmak, onları bu aktivitelerin gerçekleştiği oyun gruplarına, kulüplere, aktivite merkezlerine, kurslara götürmek, bu aktiviteleri düzenli olarak sürdürmek; hem çocukların keyif alması, hem kişisel gelişimleri, hem de hobi kazanımının sağlamlaşması için çok önemlidir.
Bireysel özellikler dikkate alınmalı
Peki anne-baba olarak çocuklarımızın hangi hobiye ilgi duyduğunu nasıl keşfedebiliriz? Bu aşamada ebeveynlerin sahip olması gereken en önemli özellik; gözlemleyici olur. İlk çocukluk dönemini çocuklar sıklıkla oyun oynayarak geçirirler. Yani, bu dönemin hobisi; oyun oynamaktır diyebiliriz. Çocukların neler ile oynamayı tercih ettiği, ne tarz oyunlar oynamaktan keyif aldıkları; genellikle ileriki dönemlerde edinecekleri hobilerin habercisi olabilir. Örneğin; legolar ve yap-bozlar ile oynamayı yani parçaları birleştirme-bütünleştirme gibi becerilerini kullanmayı tercih eden çocuklar genellikle büyüdükçe maketlere, model uçaklara, arabalara yönelebilir ve hobilerini bunlarla şekillendirebilirler. Hareketli aktiviteleri tercih eden çocuklar, dans ile ilgilenebilir, spor dallarını hobi olarak tercih edebilirler. Müzik ile vakit geçirmeyi seven çocuklar; dans, müzik aleti çalma, beste yapma gibi hobiler edinebilirler. Kitaplar ile vakit geçirmeyi seven çocuklar, yazışiir- kitap yazmaya yönelebilirler. Bu nedenle anne-babalar olarak çocuklarınızın bireysel özelliklerini iyice incelemeli, hangi oyun ve oyuncaklar ile keyif alarak ve diğerlerine göre daha uzun süreli vakit geçirdiklerini fark etmeli ve bu doğrultuda yönlendirmeler yapmalısınız. Oyunlar ve oyuncaklar zamanla hobilerin seçimine, hobiler de arkadaş ve sosyal yaşam, paylaşımlar, meslek seçimi, iş hayatı gibi noktaların gelişimine olumlu katkılar sağlar.
Onları teşvik edin
Hobi seçiminde ebeveynlere düşen bir diğer görev; kendi istek ve zevklerimizi değil, çocukların beğenileri, keyif aldıkları ve severek yaptıkları, yaparken kendilerini mutlu hissettikleri alanları dikkate alıp çocukları bu alanlarda ilerlemeye teşvik etmektir. Çünkü hobiler, kişiye özeldir. Kendi yapmak istediğimiz veya beğendiğimiz hobileri kendimiz yapmalı, çocuğunuzu kendi beğendiği ve mutlu hissettiği alana yönlendirmeli ve ilerlemesine fırsat vererek destek olmalıyız.
Model olun
Bir diğer önemli nokta; anne-babaların çocuklara model olmasıdır. Tüm olumlu davranışların kazanımında olduğu gibi, hobi kazanımı ve sürdürülmesinde de büyük rol anne-babaya düşmektedir. Çocuklar en çok görerek ve izleyerek öğrenirler. Hobileri olan anne-babalar, belli bir sıklık ve düzende aktivitelerini sürdürürler ve çocuklar onların keyif aldıklarını görürlerse, kendileri de bu yolda ilerlemeyi ve hobilerini düzenli hale getirmeyi öğreneceklerdir.
Keyif çıkarmalarına izin verin
Hobi kazanımında dikkat edeceğiniz bir nokta da; hobilerin keyfinizi kaçıracak bir kıvama gelmemesidir. Yani, hobinizi hayata geçirmek için gideceğiniz yerin evinizden çok uzakta olması, çok uzun saatleri trafikte harcamak, çocuğunuzu yetiştirememe stresi, özetle iyi planlanmamış bir aktivite, bize keyif vermekten çok aile içi gerginliği arttırır hale geliyorsa, o noktada durup planlamaları tekrar yapmak daha olumlu olabilir.
Pozitif ve destekleyici olun
Bazen de çocukların bir hobiyi sürdürmek konusunda yeterince ilgileri, istekleri ya da motivasyonları bulunmayabilir. Bu noktada anne-babalar çocuklarını doğru alana yönlendirdiklerinden emin olmalı, belki aktivite çeşitlerini denemeli ve değiştirmeli, çocuklarını "iyi" oldukları özellikleri ve "başarılı" oldukları yönler konusunda motive edecek geribildirimlerde bulunmalı ancak çocuklarını zorlamamalıdırlar. Zorla yaptırılan aktiviteler, kimseye keyif vermeyeceği hatta can sıkıcı olacağı gibi çocuklara da olumsuz hisler yaşatabilir ve çocuklar yeni denemeler yapmayı reddedebilirler. Bu nedenle anne-babalar tüm yaklaşımlarında pozitif ve destekleyici olmayı unutmamalıdır.
Hobiler çocuklara neler katar?
Bir hobisi olan çocuklar; kendi ayakları üzerinde durabilme yolunda adım atan, kendilerine olan güven düzeyleri yükselen, planlama ve organizasyon becerileri gelişen, sosyal beceri-arkadaş ilişkileri ve paylaşım yönünde olumlu kazanımları olan, bir görevi tamamlamayı başarma hazzını yaşayan, seçme-karar verme-uyumişbirliği gibi becerileri gelişen, güçlü olduğu yönlerini keşfeden, grupla birlikte hareket etme, kurala uyma, bekleme gibi toplumsal hayatta önemli olan becerileri gelişen, neden-sonuç ilişkisi kurma ve problem çözme gibi sosyal iletişimin önemli becerilerini sergilemeyi öğrenen çocuklar olabilme yolunda önemli adımlar atalar. Bireysel hobilere göre çocukların gelişimsel alanlardaki kazanımları da artış gösterir. Örneğin, "resim" alanında bir hobiyi tercih eden çocuğun ince-motor ve çizim becerileri, göz-el koordinasyonu, yaratıcılığı, görsel dikkati, görsel uyum ve sebat etme becerileri gelişir. "Spor" alanında bir hobisi olan çocuğun göz-el koordinasyonu, kurala uyma, sıra bekleme, dinleme, yönerge alma, kaba motor becerileri, dikkat becerileri, gruba uyum ve grup ile hareket etme, planlama-organizasyon gibi becerilerinde olumlu ilerlemeler olur. "Drama" alanında hobisi olan çocukların rol canlandırma, iletişim, kendini ifade etme, dil becerileri, yaratıcılık, duyguları tanıma-anlama ve fark etme, empati, soyut düşünme gibi becerileri gelişmeler gösterebilir.
Anne-babalara öneriler
-Çocuğunuzu iyi tanıyın. Doğumundan itibaren gelişim özelliklerini iyice izleyin ve gözlemleyin. O yaş döneminde sahip olması gereken özellikleri bilin.
-Neler ile oynamayı ve ne oynamayı sevdiğini ve tercih ettiğini gözlemleyin. Keyif aldığı oyuncaklar, ileriki zamandaki hobilerinin habercisi olacaktır.
-Çocuğunuza olumlu özelliklerini fark ettirin, bunları geliştirmesi için destekleyici ve teşvik edici olun.
-Çocuklarınızın kendi tercihleri olmasına fırsat verin, seçim yapmalarını destekleyin.
-Çocuğunuzun gerçekten keyif aldığı hobiler ile uğraşmasına yardımcı olun. Sevdiği şeyi yaptıkça daha mutlu olacaktır. İstemeden yapılan hobiler, çocuğun kendini başarısız hissetmesine, özgüven düzeyinin azalmasına, motivasyon kaybına ve yetersizlik algısına sebep olabilir.
-Çocuğunuzu sosyal ortamlara, aktivitelerini sergileyebileceği ortamlara daha sık sokmaya çalışın.
-Yapmakta olduğu hobi konusunda destekleyici bir tutum sergileyin ve hobiyi devam ettirmesi konusunda yönlendirici olun.
-Farklı malzemeler ve aktiviteler deneyerek yeni keşifl er yapmasına fırsat verin, böylece kendini ve özelliklerini keşfedebilsin.
-Hobileri ve gelişimleri konusunda her zaman çocuğunuzu ve çabasını takdir etmeyi unutmayın.
Hazırlık: Aytülike KESKİN
