Öz bakım becerilerini yavaş yavaş da olsa gerçekleştirmeye başlayan miniğiniz için şimdi de sırada tuvalet eğitimi var. Eğer çocuğunuzun psikolojik olarak da bu eğitime hazır olduğunu düşünüyorsanız; kararlı, sabırlı, sakin ve asla baskıcı olmayan bir tutum göstererek kolayca bu süreci atlatabilirsiniz. İşte Özgür Bilge Eğitim ve Danışmanlık Merkezi'nden Psikolog Serap Duygulu'nun annebabalara önerileri…

Zorlamayın ve baskı uygulamayın

Çocuklarda tuvalet eğitimine başlamak için belirlenmiş kesin bir yaş yoktur. Kesin olan tek şey; çocuğun yeterli bedensel ve bilişsel olgunluğa ulaşmasını beklemektir. Bu olgunluğa ulaşmamış çocuklara verilecek tuvalet eğitimi, eğitimden çok zorlama olacaktır. Yetişkin yaşlarında karşılaşılan çeşitli davranış sorunlarının en yaygın nedeni de bu zorlamalardır. Kalıcı bir tuvalet eğitimi için çocuğun, yeterli düzeyde kas kontrolüne sahip olması gerektiğinden eğitim verilirken kesinlikle zorlama ve baskı yoluna gidilmemelidir.

Aksi takdirde çocuklarda ileri yaşlarda alt ıslatma veya çeşitli uyum ve davranış bozuklukları görülebilir. Ancak yine de bu eğitime başlamanın mümkün olabileceği düşünülen yaş aralıkları vardır. 20 aylık bir çocuğun fiziksel olarak tuvalet eğitimine hazır olduğu söylenebilir. Bazı çocuklar yeterli olgunluğa 18 ay civarı ulaşırken bazı çocuklar için bu 2-3 yaş aralığında olabilir. Tuvalet eğitimine başlamayı düşünen ebeveynler açısından çocuktaki davranışları gözlemlemek ve doğru değerlendirmek önemli ipuçları verir.

Çocuk, tuvalet ihtiyacını daha uzun aralıklarda gidermeye başlamışsa, birkaç saat süresince bezi kuru kalabiliyorsa, altı kirlendiğinde rahatsız oluyorsa, kendini ifade edebiliyor ve basit talimatları anlayabiliyorsa tuvalet eğitimine başlamak için uygun sürece girilmiş demektir.

Tuvalet eğitimi

Tuvalet eğitimi, diğer eğitimlerden farklı bir şartlanma sistemidir. Bu eğitimde çocuk bedeninin kontrolünü beyni vasıtasıyla gerçekleştirecektir. Bu nedenle, zihinsel olgunluk da bedensel olgunluk kadar önemlidir. Tuvalet eğitimine başlamaya karar vermek eğitimin kendisi kadar önemlidir. Bir kez başlanmalı ve yap-boz tahtası gibi bırakılıp tekrar başa dönülmemelidir. Çocuğa tuvalet alışkanlığı kazandırmanın temel kuralı kararlı olmaktır. Eğitim sırasında karşılaşılan sorunların asıl kaynağı ebeveynlerin yanlış tutumlarıdır.

Gün içinde çocuklarına bez bağlamazken geceleri bez bağlayarak uyuturlar. Gerekçe olarak da bu alışma döneminde çocuğun uyku düzeninin bozulmamasını gösterirler. Oysa bu şekilde başlanmış tuvalet eğitiminin çocuğa verdiği mesaj şudur: Gündüz altına yapmamalısın, ama gece yapabilirsin! Bu mesajı alan ve böyle şartlanan çocuğa kalıcı ve doğru tuvalet alışkanlığını kazandırmak neredeyse imkansız hale gelir. Gündüz temiz kalmaya alışmış çocuğa ikinci bir eğitimle gece de temiz kalması gerektiğini öğretmek çocuk için kafa karıştırıcı ve zorlayıcıdır. Halbuki eğitime gece ve gündüz temiz kalmak amacıyla tek bir aşamada geçilmelidir. Ebeveynler için gece çocuğu tuvalete kaldırmak, uykusunu açmak zordur ama sistem bir kez oturduktan sonra hiç sorun yaratmadan düzene girer.

İşinizi kolaylaştırmak için

Tuvalet eğitimine geçerken işleri kolaylaştırması açısından dikkat edilmesi gereken bazı kurallar vardır. Yatmaya hazırlanan çocuğa çok sulu gıdalar vermemek, aşırı hareketliliği engellemek ve uykudan önce tuvalet ihtiyacını gidermek önemlidir. Ayrıca, gece belli bir saatte çocuğu tuvalete kaldırmak gerekir. Örneğin; saat 21:00'de uyumuş olan çocuğu gece 24:00-01:00 sıralarında tuvalete kaldırmak ve mutlaka uyanık olmasını sağlamak şarttır. Bir diğer konu da tuvalet eğitimi sırasında kullanılacak malzemelerin seçimidir.

Bu seçimi mümkünse çocukla beraber yapmak ve onun beğendiği renk ve model seçeneklerine dikkat etmek gerekir. Klozet üzerine oturtulabilen merdivenli çocuk klozetleri çok işlevseldir. Çocuk kendi kendine çıkabilir, pantolonunu indirip kendi başına oturabilir. Bu sayede birine bağımlı olmadığından önemli bir iş başarmanın verdiği mutluluk duygusunu da yaşar. İşi kolaylaştıracak bir diğer yöntem, bu eğitim sırasında çocuğun gözlemleyeceği uygun bir model sunmaktır. Bu model anne, baba, abla gibi aile bireyleri olabilir ama model olacak kişi mutlaka çocukla aynı cinsiyette olmalıdır.

Çocuk modelle beraber tuvalete gitmeli ve onu izlemelidir. Bu gözlem, sözle anlatılamayacak pek çok talimatı anlamasını kolaylaştıracaktır. Çocuklar, gördükleri değişik davranışları yapma eğilimindedirler. Dolayısıyla böyle bir modellemenin ardından hevesle aynı davranışı yapmak isteyecektir. Bezi bıraktırmadan önce çocukla alışverişe çıkmak, cinsiyetine göre seveceği renkli, desenli iç çamaşırları almak çocuğu da işin içine katacağından onun için teşvik edici olacaktır.