Hamilelik süresince ay ay fiziksel ve psikolojik sizi neler bekliyor?

Hamilelik, kadın hayatının önemli bir evresi. Ve bu evre; sosyal ve iş hayatı, aile yaşantısı, çevresel etkenler, yaş durumu gibi birçok faktörden etkileniyor. Çünkü anne adayı fiziksel ve psikolojik birçok değişim yaşıyor. İşte sağlıklı ve rahat bir hamilelik süreci için yapılması gerekenler…

Giriş Tarihi: 8.8.2017 10:49 Son Güncelleme: 21.8.2017 15:36
Hamilelik süresince ay ay fiziksel ve psikolojik sizi neler bekliyor?

Anne olmak bence başından sonuna kadar mucizevi bir olay! Bebeğin oluşumu, ay ay gelişimi, karında attığı tekmeleri düşünsenize… Henüz anne olmadım ama dergimizden Zuhal ve Şenay'ın hamileliklerine 9 ay boyunca gün be gün şahit oldum. Gün geçtikçe biraz daha büyüyen karınları beni ve tüm dergi arkadaşlarımızı heyecanlandırmıştı. Sonunda da nur topu gibi bir oğlumuz ve bir de kızımız oldu…

Anne adaylarının hamilelikleri boyunca fiziksel ve psikolojik birçok değişikliğe uğradığını gördüm. Bu değişiklikler olağan bir durum olsa da, anne adayının tüm bu fizyolojik değişikliklerin üstesinden gelebilmesi büyük mucize. Sanırım bu da doğanın onlara bir hediyesi… İşte biz de 9 aylık keyifli ama kimi zaman zorlu geçebilen bu dönemin öncesinde ve devamında anne adaylarının yapması gerekenleri, karşılaşabilecekleri sıkıntıları ve yapılması gerekenleri ele aldık. Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Dr. Suat Süphan Erşahin hamilelik boyunca görülen fiziksel ve psikolojik değişiklikler hakkında bilgi verip, bu dönemde yapılması gerekenleri anlattı.

Hamileliğin ilk 3 ayında yaşanan fiziksel ve psikolojik değişiklikler

Hamileliğin başlamasıyla birlikte ailede sevinç duyguları artar ve anne adayı mutluluk hissi yaşar. Daha sonra oluşan bulantı ve kusmalar, halsizlik ve depresyona yol açabilir. Bu dönemde genellikle ağır iş yükü yapmış gibi yorgunluk, halsizlik, isteksizlik ve göğüslerde hassasiyet gözlenir. Kasık ağrıları hissedilebilir. Hamilelik, bir infertilite (kısırlık) tedavisi sonrasında oluşmuşsa, heyecan ve sevincin beraberinde getirdiği aşırı hareketlilik görülebilir. Hamilelik istem dışı oluşmuşsa anne adayı korku, endişe, kaygı ve sürekli düşünceler içinde olabilir. Bu dönemde hormonların vücudu etkilemeye başlamasıyla birlikte anne adayı hamile olduğunu hissetmeye başlar. Memelerde dolgunlaşma ve hassaslaşma görülür.

Uyku ve halsizlik artar. Sık tuvalete gitme ihtiyacı ortaya çıkar. Bulantı ve kusma şikayetleri başlayabilir. Karında şişkinlik ve kramplar hissedebilir. Zaman zaman hormonal değişikliğe bağlı cilt lezyonları görülebilir. 10. haftaya doğru pik dönemine girer. Altta yatan mide bağırsak problemleri daha da şiddetlenir. Anne adayı kilo aldığını hisseder. Hamilelik hormonunun pik yaptığı dönemdir, bundan sonra bulantı ve kusmalar azalabilir. Anne adayı ailesine karşı hassaslaşmaya başlar. Yakınlarına karşı davranışı, olaylara karşı karar verme şekli değişir. Bulantılar yavaş yavaş azalmaya başlar ve iştah artar. Diş fırçalarken diş etlerinde kanama görülebilinir. Anne, karnındaki şişliği eliyle hissetmeye başlar.

Yapılması gerekenler

Hamileliğin başlamasıyla oluşan duygu değişimiyle birlikte anne adayı çevresinin, ailesinin ve arkadaşlarının davranışlarından etkilenebilir. Anne adayı tedirginse çevreden hamile olduğu saklanır, bazen de çok uzak yakınlara bile haber verilir. Bu dönemde oluşacak bulantılar için genellikle ilaç tedavisi uygulanabilir. Bulantı yapacak şeylerden uzak durması önerilir (kokulu yiyecekler, stres, gürültü, aşırı ışık vb). Oluşabilecek nöral defektler için bu dönemde folik asit kullandırılır. Düşük tehlikesi ihtimali olanlara yatak tedavisi önerilir. Cinsel ilişki tavsiye edilmez. Anne adayının sorunu yoksa iş hayatına, sosyal ve spor faaliyetlerine devam edebilir.

Hamileliğin ikinci 3 ayında yaşanan fiziksel ve psikolojik değişiklikler

Annenin kendini en rahat hissettiği dönemdir. Bu dönemde fazla kitap okuma ve internet araştırmaları anne adayını kaygı ve karamsarlığa götürür. Yapılan testlerin sonucunu beklemek anneyi kaygılandırır. Karın şişkinliği yakınları tarafından da gözlenebilir. Sık idrara çıkma azalır. Bu dönemde normalden daha düşük tansiyon görülür. Gerginlik hissi azalır.

Hamilelik kabullenilir. Bağırsak alışkanlıkları değişir ve kabızlık olabilir. Kasık ağrılarıyla birlikte bel ağrıları da ortaya çıkabilir. Meme ucundan akıntı gözlenebilir. Bu dönemde nadir de olsa bebek hareketleri hissedilebilir. Cilt lezyonları daha da artar. Anne karnında kıllanma görülebilir. Kilo artışı daha fazla yaşanabilir. Baş dönmesi, bayılma gibi şikayetler gözlenebilir. Annenin yüzünde hamilelik maskesi dediğimiz ve meme ucunda renk değişikliği gözlenmeye başlayabilir. Bu durum cildin herhangi bir başka yerinde de görülebilir. Bel ve kasıktaki ağrılar şiddetlenir. Anne, bebek hareketlerini hissetmeye başlar.

Annede heyecan ve mutluluk hissi iyice artar. Büyüyen bebek, karın içindeki organlara basarak bazı sorunların ortaya çıkmasına neden olur; örneğin akciğer baskısı ile nefes darlığı ortaya çıkabilir. Karın büyümesine bağlı olarak annede denge kurma problemleri yaşanabilir. Hormonlardaki değişiklikler nedeniyle eklem bölgelerinde sorunlar artabilir. Artık bebek hareketleri dışarıdan görülebilir. Anne adayı hızlı kilo almaya başlar. Hamilelik boyunca vücuttaki ekstra hormonlar, diş etlerinin şişmesine ve kanamasına neden olabilir.

Yapılması gerekenler

Bu dönemde bebeğin genetik testleri ve organ anomalilikleri araştırıldığı için hastanın kaygıları da artar. Olumsuz çıkan testler aileyi daha fazla üzer, invaziv girişim gerektirecek testlerde aşırı karamsar düşünceler başlar. Bu durumda çevreden fikir alma yerine sadece doktoruna danışarak hareket etme, anne ve bebeğin sağlığı hakkında daha iyi bilgi almayı sağlayacaktır. Bu dönemde demir ve vitamin ilaçlarına başlanabilir.

Hamileliğin son 3 ayında yaşanan fiziksel ve psikolojik değişiklikler

Bu dönemde doğum korkuları başlar. Anksiyete ve migren atakları ortaya çıkabilir. Bacaklarda ve belde ağrılar olabilir. Karnın büyümesiyle anne adayında yorgunluk, halsizlik görülebilir ve karında sertleşmeye neden olan kasılmalar yaşanabilir. Bebek büyüdükçe nefes almada zorluklar ortaya çıkabilir. Uyku düzeni bozulabilir. Varislerde şişme ve ayaklarda kramplar olabilir. Midede yanma ve karında kaşıntılar görülebilir.

Annenin üst kaburgasına baskılar artabilir. Sindirim bozuklukları görülebilir. Yüzde, ellerde ve ayaklarda hafif ödem oluşabilir. Göğüslerde dolgunluk iyice artar. Bebeğin büyümesiyle birlikte mesaneye baskı ve kapasitesinin küçülmesi sık idrara çıkmaya sebep olur. Bebeğin hareketleri dışarıdan gözle izlenebilir duruma gelir. Annenin göbek bölgesinden kasığa kadar uzanan koyu bir çizgi belirir.

Zaman zaman bacaklarda elektrik çarpmasına benzer yakınmalar olabilir. Bebek hareketlerinde azalmalar görülebilinir. Cilte oluşan lekeler ortadan kaybolmaya başlar. Son haftalarda annede baskıya bağlı yürümede güçlük görülebilir. Hamileliğin 40. haftasında amniyon zarının açılıp suların gelme riski oldukça yüksektir. 41. haftada sancıların başlamasıyla birlikte rahim ağzı açılmaya başlar. Bu süreç evre evre devam eder. Açıklık tamladıktan sonra (10 cm) doğum süreci gerçekleşmiş olur.

Yapılması gerekenler

Bu durumda hem anne adayına hem ailesine görevler düşer. Annenin eğitimli olması ya da gerekli eğitimleri alması onu rahatlatır. Anne adayının doktorunu doğru seçmesi ve doğru tespitler yapılması, hastayı hem fiziksel hem de psikolojik açıdan rahatlatır. Gerekli ilaç kullanımı sadece doktor kontrolünde yapılmalıdır. Hamileliğin son 3 ayında anne adayının doğum kurslarına gitmesi, yoga derslerine katılması ve fiziksel egzersiz yapması önerilir.

Hamilelikten önce yapılması gereken testler

Anne olmayı düşünen kadınların hamile kalmadan önce smear, hemogram, rutin biyokimya, TORCH ıgM ıgG tespiti, hepatit markerları, hiv, troit testleri, varsa kronik, genetik ve cinsel hastalıklarla ilgili testleri, akraba evliliği ve genetik anomalili testlerini mutlaka yaptırması gerekir.

Hamilelikte yapılması gereken testler

1. ay

Aşı kontrolleri ve usg ile takip yapılmalıdır.

3. ay

2'li test (down sendromu testi), hemogram takibi, usg takibi, gerektiğinde CVS, 3'lü test, gecikmiş vakalarda 4'lü test, gerekirse amniyosentez, kordosentez yapılmalıdır.

5. ve 6. ay

2. düzey usg doppler, ogtt 50/100 gr testi (kan şekeri yüksekliği tanı testi) yapılmalıdır.

7. ay

Gerekirse indirek cooms testi yapılmalıdır.

8. ve 9. ay

Usg ve nst takibi yapılmalıdır.

Testlerin özelliği ve yapılış şekli

Testler kan alımıyla, idrar alımıyla, anne karnından girilerek bebeğin kordon kanının ve amniyon sıvısının alınmasıyla, yine anne karnından girilerek plansental parçaların alınmasıyla ve nst, usg cihazlarının kullanılmasıyla yapılır.

Yapılan testler anne adayının yaşına göre değişiyor

Anne adayının yaşı önemlidir. Buna göre genetik hastalıklar (örneğin Down sendromu) ve metabolik hastalıklar (örneğin diyabet) değişkenlik gösterir. Bu yüzden yapılan testler özellikle genetik ve metabolik hastalıklara göre ileri yaş annelerde değişkenlik gösterir. Örneğin; amniyosentez 35 yaş üzeri anne adaylarına önerilirken, daha genç anne adaylarında risk faktörü yoksa önerilmez.

Hamileliğin rahat ve sağlıklı geçmesi için yapılması gerekenler

Genellikle hamilelik korkulan bir dönemdir. Çünkü daha önceden alınan yanlış duyumlar, yakın çevreden görülen riskli hamilelikler kadınları olumsuz etkiler. Oysa alınacak bazı önlemler hamileliğin daha rahat ve sağlıklı geçmesini sağlayabilir.

Doktor seçimi

Hamilelikte yaşanan sorunlar ve bu sorunların giderilmesi özellikle iyi bir hamilelik takibi yapan sağlık kuruluşları ve doktor seçimiyle başlar. Doğru seçim, kişinin sorunlarını çözerken, hedefe yönelik tedaviye götürür. Çocuk sahibi olmak isteyen çiftler, anne hamile kalmadan 3 ay öncesinden doktora başvurmaları gerekir. Böylece hamilelik için uygun olup olmadıkları doktor tarafından istenecek tahlillerle saptanır; varsa enfeksiyon problemleri giderilir ve smear testi yapılır. Ayrıca folik asit tedavisine başlanır. Böylece hamilelikte oluşabilecek problemler (örneğin erken düşük) daha önceden tespit edilerek tedavi edilir.

Düzenli kontroller

Rahat bir hamilelik için düzenli kontrollere gitmek son derece önemlidir. Özellikle hamileliğin ilk haftalarında, 12. haftada, 22. haftada, 36. haftada ve 37. haftada kontrollere gitmek zorunludur. Bu dönemlerde yapılacak tahlil ve USG (ultrasonografi) kontrolleri, hamilelikteki olumsuz durumları bildirebileceği gibi, anne adayının doktoruyla konuşarak sorunlarının giderilmesini ve doğum şeklinin planlanmasını sağlar.

Hamilelikte sağlıklı cinsel yaşam

Hamilelik döneminde genellikle cinsellikten korkulur; oysa cinsel yaşamın bebeğe zarar vermesi özel durumlar dışında zordur. Vajinal kanama, düşük tehdidi, ileri derecede vajinal enfeksiyon, erken doğum tehdidi, çoğul hamilelikler, tekrarlanan bebek kayıpları, genital bölgede varis, genital bölgede siğil olanlara ilk 3 aylık dönemde cinsel ilişki önerilmez. Bu durumlarda çiftlerin doktora başvurarak, cinsel yaşantının devam edip etmemesi hakkında bilgi edinmesi gerekir. Ancak bu tür riskli durumların dışında hamilelikte cinsel hayattan korkmak, kadında cinsel soğukluğa ve strese yol açar. Ayrıca anne adayları aldatılma korkusu yaşar. Burada yapılması gereken; bu endişeleri ve hisleri eşiyle paylaşabilmektir. Eğer bir sorun yoksa cinsellik yasaklanmaz. Cinsel yaşamın şekli, orgazm olmak ve orgazm sırasındaki kasılmalar bebeğe zarar vermez. Ancak sürekli kasılmaların olması durumunda doktora başvurulmalıdır. Genital bölgenin kanlanmasına bağlı olarak bazen cinsel istekte artma olabilir. Sık ve uzun cinsel ilişki hamilelikte önerilmez.

Beslenmenin önemi

Hamilelikte sağlıklı beslenme; hem fetüsün iyi gelişmesi hem de hamilenin kendini iyi hissetmesi açısından önemlidir. Böylece sağlıklı kilo alarak bebeğin beslenmesi için gerekli besinlerin bebeğe ulaşması sağlanır. Bebeğin sağlıklı gelişmesi anne adayının ruhsal yönden rahatlamasını da sağlayacaktır. Süt içmek, mevsim meyve ve sebzelerinden tüketmek, gerekli protein ve karbonhidratları almak, haftada 1 gün balık tüketimi, 2-3 günde bir yumurta yemek, bol su içmek, günlük 100 gr kadar et tüketmek, peynir ve yoğurt tüketimi anne adayının sağlıklı beslenmesini sağlar.

Bel ağrıları

Hamilelikte bel ağrısı görülme sıklığı yüzde 40-60 arasındadır. Ağrıların büyük çoğunluğu 5. ve 7. aylar arasında olur. Bazen hamilelik boyunca da sürebilir. Bu bel ağrılarının nedeni tam olarak belli değildir; fakat aşırı kilo alımı, gizli bel fıtıklarını ortaya çıkarabilir. Artmış bel çukurluğu, sırt kaslarının kısalması ve güçsüzleşmesi bel ağrılarına sebep olabilir. Hamilelik süresinde diyete dikkat edilmeli, aşırı yemek yemekten kaçınılmalı, kontrollü kilo alımı yapılmalıdır. Düzenli egzersizlerle bel kasları kuvvetlendirilmelidir. Ayrıca aşırı bel ağrılarında fizik tedavi, korse kullanımı ve ağrı kesiciler kullanılabilir.

Vajinal enfeksiyonlar

İdrar normalde sterildir, herhangi bir mikrop içermez. Özellikle hamilelerde görülen E. Coli enfeksiyonu sık sık sistite yol açar. Bu durum direnç düşüklüğüne bağlı olarak daha da sık ortaya çıkabilir. Özellikle diyabetli ve hijyen yönünden sağlıklı olmayan hamileler risk altındadır. Sık sık çok az miktarda idrara çıkmak, idrar yaparken ağrı ve yanma görülen bulgulardır. İlerlemiş enfeksiyonlarda kasık ağrıları, ateş, bulantı ve kusma görülür. Böyle durumlarda doktora başvurarak idrar tetkiki ve kültürü yapılarak etkene yönelik antibiyotik kullanımı önerilir. Hamilelikte vajinal akıntı da artar. Bu akıntı normalde renksiz ve kokusuzdur. Vajinal akıntıda kötü koku ve renklenme başlarsa, beyaz süt kesiği gibiyse, kaşıntı ve yanma gibi şikayetler varsa doktora başvurulmalıdır. Hamilelikte en sık görülen akıntı V. Candida (mantar) enfeksiyonudur. Nedeni ise vajen asidinin bozulmasına bağlı olarak glikojen miktarının değişmesiyle enfeksiyon için zemin oluşur. Vajinal akıntılar erken doğuma neden olabileceği gibi, hamilelikteki cinsel hayatı da etkiler. Bol su içmek, idrarı uzun süre tutmamak, tuvalette genital bölgeyi önden arkaya doğru temizlemek ve cinsel ilişkide hijyene dikkat etmek idrar yolu enfeksiyonunu önler. Ayrıca şeker kontrollerini yaptırmak, hijyenik seks hayatı, sık antibiyotik kullanmamak, toplu kullanılan havuz, tuvalet vb. dikkat etmek de vajinal enfeksiyonu önleyecektir.

Bulantı ve kusma

Hamilelik bulantıları ilk trimesterde başlar (4-8. haftalarda), 10. haftada pik yapar ve 14. haftaya kadar devam eder. Nadiren hamilelik boyunca devam edebilir. Sabahları daha fazladır, gün boyunca da sürebilir. Yüksek BHCG adı verilen hormon düzeyleri, mide bağırsak hastalıkları, B1, B2 vitamin eksikliği, psikolojik sıkıntılar, çoğul hamilelikler ve halk arasında üzüm gebeliği olarak bilinen mol hamileliği de şiddetli bulantılara ve kusmalara sebep olabilir. Aşırı gürültülü, ışıklı ve koku olabilecek ortamlardan uzak durmak, yemek yapmamak, temizlik maddelerini kullanmamak, yağ sız ve kokusuz yiyecekler tüketmek mide bulantısını önler. Şiddetli bulantı ve kusmalarda doktora başvurarak, idrarda keton çıkması durumunda gerekli tıbbi tedaviyi uygulamak gerekir.

Halsizlik ve baş ağrısı

Hamilelikte progesteron hormonunun artışına bağlı olarak özellikle 4. aya kadar devam eden bu durum genellikle iş hayatını ve yaşam kalitesini bozar. Nedeni bilinmeyen baş ağrıları hormonal dengesizliğe bağlanır. Psikolojik nedenler, aşırı kafein içeren yiyecek içecek tüketmek, migren, sinüzit ve göz hastalıkları baş ağrılarına sebep olabilir. Son aylardaki baş ağrılarında hipertansiyon akla gelmelidir. Bu durumda özellikle uyku düzenini ayarlamak gerekir. Düzenli uyku ve dinlenme bu şikayetlerin azalmasına neden olacaktır. Böyle durumlarda tatilin ve yer değişikliğinin önemi vardır. Stresten uzak dinlendirici bir tatil, uzun yürüyüşler yapmak, bulunulan ortamı havalandırmak, yoğun işlerden kaçınmak, koku ve dumana maruz kalmamak, düzenli egzersiz yapmak ve iyi beslenmek halsizlik ve baş ağrısı şikayetlerini azaltır. Baş ağrılarında şakaklara yapılan masaj ve sıcak uygulama ayrıca istirahat etmek de işe yarayabilir. Daha şiddetli ve geçmeyen ağrılarda doktora başvurmak gerekir.

Ciltteki değişiklikler

Hamilelik sırasında ciltte bazı değişiklikler olur. Bunların başında ciltte kahverengi renk tonu artarak yüzde lekelenme, göbek altında linea nigra denilen çizgi, göğüs uçlarında, karın ve kasıkta koyulaşmalar olabilir. Hamileler özellikle güneş ışınlarından çok etkilenirler. Bu yüzden yüksek koruyucu faktörlü güneş kremleri kullanmaları, tatillerde gölgede güneşlenmeleri önerilir.

Ayrıca el ayası ve ayak tabanında kızarıklıklar (palmar eritem), kılcal damarların genişlemesine bağlı kırmızı ben şeklinde lezyonlar (hamartom) veya dallanma şeklinde damar genişlemesi (spider nevus), normalden fazla kıllanma, tırnak kırılmaları, karın çatlakları (stria gravidarum) hamilelik sırasında görülebilecek diğer değişikliklerdir. Bu şikayetlerde özellikle dermatologlardan yardım alınması gerekir. Çatlaklar için çeşitli kremler, damar lezyonlarına teknolojik dermatolojik aletlerle çözüm getirilir. Fakat bunların çoğu doğumdan sonra gerilediğinden çok fazla tedavi yöntemi uygulanmaz.

Kaşıntılar

Hamilelik döneminde rahatsızlık verici boyutu en yüksek olan bu şikayet, dermatolojik hastalıklara, karaciğer rahatsızlıklarına ve safra kanalının tıkanıklığına bağlı oluşabilir, ancak birçoğunda net olarak neden bulunamaz. Karaciğer ve safra yolları hastalarında karaciğer yetmezliği dahi gelişebilir. Böyle durumlarda erken doğuma geçilebilir. Karaciğer enzimlerini azaltmak için çeşitli ilaçlar kullanılabilir. Dermatolojik hastalıklarda lokal kortikosteroidlerin faydası vardır. Kaşıntı uyuz, bitlenme, sinek ve böcek sokmaları gibi parazitlerin neden olduğu enfeksiyonlara bağlı da olabilir.

Mide yanmaları

Reflü, hazımsızlık ve mide yanması diye adlandırılan bu şikayet; özellikle mide açısının bozulmasına bağlı mide asit içeriğinin yemek borusuna kaçmasıyla oluşur. Mide yanması şikayeti saç çıkarma diye adlandırılan 20-25. haftalarda ortaya çıkar. Bu durumda yemek öğün sayısı artırılmalı, fakat çok miktarda yemek yenmemeli, gaz yapabilecek yağlı ve baharatlı yiyeceklerden uzak durulmalı, yatmadan hemen önce yemek yenmemelidir. Doktorun önerdiği asit giderici ilaçlar kullanılabilir.

Hemoroit ve kabızlık

Özellikle hamilelik öncesinde bu şikayetlerin olması ve genetik faktörler bağırsak yavaşlamasına neden olur. Sürekli oturmak da bu soruna yol açabilir. Bol sıvı alınması, posalı gıdaların tüketilmesi bu şikayetleri azaltır. Lifli gıdalar, kepek ekmeği, yulaf ezmesi, barbunya, kepekli makarna, kayısı, incir, üzüm, bezelye, pırasa, pirinç gibi gıdalar anne adayını rahatlatır. Sabah kahvaltısından önce ılık su içmek ve egzersiz yapmak iyi gelir. Hemoroid durumunda; kabızlığı önlemek için lokal anestezik pomadlar kullanmak, uzun süre ayakta durmamak, aşırı ıkınmamak ve daha ileri durumlarda ise cerrahi müdahale gerekebilir.

El ve ayaklarda uyuşma

Uyuşma bölgesel olabileceği gibi bir uzvun tamamını da kapsayabilir. Özellikle parmaklarıyla iş yapan (piyanist) hamilelerde şiddetli ağrıya varan şikayetler olabilir. Bu durum genellikle sinir kasına bağlı olabildiği gibi vücut kan seviyesinin azalması da buna yol açabilir. B1, B2 vitamin ve demir içeren ilaçlar fayda sağlar.

Hazırlayan: Başak DOĞRU

ARKADAŞINA GÖNDER
Hamilelik süresince ay ay fiziksel ve psikolojik sizi neler bekliyor?
* Birden fazla kişiye göndermek için, mail adresleri arasına “ ; ” koyunuz
SON DAKİKA