Şöyle bir çocukluk anılarınızı gözden geçirin… Hiç pamuk şekerden ya da gazozdan eksik kaldınız mı? Kimse kendini kandırmasın, çocuktuk ve hepimiz pamuk şeker de yedik gazozumuzu da içtik. Zaten o cipsleri, gazlı içecekleri, gofretleri canı çeken, arkadaşı yerken imrenen ve televizyon reklamlarından etkilenen çocuğunuza da bu yüzden kıyamıyorsunuz değil mi... Aslında uzmanlar çocuklarınıza abur-cubur vermeyin demiyor. Sadece onların sağlığı için tehlike yaratacak besinlerden uzak durmanız gerektiğini söylüyorlar.
Beslenme ve Diyet Uzmanı Arzu Gökmen, çocuklarda abur cubur tüketimiyle ilgili önemli bilgiler verdi. Uzmanımızın önerilerine geçmeden evvel yeri gelmişken, her ay dergimizin yemek sayfalarında doğal ve sağlıklı birbirinden lezzetli tarifler hazırlayan Yemek Yazarı İpek Kuşçu'nun da "Çocuklara Abur Cubur Alternatifleri" adlı bir kitabının piyasaya çıktığını buradan duyurmak istiyoruz. Unutmayın çocuğunuz için en güvenli ve en sağlıklı abur cubur, evde kendinizin hazırladığıdır!
Dengeli beslenme alışkanlığı kazandırın
Çocuklar, hem ailesinin hem de ülkelerinin en değerli varlıklarıdır. Sağlıklı olarak yetişmeleri ve ömür boyu sağlıklı olarak hayatlarını sürdürmeleri için ise yeterli ve dengeli beslenme düzenlerinin olması ve bu alışkanlığın daha bebeklik döneminde kazandırılması gerekir. Çocuklara yemek yeme alışkanlığını kazandırma süreci emzirme döneminde başlar. Katı gıdalara ve ek besinlere geçiş döneminde ise bu süreç hızlanır.
Olumsuz çevre faktörlerine rağmen çocukların sağlıklı yetişmeleri ve ömür boyu sağlıklı bir birey olmalarını sağlamak için ailelerin hem kendi beslenmelerine hem de çocukların beslenmelerine dikkat etmeleri ve çok önem vermeleri gerekir. Günümüzde büyük bir hızla ve kontrolsüzce büyüyen gıda sektörü, medyanın yanlış yönlendirmesi ve okullardaki yanlış beslenme şekilleri, çocukların beslenme alışkanlıklarını ciddi şekilde tehdit ediyor. Bunun üzerine bir de, hareketsiz yaşam eklenince, obez çocuk sayısı günden güne artıyor. Obezitenin yanı sıra, çocukların sağlıksız beslenmesi; diyabet, kalp hastalıkları, hipertansiyon ve hatta kanser gibi ciddi hastalıklara davetiye çıkarıyor.
Bu hastalıkların oluşmasında genetik faktörler, stres ve ailenin beslenme ve yaşam tarzının da önemli rolü var. Dolayısıyla çocuğun ciddi bir hastalığa yakalanma açısından bu risk faktörlerinden herhangi biri mevcutsa ve bir de çocuk yanlış besleniyorsa, hastalıklara yakalanmak için tüm ortam hazırlanmış oluyor. Bu süreçte en önemli görev ise ailelere düşüyor. Çünkü çocuklar daha küçükken ve kontrol hala anne-baba üzerindeyken, gelecekte oluşacak ciddi riskleri minimuma indirmek için çocuklara yeterli ve dengeli beslenme alışkanlığı kazandırılması gerek.
Beslenmesinde bunlara dikkat edin!
Çocuğunuz özellikle ek besinlere geçtikten sonra, kendi beslenmenize de dikkat etmelisiniz. Çünkü o sizi model alacaktır. Özellikle yemeğini çok iyi çiğnemesi gerektiğini uygun bir dille ona anlatmalısınız.
Çocuklarınıza, az az ve sık sık beslenme alışkanlığı kazandırmalısınız.
Sağlıklı olduğunu düşündüğünüz için çocuğunuzu yemek yemeye zorlamayın. Çünkü çocuklar gün içinde iştahlarını kaybederler ve bu durum oldukça normaldir.
Çocuk büyüdükçe yemek masanızı onunla birlikte hazırlayın. Böylece ilgisi artacaktır.
Çocuğunuza, "Yemeğini yersen tatlı yiyebilirsin." veya "Yemeğini bitirmezsen tatlı yiyemeyeceksin." gibi ödül ve cezalar vermeyin. Çünkü bu durum daha sonraki hayatında çocukta olumsuz yeme davranışı oluşturabilir.
Çocuğunuz bir besini veya yemeği ilk kez tadacaksa önce küçük bir parça verin. Çocuk yemek istemezse ısrar etmeyin. Bir sonraki sefere tekrar denersiniz.
Ailenizi ve arkadaşlarınızı çocuğunuza abur cubur yedirmemesi konusunda uyarın.
Rafine tatlandırıcı ve beyaz şeker kullanmaktan mümkün olduğu kadar kaçının.
18 aydan daha küçük olan bebeklere bal yedirmeyin.
Abur cubur gerçeği
Şeker, çikolata, cips ve bisküvi tarzı besinler abur cubur olarak nitelendirilir. Bu besinlerin fiyatlarının hızla düşmesi, fast food restoranların ve gıda şirketlerinin çocukların dikkatlerini çekmek için çizgi film karakterlerini kullanmaları veya yeni çizgi film karakteri yaratmaları ve reklam yapmaları sonucunda bu besinlerin arzu edilmesi kaçınılmazdır.
Günümüzde, çok lezzetli olmaları sebebiyle de çocuklar başta olmak üzere pek çok kişi bu besinleri severek tüketiyor. Çocuklar ise hangi besinlerin onlar için uygun olup hangilerinin uygun olmadığını seçme yetisine sahip değiller. Bu yüzden çocukların kendi yaş gruplarına göre beslenme programları izlemeleri gerekir.
Özellikle, gelişim çağındaki çocukların abur cubur tüketiminin kesinlikle sınırlandırılması gerekir. Çok ucuz fiyata satılan ve erişilebilirliğin arttığı bu gıdalarda çocuk sağlığı için zararlı olan gıda katkı maddeleri ve gıda boyaları kullanılabiliyor. Bu maddeler de çocuklarda hastalık risk faktörü olabiliyor. Her yenilen yiyeceğin de bir kalori değeri olduğu unutulmamalıdır. Her alınan fazladan kalori vücutta yağa dönüşür, depolanır. Dolayısıyla kilo artışına sebep olur.
Abur cubura alternatifler yaratın
Çocukların uzun süre aç kalıp kan şekeri düzeyinin düşmesini önlemek adına mutlaka beslenme programlarına ara öğünler eklenmelidir. Bu ara öğünler; kurabiye ve çikolata yerine, meyveli yoğurt, süt, ayran ya da meyveli süt olabilir.
Okul çağı çocuklarında ise, ailenin yanı sıra öğretmenlerin de beslenme konusunda bilgili olması gerekir. Çocukları abur cuburdan uzak tutmanın en etkili yollarından biri de bu besinleri eve almamak ve çocuğunuzun önünde yememektir. Ancak çocukları bu besinlerden tamamen uzak tutmanız mümkün olmayacaktır. Çocuklar için bu besinlerden daha sağlıklı olanları tespit edip, kendiniz hazırlamaya çalışın.
Yeterli ve dengeli beslenmede hangi besinler yer almalı?
Çocukların beslenmesindeki amaç, normal sağlıklı büyüme ve gelişmeyi sağlamaktır. Çocuğun iyi bir yemek alışkanlığı kazanması, yeterli ve dengeli beslenmesi ve hastalıklara yakalanmaması bazı besinleri her gün tüketmesiyle mümkündür.
1. grup: Et, tavuk, balık, yumurta, kuru fasulye, mercimek gibi besinler 1. grupta yer alır. Bu gruptaki besinler iyi kalite protein ve minerallerden zengindir. Kasların güçlenmesi, kan yapımı, vücudun sağlıklı büyümesi ve sağlıklı bir yaşam için gereklidir. Bu besinlerden günde 2 veya 3 porsiyon seçip çocuğunuza yedirin.
2. grup: Süt, yoğurt, peynir, çökelek ve benzeri besinler yer alır. Bu besinler kemiklerin, dişlerin gelişimi, sinir ve kasların düzenli çalışması için gerekli kalsiyum, A vitamini, B vitaminleri ve iyi kalite protein sağlarlar. Bu grup besinlerden günde 500 cc süt veya yoğurt ve 1 kibrit kutusu kadar peynir veya çökelek öğünlerde verilmelidir.
3. grup: Tahıllar temel enerji kaynağıdır. Bu gruptaki besinlerde bitkisel protein ve B vitaminleri bulunur. Bu besinler yemek halinde, çorbalar içinde, sütle veya yoğurtla zenginleştirilerek verilmelidir. Günde 4 porsiyon yedirebilirsiniz.
4. grup: Sebze ve meyvelerdir. Bu besinler C vitamininden zengindir. Özellikle yeşil yapraklı sebzeler A vitamini, C vitamini ve B vitaminlerini içerirler. A ve C vitamini çocuğun büyümesi ve hastalıklardan korunması için gereklidir. Bu gruptaki besinlerden de 4 porsiyon veya daha fazla yemek şeklinde veya çiğ olarak yedirilmelidir.
5. grup: Şeker ve yağlardır. Bu grup besinler vücuda enerji sağlarlar. Bunlar; şeker ve şekerden yapılmış besinler, pekmez, bal, reçel, tereyağı, zeytinyağı ve diğer bitkisel sıvı yağlardır.
Sağlıklı abur cuburlar
Besinleri birbirine karıştırın ve uyumlu olmalarını sağlayın. Örneğin; yoğurdun içine meyve ve ceviz katın.
Tam tahıllı yiyeceklere yönelin ve çocuğunuzu bu yiyeceklere yönlendirin. Tam tahıllı krakerler, bol tahıllı gevrekler gibi besinler çocuğa enerji sağlar.
Tam tahıllı ekmek ve beyaz peynirle bir tost hazırlayın ve çocuğunuza verin.
Sağlıklı olan besinleri eğlenceli hale getirin. Örneğin, meyve salatası yapın veya meyvelerden yüzler yapın. Daha çok ilgilerini çekecektir.
Ispanak yemek istemeyen bir çocuğu zorlamak yerine daha çok sevebileceği ve yiyeceği ıspanaklı börek şeklinde tükettirebilirsiniz. Hem sağlıklı bir atıştırmalık olur hem çocuk severek bu besini tüketmiş olur.
Sağlıklı diye lezzetsiz olmak zorunda değil! Puding, meyveli yoğurt ya da meyveler verilebilir. Süt, yoğurt ve taze meyvelerden çocuğa içecek hazırlanabilir.
Tezgah gibi çocuğun rahatça erişebileceği bir yere taze meyve dolu bir kase bırakın.
Şunu asla aklınızdan çıkarmayın; şeker size bir anlık mutluluk verebilir, ancak bağımlılık da yapabilir.
Hamburger yerine tam tahıllı ekmek ve ızgara köfte, yanında patates kızartması yerine çok az yağ kullanılarak yapılmış patates dilimleri, gazlı içecek yerine de bir bardak ayran veya taze sıkılmış meyve suyu verebilirsiniz.
Yoğun, ağır şekerli bir tatlı veya pasta yerine; kendi hazırladığınız sütlaç veya 1 bardak süt, muz ve çilek gibi meyvelerden oluşan bir meyve karışımı hazırlayabilirsiniz.
Çocuklar renkli olan şeyleri daha çok severler. Ona ahududu, çilek, muz, ananas ve kızılcık gibi meyveler verin.
Evde tam buğday unundan yaptığınız peynirli poğaçayı ara öğünde bir bardak süt ile birlikte verebilirsiniz.
Hazırlayan: Aytülike KESKİN
