İslam devletlerinde var olan, hükümdarı korumakla görevli ve soylulardan oluşmayan askeri birliklere verilen ad olan Gulam, Selçuklularda da benzer bir işlev gören ordu olarak işlemiştir. Gulam görevlileri, küçük yaşta alınarak iyi bir eğitimden geçirilir ve sonrasında orduda veya devlet hizmetlerinde kullanılırlar. Anadolu Selçuklularında Gulam sistemi, genç yaşta kölelerin yabancı bir çevreden ve kültürden alınarak saraya getirilmesine dayanan bir sistemdi. İyi bir eğitimden geçirilerek, devletin ihtiyacına göre şekillendirilirdi. Farklı kökenlerden gelmekle birlikte, Gulam sistemi içinde yetiştirilen kişiler küçük yaştan itibaren devletin arzu ettiği şekilde şekillendirildikleri için, devlete ve hükümdara oldukça sadık kalırlardı.
GULAM SİSTEMİ NE DEMEK?
Gulam sistemi, Selçuklu sultanlarını koruyan Gulam birliklerini oluşturan askerlerin devşirilerek yetiştirilmesine dayanır. Gulam askerleri, savaş zamanlarında ve diğer zamanlarda hükümdarın etrafında onu korumakla görevli askeri birlikleri oluştururlar. Selçuklularda gulam askerlerinin yetiştirilmesi için özel bir eğitim kurumu vardır. Hem devletin başında bulunan hükümdarları, hem de hükümdara bağlı bazı emirleri koruyan gulam askerleri vardır. Selçuklu sultanları savaş durumunda gulam askerleri tarafından korundukları gibi, kimi zaman kendi yönetimleri altında bulunan yerel yöneticilerin isyanlarından da gulam askerleri sayesinde korunmuşlardır.
GULAM SİSTEMİ VE DEVŞİRME SİSTEMİ ARASINDAKİ BENZERLİKLERİ
Selçuklulardaki Gulam sistemi, Osmanlı Devleti'nde uygulanan devşirme sistemiyle benzerlikler taşır. Her ikisinde de çocuk yaşta devletin emrine alınarak özel olarak yetiştirilen kişilerin devlet hizmetlerinde görevlendirilmesi söz konusudur. Ancak Gulam sisteminde uzak coğrafyalardan alınan çocuk ve gençlerin arasında Müslüman ve Türk çocukları da varken, Osmanlıların devşirme sistemi gayrimüslim kökenli çocukların devşirilerek devlet hizmeti için yetiştirilmesine dayanmaktadır.
GULAM SİSTEMİNİ İLK UYGULAYAN DEVLET
Gulam sistemini kullanan devletler arasında, Abbasiler, Karahanlılar, Eyyubiler, Memlükler ve Selçuklular bulunmaktadır. Tarihte Gulam sistemini ilk olarak Abbasilerin uyguladığı düşünülmektedir. Bu sistemi uygulayan ilk Türk devleti ise Karahanlılardır. Hem Karahanlı hükümdarına hediye edilen gençler, hem de savaşlar sonucunda ganimet olarak alınan bölgelerdeki gençler Gulam sistemi içinde devlet hizmetinde bulunmak üzere yetiştirilmişlerdir.
GULAM SİSTEMİNİN OSMANLI'DAKİ KARŞILIĞI
Gulam sisteminin Osmanlı'daki karşılığı, kapıkulu sistemidir. Çünkü Osmanlı Devleti'nde görev yapan Kapıkulu askerlerinin, kendi ailesiyle ve dini inançlarıyla bağlarını koparmış olması gerekmekteydi. Yalnızca hükümdara bağlılık hissetmeleri, başka kimseyle ve hiçbir şeyle bağ kurmamaları istenirdi. Kapıkulu askerleri genel olarak devşirme yöntemiyle devlet hizmetine alınan gayrimüslim ailelerin çocuklarından oluşmaktaydı.