Patlatma mühendisliği ve patlatmanın çevresel etkileri başta olmak üzere dünyanın ve Türkiye'nin önde gelen bilim adamlarının başında yer alan, New York metrosunun inşaatında danışmanlık yapan, Okan Üniversitesi Meslek Yüksekokulu ve Sürekli Eğitim Merkezi Müdürü Prof. Dr. Ali Kahriman, AA muhabirine programa ilişkin bilgi verdi.
Kahriman, patlayıcıların değişik kullanım alanları bulunduğuna dikkati çekerek, patlayıcı mühendisliğinin, altyapı, kalkınma, sanayileşme, yol, baraj yapımı, maden üretimi gibi patlayıcı ürünlerin dost amaçlı kullanımını kapsadığını bildirdi.
Patlayıcının ''ürkütücü'' adı nedeniyle, kimsenin uğraşmak ve eğitimini almak istemediği bir alan olduğunu dile getiren Kahriman, patlayıcı mühendisliğinin, pek çok konuda bilgiye sahip olması gerektiğini anlattı.
Kahriman, 17 Ağustos depreminin ardından bazı binaların yıkılması gerektiğini ve bunun patlayıcıyla olabilirliğinin gündeme gelmediğini hatırlatarak, ''O zaman yüksek lisans tezi yürütüyordum. 'Bu arkadaşlar gelsinler, bunu denesinler' dedim. Ne yazık ki sağlama imkanı olmadı, bürokrasi buna izin vermedi. O binalar, insan gücüyle, ilkel yöntemlerle yıkıldı. Hem zaman aldı, aynı zamanda 5-6 elemanın ölümüne neden oldu'' şeklinde konuştu.
Özellikle metro inşaatlarının kazısında patlayıcının, ''olmazsa olmaz'' unsur olduğunu vurgulayan Kahriman, 5-7 yıl önce belediyelerce, firmalara patlayıcı kullanımının yasaklandığını belirterek, ''İstanbul, bu nedenle bence yıllardır metrosuz kaldı ve biz bu trafik sorununu yaşıyoruz. Bunun arka planında bilgisizlik dolayısıyla korku yatıyor'' dedi.
Kahriman, bu tarz projelerin uzaktan bilgisayarla yönetebildiğini, ''insanın elinin değmeyeceği'' operasyonlara doğru gidildiğini kaydederek, Kartal-Kadıköy metro hattı için en az 50 lokasyonda, yerin 20 metre altında patlatma yapıldığını, günde 2-3 metre tünel yürütüldüğünü ve bunun üzerinde insanların yaşadığını anlattı.
Patlatma nedeniyle yapay deprem üretildiğini ve insanların bunu algıladıklarını, ancak zararlı olmadığını gördükçe kanıksadıklarını ifade eden Kahriman, şöyle devam etti:
''Patlatma eyleminde risk analizinde en çok hangi yapı, hangi mesken, hangi konut daha risk altındaysa, cihazlar oraya yerleştirilir. Etkilenmemesi için tasarımlar yapılır. Bu tasarımlar daha sonra uluslararası alanlarda da yayımlanır. Bizim yayımladığımız formülleri, şu anda Hindistan'da, İtalya'da, Fransa'da, Almanya'da bu tür çalışmaları yapan insanlar aynen kullanıyorlar. Tecrübe yaşadık, İstanbul metrosunun son 2 yılındaki inşaatında. Yüzlerce ölçüm ve bunların mühendislik uygulamalarını yaptık.''
TÜRKİYE'DE İLK
Prof. Dr. Kahriman, Okan Üniversitesi'nin yüksek lisans programı olarak kurduğu patlayıcı mühendisliği programının, disiplinlerarası bir alan ve Türkiye'de ''ilk'' olduğunun altını çizerek, çeşitli mühendislik alanlarından kişilerin buraya gelip, eğitim alacağını bildirdi.
Baraj yapımından metro inşaatına, bina yıkımına kadar pek çok alanda geniş kullanımı ve dünya çapında örgütlenmesi olan bu alanın, kaynakların atıl kalması engelleyeceğini belirten Kahriman, şu bilgileri verdi:
''Önümüzdeki günlerde inşaat, maden, jeoloji, jeofizik, makine, kimya, harita gibi mühendislik alanlarından bu sektörde çalışanlara daha sistematik bir eğitim vermeyi planlıyoruz. Şu ana kadar bunu sertifika programlarıyla yaptık. Ülkenin çeşitli yerlerinde çalışan teknik elemanlar, firma yetkilileri, buraya geldi, eğitim aldı ve işyerlerinde uyguladılar. Bu nitelikte 300'e yakın öğrencimiz oldu. Şimdi bunu yüksek lisans programıyla daha sistematik bilgiye dönüştürerek, daha nitelikli, kendine güvenen ülke çapında hizmet yapacak bir kadro oluşturmak istiyoruz. Hem Patlayıcı Mühendisleri Derneği, hem sektör kuruluşları bizi destekliyor. Onların da teşviki oldu. Önümüzdeki süreçte ülkemizdeki bu tür faaliyetlerin hızlanmasına geliştirilmesine hizmet edecek bir kadro oluşacak burada.
Şirketler bazında işbirliği organizasyonları yapacağız. Onların da talepleri var. Şirket, '10-15 patlayıcı mühendisi' uzmanına ihtiyacım var, onlara yüksek lisans eğitimi verir misin?' dediği zaman eğitim vereceğiz. Bireysel başvuru da olacaktır. Aranan, çok da ücret alabilecek bir uzmanlık alanı. Özellikle şu anda bizim müteahhitlerimizin pek çoğu Rusya'da, Kazakistan'da, Arabistan'da, Cezayir'de Libya'da çalışıyor. Firmaların bizden bu nitelikte eleman talebi var. Birincisi; patlayıcı uzmanı olacak, ikincisi, Arapça, Fransızca, Çince, Rusça gibi İngilizce'nin dışında da bir dil bilecek. Biz aynı zamanda bunu da yapmak istiyoruz. Patlayıcı mühendisliği yüksek lisansına gelen öğrenciye aynı zamanda, Çince, Rusça, Almanca gibi dillerden birini kazandırarak, nitelikli eleman yetiştirmeyi hedefliyoruz. Zaten aranıyor böyle elamanlar, çok yüksek, astronomik paralarla isteniyor. Yeni mezunlar 5 bin dolardan başlayan ücretle talep ediliyor.''
''HEDEFİMİZ, BİLİM ALANI OLARAK İNSANLARI YETİŞTİRMEK''
New York metrosunun inşaatında danışmanlık yapan Kahriman, 6 bin üyesi bulunan Uluslararası Patlayıcı Mühendisleri Derneğinin komite üyesi olduğunu, bazı proje ve heyetlerde yer aldığını ifade ederek, bu nedenle proje bazlı işbirliklerinde, yapılan protokoller çerçevesinde, projelerin herhangi aşamasında kendi görüşlerine başvurulabildiğini anlattı.
Kahriman, ''Kullandığımız formüllerin kullanılmasına ihtiyaç duyulduğu zaman yerinde inceleme yapmak suretiyle, onlara danışmanlık yapabiliyoruz. Onlar da gerektiğinde gelip bizde danışmanlık yapabilirler'' dedi.
Kendisinin ve ekibinin amacının, dünyada bu alan hangi ivmede ise bunu Türkiye'ye uygulama alanı olarak getirmek olduğunu söyleyen Kahriman, ''Şu anda bilgi düzeyinde Amerika'daki bir teknik eleman ne yapabiliyorsa bizde de bunu yapabilecek kapasite oluştu. Bu nedenle İstanbul metrosunu patlayıcı kullanarak son 1 yılda 5-6 kilometre yapabildik. Her gün neredeyse 500 metre ilerleme yapıldı. Hedefimiz, bilim alanı olarak insanları yetiştirmek'' şeklinde konuştu.
Mühendisliğin amaçlarından birinin de eylemi, üretim hedeflerini koymak ancak çevreyi örselememek, eşik limitleri aşmamak olduğunu vurgulayan Kahriman, örneğin metro çalışması için yapılan patlatma işlemlerinin cihazlarla ölçülerek, ne kadar titreşim yaratıldığın belirlendiğini ve bunlara ait bilgi aynı anda, pek çok yetkiliye aynı anda gönderildiğini kaydetti.
Kahriman, ''Mühim olan, çevreye ve yapılara hasar vermeyecek limitler içinde cereyan etmesini sağlamak. Bizim yaptığımız alan da bu'' ifadesini dile getirerek, bu konuda halkla ilişkilerin ve halkın bilgilendirilmesinin önemine işaret etti.
''ALTYAPI, OTOYOL VE TÜNEL YAPIMI HIZ KAZANIR''
Okan Üniversitesi ve Çevre Bakanlığı işbirliğinde, ülke genelinde yaptıkları çalışmalarla kırsal kesimde, tarihi binalarda inşaat tipolojisi ve yapı özelliklerinin belirlendiğini ve bunların, patlatma eylemlerinde nasıl davrandığının envanterini çıkardıklarını açıklayarak, önümüzdeki süreçte bunları revize edeceklerini ve söz konusu planlama projesinin sonucunda norm çıkaracaklarını belirtti.
Prof. Dr. Kahriman, müteahhit, mühendis, taşeronların bu konudan haberdarsa, bu konuda bilgi sahibiyse ve gerekli uzmanlaşma var ise, altyapı, otoyol ve tünel yapımında hız kazanılacağına işaret etti.
İstanbul Gaziosmanpaşa, Çatalca, Ömerli'deki taş ocaklarında, 10-15 yıl önce büyük patlayıcılar kullanılarak, mühendislik hizmeti olmayan patlatmalar yapıldığını ve çevrenin önemsemediğini dile getirirken, şunları anlattı:
''Bunun sonucunda büyük titreşim değerleri çıkmış, Kandilli Rasathanesi'nin ilgili üniteleri de bunları kaydetmiş. Uzun süre bunları orta ölçekte deprem diye kaydetmiş ve istatistiklere koymuşlar. Ta ki, biz bu alana gelip, ölçümleri yapıp, bunların deprem olmadığını tespit edene kadar. Bu yönde de faaliyetimiz oldu. Böylece onlar da revize etti''
Prof. Dr. Kahriman, bu alandaki ihtiyaca dikkati çekerek, ''Yüksek lisans programımız çok amaçlı olarak hizmet üretecek. Ülkemize çok ciddi şu anda saptayamadığımız hizmetleri olacak. Bunun akademik seviyede bir eğitimi olduğunu bilmesi yetiyor kurumların kişilerin...''
PATLAYICI MÜHENDİSLİĞİ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI
Okan Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü bünyesinde disiplinlerarası olarak açılacak olan Patlayıcı Mühendisliği Yüksek Lisans Programı, tezli ve tezsiz olarak 2 alanda verilecek. Tezli programda lisans mezunlarının araştırmaya teşvik edilmesi ve doktora programlarına hazırlanması, tezsiz programda ülkenin gereksinimlerini karşılayacak uzmanlık verilmesi amaçlanıyor.
Dünya genelinde yaygın olarak öne çıkan Patlayıcı Mühendisliği alanında görev yapan uzmanlar, merkezi ABD'de bulunan Uluslararası Patlayıcı Mühendisleri Derneği (International Society Of Explosive Engineers, ISEE) üyesi oluyor. Program, aynı bağlamda hizmet vermek üzere kurulmuş bulunan Türkiye Patlayıcı Mühendisliği Derneği tarafından da destekleniyor.
