Türkiye ekonomisi, 8 yıl aradan sonra krizin en ağır etkilerinin yaşandığı 2009'da yüzde 4.7'lik küçüldü. 2009'da 954 milyar liralık bir hasıla yaratan Türkiye ekonomisinde kişi başına düşen milli gelir ise 10 bin 440 dolardan 8 bin 590 dolara düştü. Yılın son çeyreğindeki hızlı toparlanma ise umut verdi. Yüzde 4 civarında kümelenen son çeyrekteki büyüme tahminleri beklentileri aşarak yüzde 6 geldi. Yüksek büyüme oranında revizyonlar yanında kamu ve vatandaşların tüketim harcamalarındaki yükseliş etkili oldu. Mevsimsel ve takvim etkilerinden arındırılmış büyüme ise yüzde 2.3'te kaldı. Son çeyrek büyümesinin bir diğer sonucu da Türkiye'nin reel anlamda olmasa bile teknik olarak resesyondan yani durgunluktan çıkması oldu. İki veya daha fazla çeyrek üst üste daralan ekonomi, resesyona girmiş sayılıyor.
8 YILLIK SERİ BİTTİ
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2009 büyüme verilerini açıkladı. Buna göre 2001 krizden ağır yara alan Türkiye o tarihten bu yana yakaladığı 8 yıllık büyüme serisine son noktayı koydu. Geçen yıl çeyrek dönemler itibariyle yüzde 15'lere varan küçülme rakamları son çeyrekteki yüzde 6'lık büyüme rakamına karşın yılın tamamında Türkiye ekonominde yüzde 4.7'lik daralmayı getirdi. Takvim etkisinden ve mevsimsellikten arındırıldığında GSYH'deki artış yüzde 2.3 ile sınırlı kaldı. Cari fiyatlarla GSYH 954 milyar TL'yle trilyon lira sınırına yaklaşırken dolar bazında GSYH 617.6 milyar dolara düştü. Bu rakam 2008 yılında 742 milyar dolardı. 125 milyar dolarlık düşüşün nedeni küçülme yanında kurdaki artış oldu. Kişi başına düşen gelir ise 8 bin 590 dolara düştü. Rakam 2008'de 10 bin 440 dolara ulaşmıştı.
HALK HARCADI
Peki geçen yılın son çeyreğinde büyüme neden beklentilerin üzerinde geldi? Sorunun birkaç yanıtı var. İlki, baz etkisi... 2008'in son çeyreğinde yüzde 6.5 daralan Türkiye son çeyrekteki toparlanma rakamlara yansıdı. İkincisi geçmiş verilere yönelik revizyonlar. 2009'un ilk üç çeyreğindeki büyüme yukarı yönlü; 2008'in son çeyreğindeki daralma yüzde 6.5'ten yüzde 7'ye indirildi. Eğer bu revizyonlar yapılmasa son çeyrek büyüme oranı yüzde 6 değil, yüzde 5.5 çıkacaktı. Aynı şekilde 2009'da daralma oranı yüzde 4.7 değil yüzde 5.1 olacaktı. Üçüncü sebep ise kamu harcamalarındaki artış. Son çeyrekte yüzde 17.9'luk artış büyümeye 2.3 puanlık kaktı yaptı. Vatandaşların son çeyrekte tüketimlerini tekrar artıya çevirmeleri (yüzde 4.7) de büyümenin yükselişine olumlu katkı yaptı. Vatandaşın tüketimindeki artışın büyümeye katkısı ise 3.3 puan oldu. Bir başka deyişle 6 puanlık büyümenin yarıdan fazlası halktan geldi.
Sanayi yüzde 12.8 büyüdü
BÜYÜMENİN üretim yani arz cephesinden bakıldığında en yüksek katkı imalat sanayisinden geldi. Son çeyrekte imalat sanayisindeki büyüme yüzde 12.8 oldu. 2009'da ise imalat sanayisi yüzde 7.2 daraldı. Son çeyrekte inşaat yüzde 6.6 daraldı. Ticaret de son çeyrekteki büyümeye karşın yılı yüzde 10.4 daralmayla kapattı.
