Van, yarınına bugünden hazır!

Depremin üzerinden 1 yıl geçti. Kenti yenileyen depremzede konutların anahtarları bugün Başbakan'ın katılımıyla Erciş ve Van'da düzenlenecek 2 ayrı törenle hak sahiplerine verilecek. Kentte konut şöleni, erken bayram havası yaşatacak. Gerçi peyderpey taşınmalar başladı. 2 haftadır yeni evlerinde oturan Songül Hanım ve kızı Neva, yeni komşu edinme sürecine girdi bile. Daha yaşanılır bir kentin ilk sakinleri, su, kalorifer gibi detaylara indirebildiler sorunlarını. Çok değil 1 yıl önce Van'ın merkezinde ve Erciş'te, enkaz altından can kurtarmak için çırpındığımızı hatırlıyorum ve geldiğimiz noktayı, "başarılı" buluyorum. Van derslerini yerinde incelemek için gazeteci arkadaşım Ercan Demirci ile konutları dolaşıyoruz. Van'a hâkim yamaçta, kaleden göle dek geniş bir manzaranın bana ilham ettiği kentin yarınına hazırlandığı oldu. Deprem günü kar yağışı, sıfırın altında hava koşullarını hatırlayınca, güneşin ısıttığı kent, başka türlü parlıyor. Bayram öncesi olmasının da etkisiyle cıvıl cıvıl sokaklar, iğne atsan yere düşmez pazar yerleri ve hâlâ şantiye görünümünde bir Van... Ramazanda Kızılay ile Çalık Holding'in ortaklaşa düzenlediği iftar çadırlarında, pek çok depremzede, konteynır kentteki hayat zorluklarından yakınıyor, deprem konutlarının bir an önce bitirilmesini istiyordu.

Parıltısına tekrar kavuşuyor
Girişimcilerin ortak düşüncesi Van'ın deprem yüzünden gelişiminin ivmelendiği... Zihinlerdeki kırılma, zaten gelişen iller arasında olsa da Van'ın "yarına yönelik" adımlarını hızlandırmış görünüyor. Bu kuşkusuz iyi haberdir. Fakat kent bürokrasisinin, Türkiye'deki diğer illerde olduğu gibi yeni ve farklı her adımın "nasıl olmayacağına" yönelik zihin yapısı, en büyük engel gibi görünüyor. Üniversite de henüz bu ayağa kalkma hamlesinde devreye girememiş kurumlarımız arasında. Vali ve yönetim kadrosunun ahengi, üniversitenin elini taşın altına koyması ve yerel kabiliyetlerin harmonisi ile Van, parlak bir gelecek çizebilecek. Sorun, sürate dair ve bugün burada yaşanacak coşku, bu sürat artışına hizmet edecek.

Kentte erken bayram yaşanıyor
300 günde 16 bin konut bitti ve bugün anahtar teslim töreni var. Kamu, bu alanda başarılı bir sınav verdi. Hâlâ yapılacak yığınca iş var ama temel adımlar geride kaldı ve devamı, hızla gelecek. Erciş'te olsun Van'da olsun, deprem konutlarının civarı, ağaçlandırma, çevre düzenlemesi sayesinde, yakın gelecekte sosyal dokusu farklılaşmış, daha yaşanılır bir kent sunacak bizlere. Depremden hangi dersleri çıkardığımızı yerinde görmek için buradayım. Ödevini iyi yapanlar arasında Tarım Bakanlığı da var. Binlerce yıldır hayvancılığa uygun yapısıyla var olagelen kentte, besiciye anında çadır ve barınak temin etmişler. Ölen hayvanların yerine yenisini ve büyük başlar için 400, küçükler için 80 liralık yem desteğiyle toplamda 62 milyon lira aktarmışlar.

Tersine deprem göçü
Depremde, Van'dan kaç kişinin göç ettiğini kesin olarak bilmiyoruz. GSM operatörlerinden valiliğe dek herkesin farklı rakamı var. Ancak tahminler 150 bin ile 350 bin kişi civarında... Van Ticaret Borsası Başkanı Feridun Irak'a; "nereye göç ettiler?" diye soruyorum. Irak'ın cevabı ilginç; "Van hariç 80 ile göç verdik ve bizi konuk eden bütün Türkiye'ye şükranlarımızı sunuyoruz." Irak'a göre göç edenlerin % 80'i geri gelmiş. Dönüşler nisanda başlasa da gidilen yerlerde çocukların okul durumu yüzünden büyük geri dönüş dalgası; haziranda başlamış. Deprem konutlarının bitirilmesiyle, tersine göçün daha da hızlanacağı beklentisi var. Peki Van'da 1 yılını dolduran "depremin yıktığı kentin yeniden ayağa kalması" sürecinde, yeterince başarılı olamayanlar kimler? Görünen, kamu bu alanda daha başarılı. Özel sektörün gayreti, bana göre yeterli olmamış. Fakat görüştüğüm kanaat önderleri; çok fazla küçük esnaf ve girişimcinin kenti terk ettiğini ve bunların ancak hazirandan bu yana dönüşe geçtiklerini, bu yüzden henüz ekonomik geri dönüşümün hızlanamadığını söylüyorlar.

Küçük esnaf geri dönüşte
Peki ya özel sektörün durumu? Meslek kuruluşları henüz proje üretemediği için özel sektörün deprem sonrası ayağa kalkma sürecine aktif katılmadıkları görülüyor. Beklenti, hayvancılıktan Doğu Anadolu Projesi kapsamındaki sektörlere dek her alanda daha fazla proje üretilmesi...