'Eski Ayasofya Müzesi'nin' gizli tarihi

'Tarih 27 Aralık 537. Bizans İmparatoru 1. Justinian, inşasına öncülük ettiği ulu katedralin açılış günü ana kapıda durup şöyle der: 'Ey Süleyman, seni geçtim!' Ona göre Kral Süleyman'ın mabedi eski tapınak, 'kendi eseri Ayasofya' ise yeni tapınaktır. Yani bir tür 'yeni kıble'...' Sabah Yazarı Ferhat Ünlü bugünkü köşesinde Ayasofya ve Ayasofya'nın müzeye çevrilmesi hakkında önemli detayları kaleme aldı. İşte o yazı... 'Tarih 27 Aralık 537. Bizans İmparatoru 1. Justinian, inşasına öncülük ettiği ulu katedralin açılış günü ana kapıda durup şöyle der: 'Ey Süleyman, seni geçtim!' Buram buram kibir kokan bu cümleyi, Milattan Önce 957 yılında inşaatı tamamlanan Süleyman Tapınağı'nı aşan bir mabet yaptırdığını düşündüğü için sarf eder. Ona göre Kral Süleyman'ın mabedi eski tapınak, 'kendi eseri Ayasofya' ise yeni tapınaktır. Yani bir tür 'yeni kıble'…' Ayasofya'nın henüz camiye çevrilmediği 14 Haziran 2020'de bu köşede yayınlanan 'Ayasofya'nın kısa tarihi' başlıklı yazıma yukarıdaki girizgâhla başlamış ve yazıyı şu cümlelerle bitirmiştim: '1934'te müze kararını dayatan konjonktür, 2020'de Ayasofya'nın kapısını cami olarak açabilir. Bu millet, Ayasofya'nın kapısından 1. Justinian kibriyle değil, vakarla gireceğine göre hiçbir beis yok.' Bu hafta ise Üç Boyutlu Portre'de beş gün sonra, 86 yıllık bir parantezin ardından ilk cuma namazının kılınacağı 'Ayasofya Camii'nin, artık eski adıyla 'Ayasofya Müzesi'nin gizli tarihine ilişkin önemli ayrıntılar paylaşacağım. En sonda söylenmesi gereken şeyi, en başta söyleyip vira bismillah diyelim: Ayasofya'nın camiye çevrilmesi kararı, misal Yunan Ortadoksluğu'nu ya da hatta Rus Ortodoksluğu'nu tahkir etmek için, dini gerekçelerle alınmış bir karar değil. Milli gerekçelerle alınmış bir karar. Giderek ulus devletleri daha çok tehdit eden küresel güçlere karşı Türkiye'nin 'egemen ulus devlet stratejisi'nden asla vazgeçmeyeceğini göstermek için… Ayasofya'nın gizli tarihinde kısa bir gezintiye çıktığımız zaman bu düşünceyi haklı çıkaracak epey bilgiye erişiyoruz. Şuradan başlayalım: Küresel sermayenin başat temsilcilerinden biri olan Rockefeller Ailesi'nin atası John Davinson Rockefeller, 1936 yılında İngiltere Kralı 8. Edward ile birlikte İstanbul'a geldi ve Ayasofya'yı ziyaret etti. John D. Rockefeller, yeni dünya düzeni fikrinin mimarı olan David Rockefeller'ın dedesi. David Rockefeller, otomobil yedek parçası gibi sürekli değiştirdiği hayati organlarının elverdiği ölçüde yaş günü kutladıktan sonra, 20 Mart 2017'de 101 yaşında ölmüştü. (Bununla ilgili yazım için bakınız: (https://www.sabah.com.tr/yazarlar/pazar/ferhat-unlu/2017/03/26/tek-dunya-devleti-fikrinin-mimari-david-rockefeller) Kral Edward ve John D. Rockefeller'ın yanında Ayasofya'nın müzeye dönüştürülmesi projesinin 'gizli kahraman'larından Amerikan Bizans Enstitüsü Kurucusu Thomas Whittemore da vardı. Bu gizemli ziyaretten çok değil dört, hatta iki yıl önce (Son olarak 1934 Ramazan ayında) Ayasofya, Kadir Geceleri'nde onbinlerce vatandaşla dolup taşan bir camii idi. Cumhuriyetimizin banisi Mustafa Kemal Atatürk'ün de bu tarihlerde aşağıdaki okuyacağınız müze lobisinin faaliyetlerine rağmen müze kararını uygulamadığı görülüyor. ATATÜRK'LE GÖRÜŞEN İNGİLİZ GAZETECİ 11-12 Temmuz 1932'de Atatürk'ün, Marmara Köşkü'nde Thomas Whittemore ile yaptığı görüşme kritik. Görüşmenin amacı, o tarihte Ayasofya'daki mozaikler arkeolojik çalışmalarla açığa çıkarıldığına göre başka bir şey. (Bu arada mezkûr kazı izninin çıkmasında ABD'nin Türkiye Büyükelçisi Joseph C. Grew'in de büyük katkısı olduğunu belirtelim.) Belki o görüşmede Ayasofya'nın kilise olarak ibadete açılması ile ilgili bir talep iletti Whittemore. Bunu, dolaylı yoldan teyit eden şu bilgilere bakalım şimdi: Bir İngiliz Kadını Gözüyle Kuva-i Milliye Ankarası adlı bir kitap var. Yazarı İngiliz kadın gazeteci Grace Mary Ellison. Atatürk'le görüştüğünü kitabında yazan bir isim. Ellison, kendi iddiasına göre, Ayasofya Camii ile ilgili dönemin Papası 11. Pius'un teklifini Atatürk'e iletiyor: 'Ankara'da M. Kemal Paşa'ya Papa'nın barış için büyük isteğini söyledim. Paşa'ya Hristiyanlara karşı cömert davranışının ne olacağını sordum. Ayasofya bir Hristiyan kilisesi olduğuna göre, Hristiyanların ruhani lideri Papa'ya geri verilip verilmeyeceğini araştırdım.' M. Kemal Paşa cevap verdi: 'Eğer Hristiyan kilisesinin bir tek kolu olsaydı, Ayasofya şimdi, bizim Müslüman geleneklerimizin bir parçası olmasına rağmen, bu mümkün olabilirdi. Hristiyan kilisesi o kadar çok bölündüğüne göre bu imkânsızdır. O takdirde Ruslar, Yunanlar ve Anglikanlar bizim topraklarımızda Ayasofya için birbirleriyle dövüşmeye kışkırtılacaklardır. Ve sizin barış için öğütlediğiniz iyi davranış, sonsuz bir çatışmaya yol açacaktır.' Bu satırlardan anlaşılıyor ki Atatürk'e Ayasofya'nın kilise yapılması da teklif edilmiş, Atatürk bunu net bir şekilde reddetmiş.