Mardin Valiliği ve Mardin Belediyesi tarafından başlatılan Tarihi Dönüşüm Projesi kapsamında, tarihi taş yapıların ortaya çıkarılması için beton binaların yıkımına devam ediliyor. Bu kapsamda Mustafa Kemal Atatürk'ün, karargah olarak kullandığı İskender Atamyan Konağı, önüne yapılan 3 katlı beton binanın yıkılmasıyla gün yüzüne çıktı.
Mardin Valiliği Koruma Denetleme Bürosu'nda görevli sanat tarihçisi ve Sabancı Mardin Kent Müzesi Müdürü Gani Tarkan, yaptığı açıklamada, tarihi Mardin'de gizli kalmış, bilinmeyen çok yapı olduğunu, Tarihi Dönüşüm Projesi'nin bu yapıların ortaya çıkarılmasında önemli rol oynadığını belirtti.
Atatürk'ün bir dönem karargah olarak kullandığı ve yıllardan beri metruk halde kalan konağın beton yığınlarından kurtarıldığını ifade eden Tarkan, şunları söyledi:
''Karargah olarak kullanılan konak, Mardin konaklarına benzer bir yapıya sahip. 19. yüzyıla ait. Konağa ait elimize ulaşmış çok sayıda fotoğraf var. O fotoğraflardan yola çıkarak tarihlemesini yapabiliyoruz. Konağı önemli kılan unsurlar, 1. Dünya Savaşı sırasında 1917'de Almanlar tarafından karargah olarak kullanılmış olması ve Mustafa Kemal Paşa tarafından da garnizon, konut, karargah olarak kullanılmış bir yapı olmasıdır. Elimizde bununla ilgili o döneme ait, belge niteliği taşıyan çok sayıda siyah beyaz fotoğraflar var. Ancak Mardinliler ve maalesef Türkiye'deki bir çok kimse, araştırmacılar dışında bunun varlığını bilmiyordu. Taki yaklaşık 15 gün önce bir yıkım yapıldı. Yıkım çalışmalarından sonra konak yüzde 60-70 oranında tekrar ortaya çıktı, kendini gösterdi. Bu bence Mardin ve Türkiye için çok önemli bir olay. Hem Atatürk Evi olması açısından hem 1. Dünya savaşı gibi önemli bir olayda karargah konutu olarak kullanılmış olması bence çok önemli bir olay.''
''ÖNEMLİ KARARLARIN ALINDIĞI YER''
Tarkan, konağın özel mülkiyet olduğunu, ortak bir çalışmayla restorasyonunun yapılmasının planlandığını belirtti.
Konağın yıllarca kullanılmadığını, önüne yapılan beton bina yüzünden girilemediğini ve metruk halde kaldığını vurgulayan Tarkan, ''Konağın güney batısında bir cumba vardı. Mardin'de biliyorsunuz 4 ya da 5 cumbalı ev var. Bu evler klasik Osmanlı mimarisinde kullanılan mimari unsurdu. Cumba yıkılmış, cumba dışındaki şeyler duruyor. Yani biraz cephe tahribatı var. Cephe tahribatı dışında günümüze kadar ulaşabilmiş'' dedi.
Bu yapının kurtarılmasında eski Mardin Valisi Hasan Duruer'in büyük emeği olduğunu dile getiren Tarkan, şöyle konuştu:
''Bu yapının varlığını bildiğimiz için, eski vali Hasan Duruer o yapıyı ortaya çıkartmak için uğraşıyordu. Onun önündeki beton evin yıkılmasını program kapsamına aldı. Binanın 1 katı yıkılacakken, 3 katını yıktırma kararı aldı ve o yapı güzel konak ortaya çıkarıldı. 1. Dünya Savaşı'nda zaten Doğu Cephesi'nin önemi biliniyor. Almanlar bizzat 1917 yılında Mardin'de bulunmuş. Mardin, Doğu Cephesi'nin önemli bir garnizon kentidir, karargahıdır. O önemli kararların alındığı evde burasıdır. Bu döneme ait fotoğraflar da var. Bütün kararlar o konakta alınmış aslında. 1. Dünya Savaşı ne kadar önemliyse, Doğu Cephesi de o kadar önemli Mardin için. O konakta 1. Dünya Savaşı açısından çok önemli bir ev.''
Tarkan, Tarihi Dönüşüm Projesi ile birlikte tarihi şaşırtacak çok önemli bilgilere ve yapılara ulaşılacağını vurguladı.
''MUHTEŞEM CUMBALI VEÇHESİ YERİNE APARTMAN DİKİLMİŞ''
Mardin Valiliği Koruma Denetleme Bürosu Sorumlusu Nezir Aslan da gelen ödenek kapsamında betonarme binaların yıkımına devam edildiğini belirtti.
Konağın önünde 3 kat 6 daireden oluşan bir betonarme yapıyı yıktıklarını kaydeden Aslan, ''Tarihi binayı ortaya çıkarmış olduk. Sahibiyle de iletişim kurduk. Kendisi de buna çok yakınlık gösterdi. Kendi imkanlarıyla restorasyonunu yapacak. Eski konağın şeklini ortaya çıkaracak şekilde restorasyon çalışmasının başlayacağın söyledi. Mülk sahibi projesini hazırlayıp, kurula sunacak. Yapının ilk haline uygun şekilde restorasyonu yapılması için mülk sahibi gerekli bilgileri veriyoruz'' diye konuştu.
Araştırmacı-Yazar Doğan Bekin de Mardin'in önde gelen tüccarlarından İskender Atamyan tarafından yaptırılan bu muhteşem konağın, özellikle 1. Dünya Savaşı sırasında önemli şahsiyetleri ağırladığını dile getirdi.
Osmanlı-Alman İttifakı çerçevesinde Mardin'de konuşlandırılan Alman birlikleri tarafından garnizon olarak kullanıldığını aktaran Bekin, şunları belirtti:
''Bu dönemde Osmanlı Devleti'nin önde gelen isimleri bu konakta ağırlanmışlardır. Kutul Amara savaşında Osmanlı Ordusu'nun komutanı olan Colmar von der Goltz Paşa, Irak'a geçerken bu konakta misafir edilmiş, keza bu konak birçok Alman generalinin uğrak yeri olmuştur. Osmanlı Dönemi'nde ağırladığı misafirlerle dikkat çeken bu cumbalı tarihi konak, Cumhuriyet döneminden sonra bir müddet trahom merkezi olarak işlev görmüştür. Konak, Mardin'in betonlaşma sürecinde çarpık yapılaşmadan nasibini almış ve o muhteşem cumbalı veçhesi yerle bir edilerek yerine apartman dikilmiştir. Eski Mardin Valisi Hasan Duruer, bu binanın eski halini gösteren fotoğrafları ve tarihte oynadığı rolü öğrenince bu binanın eski haline getirileceğini ifade etmişti.''
