James Wannerton'un çok sık rastlanmayan nörolojik bir rahatsızlığı var. O bir sineztezik, yani seslerin tadını alabiliyor. Nasıl mı? Hemen anlatalım:
Teoriye göre yetişkinlerde beş duyu birbirinden bağımsız olarak hareket ediyor. Oysa ki doğduğumuzda bu duyular birbirine bağlı oluyor. Beyin geliştikçe 'budamadan' sorumlu gen bu bağı koparıyor. Kimi vakalarda gen tüm bağları koparmayı başaramıyor ve kişi iki ya da daha fazla duyusu birbirine bağlı olarak geriye kalan hayatını sürdürüyor. İşte bu kişilere sineztezik deniyor.
İngiltere Sineztezi Derneği üyesi olan Wannerton'un işitme ve tat alma duyuları arasında bağ bulunuyor. Bu da seslerin tadını alabilmesini sağlıyor. Wannerton'a ulaştık ve kendisine sineztezi ile ilgili merak ettiklerimizi sorduk. Wannerton bu yazın hit şarkılarını bizim için dinleyip ağzında nasıl tatlar bıraktığını anlatmayı da seve seve kabul etti.
- Tat alma ve işitme duyularınız arasındaki bağı nasıl tarif edersiniz?
- Bu sineztezik tadın basit bir birliktelik sonucu oluştuğunu düşünmeyin. Ağzımda o an tadıyla, dokusuyla, miktarıyla gerçekten bir şey yiyormuş hissi duyuyorum. Üstelik her şey doğal olarak gelişiyor. Bu hissin bir açma, kapama düğmesi yok. Süreklilik arz ediyor. Ayrıca bir sesi duyduğumda aldığım tat hiç değişmiyor. Aynı sesi defalarca da duysam hep aynı tadı alıyorum. Zaman içinde değişiklik göstermiyor.
- Sineztezik olduğunuzu nasıl fark ettiniz?
- Kendimi bildim bileli böyleyim. Hatırladığı en eski anım dört yaşındayken annemin beni Londra Metrosu'na bindirip kreşe götürdüğü döneme rastlıyor. Yeni yeni okumayı öğrendiğim için geçtiğimiz tüm istasyonların isimlerini okuyordum. Ve her istasyonun ayrı bir tadı olduğunu anımsıyorum. Tatlar çok doğaldı, yaşadıklarım da bana normal geliyordu. Herkesin aynı tatları aldığını düşünüyordum. İlk kez 20 yaşındayken bunun herkeste rastlanmayan tıbbi bir durum olduğunu öğrendim.
- Sineztezik olmanın avantajları ve dezavantajları var mı?
- Sineztezi iyi bir hafızaya sahip olmamı sağladı. Bir şeyleri hatırlamam daha kolay çünkü ekstra bir ipucuna sahibim. Çok az bir çabayla geçmişteki birinin, bir şeyin ya da bir etkinliğin özel tatlarını hemen anımsayabiliyorum. Bir başka avantajı da bu durum bazı müzik türlerini dinlemeyi daha keyifli hale getiriyor. Çünkü müziğin karmaşık sineztezik tadını hissetmek çoğu zaman keyifli oluyor. Dezavantajı ise toplum içinde konuşmaları dinlemekte zorlandığım oluyor. Konuşan kişinin sesinin sineztezik tadını almak konsantrasyonunuzu bozup, ne söylediğine odaklanmanızı engelliyor.
- Bu deneyimi yaşarken ne hissediyorsunuz?
- Anlatması çok kolay değil. Her şey çok doğal gelişiyor, tıpkı nefes almak gibi. Gerçekten bir şey yemediğimin farkındayım ama yiyeceğin tadını, miktarını, formunu ve sıcaklığını ağzımın içinde hissediyorum.
-
Unutamadığınız bir anınız var mı?
- Sineztezi günlük hayatımın bir parçası. Ama sıra dışı olaylar da yaşadım. Motosikletimle yola çıktığım bir gün yanımdan gürültüyle geçen arabanın neden olduğu sineztezik tat beni öyle etkiledi ki kaza yaptım, kolum kırıldı.
SİNEZTEZİK ÜNLÜLER
Yazarlar Vladimir Nabokov, Orhan Pamuk, ressam Vincent Van Gogh, besteci Franz Liszt, oyuncu Marilyn Monroe, müzisyenler Duke Ellington, Billy Joel, Stevie Wonder, Lady Gaga, Lorde, Kanye West ve yazar Orhan Pamuk.
Tarkan: Yolla
Şarkının başlarda sert Starburst marka şekerlemeler gibi tadı var. Sonra aldığım tat değişiyor. Küçük küçük küp şeklinde kesilmiş biftek ve patates tadı alıyorum. Bir de yoğurt. İlginç bir şekilde farklı bir tat da araya karışıyor, tütün gibi...
Göksel: Tam da Şu An
Şarkının tamamı, tadı ve kıvamı çok güzel bir çikolata gibi. Çok hafif acı bir tat var demek ki badem ezmeli siyah bir çikolata olmalı. Zencefil tadı da alıyorum.
Edis: Çok Çok
Coca cola, bisküvi, Oreo marka çikolata, tatlı fasulye ve milk shake tatları aldım. Bir de soğuk kavun dilimleri yemiş gibi oldum.
Hande Yener: Bakcaz Artık
Şarkı dolgun, etli bir yapıya sahip. Aynı zamanda yumuşak toffee şekerlemeler gibi tadı var. Şarkıcının sesi ise içinde portakal aroması bulunan sütlü ve bitter çikolata karışımı tadı verdi. Karakteristik bir karışım.
Sezen Aksu: Manifesto
Hem tuzlu hem de tatlı. Şarkı konserve sığır eti, tatlı ketçap ve kepekli ekmek gibi tatlara sahip. Şarkıcının sesinden badem ezmesi ve reçelli tart tadı alıyorum
DJ Mahmut Orhan: Save Me
Sakız ve çikolata parçaları gibi tadı var. Jöle ve şerbet tadı da aldım.
