utbolun günah keçileri hakemler… Ne yapsalar bir tarafı memnun edemiyorlar… Futbolun kural koyucuları, değişen dünya ve gelişen teknolojiyi devreye sokarak yaklaşık iki yıldır yeni bir sistem üzerinde çalışıyor. İngilizce adıyla Video Assistant Referee, Türkçe adıyla Video Yardımcı hakem ve herkesin kullandığı haliyle VAR… Türkiye'nin de test yayınlarıyla adapte olmaya çalıştığı bu sistemi Merkez Hakem Kurulu (MHK) Başkanı Yusuf Namoğlu'na sorduk. İşte SABAH farkıyla VAR:
Hakemler yeni teknolojiye uyum sağlıyor mu? Hakemlerden gelen ilk tepkiler nasıl?
İlk kez karşılaşan hakem arkadaş heyecan duyup, 'Ne olacak şimdi' diye bir endişe duyuyor ama iki-üç olaya girdikten sonra artık alışkanlık haline geliyor ve refleksleri çoğalmış oluyor. Hakem arkadaşlar bu sistemin yararına inanmakta. Çünkü onlar da biliyorlar ki insan hata yapar. Hatanın adaletli bir şekilde doğruya dönmesini vicdanen onlar da istemektedir. Sistemin temeli minimum müdahale, maksimum fayda. Yüzde 100 hakem hatalarını ortadan kaldıracak diye bir şey yok. Minimum hataya indirecek bir çalışma.
"VAR gelsin de kurtulalım" düşüncesi var mı hakemlerde ve sizde?
Kurtulalım değil ama şöyle açıklayalım; IFAB (Uluslararası Futbol Birliği Kurulu) FIFA ve Britanya adasındaki devletlerin meydana getirdiği, futbol oyun kurallarını değiştiren bir kuruluş. IFAB diyor ki, "Dünyada oynanan bütün maçlarda hakem denen nesne hata yapıyor. Biz büyük organizasyonlar yapıyoruz. Büyük paralar harcıyoruz. Hakem hatalarından dolayı bu paralar kazananı değiştirip paranın adaletsiz yere başka yere gitmesine neden oluyor. Adaleti; hakemle birlikte teknolojiyi de kullanarak daha iyi sağlayabilir miyiz?" Mantık bu.
VAR, KARARI DİKTA EDEMEZ
VAR, hakem üzerinde 'Nasılsa hata yaptığımda düzeltecek birileri var' rahatlığı oluşturabilir mi? Ya da hata uyarısı yapılan hakem demoralize olur mu?
Hakem maçı yönetirken 'VAR var' diye düşünmeden maçı yönetecek. Ancak kararını verdikten sonra 'ya böyle bir VAR vardı içerde' diye düşünecek. Desteğe ihtiyaç duyuyorsa yardım alacak. Diyelim ki, yüzde yüz bir penaltı var ama hakem görememiş. İçerde olan VAR onu kendi gizli sessiz incelemesiyle inceleyecek. Bakıyor ki yüzde 100 penaltı var. Hakeme 'Dur' diyor. 'Burada penaltı var, muhakkak incele.' Şunun altını çizelim tüm kararları maçın hakemi veriyor, uyguluyor. VAR'ın karar verme yetkisi yok. Dikte de edemez. İncele dediği zaman saha kenarında bir monitör olacak. Verilen gol, penaltı ve ihraç kararları tamamen maçın hakeminin verdiği kararlardır. 4. hakem nasıl maç içinde telsizle 'böyle böyle' diyor. VAR da sistem içinde başka bir yardımcı. VAR 'git bak' diyor. 'Bu penaltı ya da gol' demiyor.
ÖNCELİK FAAL HAKEMLERİN
VAR için bir tarih var mı?
IFAB'dan gelecek olura bağlı.
VAR'ın insan kaynağı ve teknoloji olarak iki boyutu var. VAR için kaç tane yetişmiş insana ihtiyaç var?
IFAB diyor ki 'Öncelik elindeki üst düzey hakemlerin' yani Süper Lig'de maç yönetenler. Bunlara TFF'de maç yöneten bazı isimler ile hakemliği yeni bırakmış olanlardan takviye yapacağız. 'Süper Lig'deki 22 arkadaşı hem teorik hem de pratik olarak eğitiyoruz.
Almanya'dan VAR'la ilgili ciddi sıkıntılar yaşandığı bilgisi geliyor. Almanya nerede yanlış yaptı?
Merkezden yapılan bir sistem ya da statlardan arabalarda yapılan bir sistem var. Almanya merkezden yapılan sistemi uyguluyor. Bir merkezde televizyonlar var. Hakemler oturuyor. Buradan Kayseri'deki hakeme talimat oradan kulaklıkla buraya cevap veren bir sistem var. Bu sistemi Almanya ülkesinin telekomünikasyon sistemine güvenerek böyle yaptı. Maalesef ilk günler teknolojiden dolayı aksaklıklar oldu ve maçlara müdahale edemedi. Teknik bir arıza olursa o maç iptal olmaz. Onun tamir edilmesi, düzeltilmesi beklenmez. VAR'ın kararlarından dolayı maç tekrar olmaz. Ayrıca VAR'la geçen süre maçın sonuna ekleniyor.
VAR'ın maliyeti ne kadar, bunu kim karşılayacak?
1.5-2 milyon Euro civarında. TFF ve kulüpler ortak karşılayacak.
Bizde hangi sistem olacak?
Merkezi olan ekonomik. İtalya dedi ki, "Bizim statlar eski, bu sisteme uygun değil." Statlarda bir odaya monitörleri koydular. Bizim avantajımız Passolig nedeniyle merkezden idare edebiliyoruz statları. VAR başladığında kamera sayısı da yayıncı kuruluşça artırılacak.
YETKİLERİNİ YOK'A KADAR GÖTÜRDÜM!
6 hakem uygulaması da vardı bir dönem ama vazgeçtik. VAR'dan da ilerleyen dönemde vazgeçilebilir mi?
5 sene önce yine o dönem göreve geldiğimde gelmişti 5-6 sistemi. Yanlış olduğunu vurgulamıştım. Şampiyonlar Ligi'nde, UEFA Ligi'nde doğru ama ülkeler için yanlış demiştim. Gerekçem şuydu; maçı yöneten kalitesinde 5-6 kullanmazsan ki öyle bir kadro hiçbir ülkede yok, bu uygulanmaz. Cüneyt Çakır, Fırat Aydınus maçı yönetecek. Atıyorum aşağı liglerden bir hakem 5-6 olacak. Olmaz… Ben 5- 6 olarak görev yapan arkadaşlara dedim ki; 'Yüzde 1 milyon emin olmadığınız penaltıya karışmayacaksınız.' Çünkü yanlış müdahale edip yanlış penaltılar verdiler o dönemlerde çok. Onların yetkilerini kısıp 'yok'a kadar götürmüştüm. VAR öyle değil ama…
ELEŞTİRİ OLMALI AMA ÖLDÜRESİYE DEĞİL
Eleştirilen hakemlerimiz şampiyonalarda görev yapıp bizi temsil ediyor ama futbolumuz bu organizasyonlarda yok. Nasıl değerlendirirsiniz?
UEFA, FIFA güveniyor, maalesef biz 'tu-kaka' diyoruz. Değerlerimizi korumamız gerekir. Eleştiri olacaktır ama öldüresiye olmamalı. İtalyan hakemliği, Alman hakemliği Türkiye'nin hem hakemlik hem futbol olarak önünde. Onlar da VAR'ı uyguluyor. Hakem insandır. Hata vardır ve teknoloji ile bunu nasıl kapatırız. Bizde de hata vardır. Ama bizde istenen sıfır hata. Allah'tan başka hatasız yoktur. Devlet televizyonu bile dilim dilim doğruyor. İspanya'da da hata var ama böyle eleştiri yok.
MHK SEMİNERİ BUGÜN BAŞLIYOR
Süper Lig Hakemleri, Süper Lig Yardımcı Hakemleri, A Klasman Hakemleri ve A Klasman Yardımcı Hakemleri'nin katılacağı Kış Semineri bugün Antalya'da başlayacak. 7 Ocak'a kadar sürecek seminerde Perşembe günü saat 11.00'de MHK Danışmanı ve FIFA Video Yardımcı Hakem Danışmanı Roberto Rosetti, İtalya'da bu sezon uygulanmaya başlanan Video Yardımcı Hakem (VAR) sistemiyle ilgili sunum yapacak. VAR sunumunun ardından FIFA kokartı takacak hakemler için tören düzenlenecek.
HER STAT İÇİN 3 TEST
Namoğlu, "Hakemler 5 tane offline, 5 tane de online olmak üzere 10 maçta görev yapacak. Her statta da 3 kez VAR uygulamasının yapılması gerekiyor. IFAB 'Uygulama için yeterli değilsiniz' derse başlama süresi uzar" dedi.
SADECE 4 KURALDA VAR
Caner Erkin'in hakem Mete Kalkavan'a küfür ettiği pozisyon ilk yarıda çok tartışıldı ve Caner görüntüyle ceza aldı. Peki VAR, böyle bir pozisyonda hakemi uyarabilecek mi?
Hayır! Oyunun devamlılığı ve fazlaca sekteye uğramaması için sadece 4 kuralda VAR devreye girebilecek.
1-GOL: Ofsayt, gol öncesi çekme, topu alırken faul ya da elle atma durumunda devreye girecek.
2- PENALTI: Yanlış verilen ya da verilmeyen durumlarda uyaracak.
3- İHRAÇ: Rakip tekmeyi vurdu hakem görmedi teknoloji yardım edecek.
4- YANLIŞ KARAR: 15 numara faul yaptı, hakem 20 numarayı attı o zaman VAR devreye girecek.
NELERDE YOK: Taç, korner, aut, sarı kart bunlara müdahale etmez.
TELEVİZYON İŞARETİ ŞART
Yayıncı kuruluş hakemin bakmış olduğu görüntüyü ekrana getirecek. Eğer hakem VAR'la konuşuyorsa kulağını gösterecek, "Konuşuyorum" diye bilgi verecek. Bir karar değiştirecekse de eliyle bir kare çizmek yani televizyon işareti yapmak zorunda. Bu işareti yapmazsa değiştirme hakkı yoktur. Hakem, maçı izleyen herkese değişikliği neden yaptığını ilan edecek.
