Kadıköy İbrahimağa Mahallesi'nde bulunan ve Marmaray Projesi kapsamında bir geçiş güzergahı konumunda bulunan Ayrılık Çeşmesi'nin tarihi değerinin ortaya çıkarılması amacıyla başlatılan kazı çalışmaları sürüyor.
Kazılar sonucu, Marmaray Projesi'nin güzergahında kaldığı için başka yere nakledilmesi gündeme gelen, Osmanlı padişahlarının ordularıyla savaş seferine çıkarken aileleriyle vedalaştıkları yer olarak bilinen tarihi çeşmenin arka bölümünde, bugüne kadar toprak altında kalan tarihi namazgah ortaya çıkarıldı.
Yapılan kazı çalışmaları ve namazgahın ortaya çıkmasına ilişkin bilgi veren Kadıköy Belediyesi Strateji Müdürü Şule Onur, yapılan kazılar sonucunda ortaya çıkan namazgahın çeşmenin orijinal yeri olduğunu kanıtladığını söyledi.
Çeşmenin taşınıp taşınmaması konusunda kararı ise İstanbul 5 No'lu Anıtlar Koruma Kurulu'nun vereceğini belirten Onur, kurulun tarihi çeşme ve namazgahın yerinde kalması kararı vermesi halinde Marmaray'ın güzergahının değişmesinin gündeme gelebileceğini kaydetti. Onur, kazıların Ayrılık Çeşmesi'nin tarihi değerini ortaya çıkarması bakımından büyük önem taşıdığını belirterek, şunları söyledi:
''1600'lü yıllarda yapıldığı tahmin edilen Ayrılık Çeşmesi'nin İbrahimağa'da bulunan yerinin orijinal yeri olup olmadığı tartışma konusuydu. Bazı araştırmacılar çeşmenin ilk yapılan yerinin burası olduğunu söylerken, bazı araştırmacılar da çeşmenin ilk yerinin neresi olduğunun bilinmediğini, çeşmenin sonradan nakledildiğini söylüyorlardı. Oysa kazılarda, toprak altı çalışmalarda çeşmenin yanında bulunan namazgah da ortaya çıkarıldı. Bu kazı ile çeşmenin orijinal yerinin şu an bulunduğu yer olduğu kesinleşti.
Kadıköy Belediyesi olarak Ayrılık Çeşmesi'nin ve tarihi namazgahın aslına uygun olarak restorasyonu için gerekli röleve çalışmalarını yapıyoruz. Bunları Anıtlar Kurulu'na sunacağız. Anıtlar Kurulu çeşmenin başka bir yere nakline ya da bulunduğu yerde aslına uygun olarak restore edilip korunacağı konusunda karar verecek. Biz, Kadıköy Belediyesi olarak çeşmenin 409 yıl önce yapıldığı yerde restore edilerek korunmasını istiyoruz. Çeşmeyi tekrar akar hale getirip, Kadıköylüler'e armağan edeceğiz. Çeşme mevcut yerinde kalırsa, Marmaray'ın güzergahı değişebilir. Biz Anıtlar Kurulu'nun vereceği kararı bekliyoruz. Bu olay sadece Kadıköy için değil, İstanbul için de büyük bir tarihi önem taşıyor.''
KAZILARIN BAŞLATILMASI
Ayrılık Çeşmesi, Marmaray Projesi kapsamında bir geçiş güzergahı konumunda bulunuyor. Projeye göre, Gebze istikametinden gelen yolcular, Ayrılık Çeşme İstasyonu'ndan Kadıköy-Üsküdar veya Ümraniye'ye gidecek, Halkalı ve Sirkeci yönünden gelen yolcular ise yine Kadıköy ve Ümraniye'ye gidecekleri gibi Gebze hattından Anadolu'ya devam edebilecek.
İnşaatı devam etmekte olan Kadıköy-Kartal raylı taşıma sistemi de projeye göre, E-5 güzergahından gelerek Ayrılık Çeşme İstasyonu'nda Marmaray ile birleşiyordu. Kadıköy'ün önemli tarihi alanlarından biri olan Ayrılık Çeşmesi, Ayrılık Çeşmesi Mezarlığı ve Ayrılık Çeşmesi Sokağı'nın SİT alanı olarak ilan edilmesi için Kadıköy Kent Konseyi, Kadıköy Belediyesi aracılığıyla 4 Ekim 2006 yılında Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu'na başvurmuştu.
Kadıköy Belediyesi de Marmaray'ın geçiş güzergahında kalan Ayrılık Çeşmesi'ni başka bir yere nakletmek için İstanbul 5 No'lu Anıtlar Kurulu'na başvurmuş, kurulun çeşmenin tarihi değerini ortaya çıkarmak için toprak altı kazı yapılması kararı üzerine de İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürlüğü denetiminde kazı başlamıştı.
ÇEŞMENİN TARİHE TANIKLIĞI
Padişah 4. Murat'ın Bağdat Seferi'ne çıkışından itibaren Ayrılık Çeşmesi olarak anılmaya başlanan noktada, daha sonraki Osmanlı padişahları, Topkapı Sarayı'ndan Üsküdar'a geçer, Üsküdar'dan Menzilhane-Karacaahmet Türbesi istikametini takip ederek Ayrılık Çeşmesi'nin başına gelir, buradaki Haydarpaşa ve İbrahimağa Çayırı'nda talim yapan askerleriyle buluşup, ailelerle vedalaştıktan sonra Anadolu'ya sefere çıkarlardı.
Ayrıca hacı kafileleri de kutsal topraklara gitmek için Ayrılık Çeşmesi önünde buluşur, buradan yola çıkardı. Kabe'ye hediyeler götüren askeri birlik olan ''Sure Alayı'' da Üsküdar'daki tören yolunu takip ederek bu çeşmenin başına gelir, hacı kafilesi ile buluşup Kabe'ye giderdi.
