Sağlık Bakanlığı; GATA, Hacettepe, Gazi ve Akdeniz üniversitelerine yüz ve saçlı deri nakli ruhsatı verdi. Başka bir merkeze ruhsat verilmediği taktirde Türkiye'de ilk yüz nakli bu merkezlere kayıtlı 8 hastadan birine yapılacak.
Mart ayında Kompozit Doku Nakli Merkezleri Yönergesi'ni yayımlayarak merkezlerin taşıması gereken şartları ve çalışmalarına dair usul ve esasları, 18 Kasım'da da bu nakillerle ilgili uygunluk kriterlerini belirleyen Sağlık Bakanlığı, Türkiye'de ilk olacak yüz nakli için de 4 merkeze vize verdi.
Kasım ayında yüz ve saçlı deri nakli için ilk ruhsatı alan Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesinin ardından, Gülhane Askeri Tıp Akademisi, Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi ve Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi de bakanlıktan onay aldı.
Kompozit Doku Nakli Merkezi faaliyet izni alan Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi ile GATA, aynı zamanda kol ve bacak ile bağırsak, Hacettepe ve Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi ise kol ve bacak nakli de yapabilecek. Sağlık Bakanlığı, İzmir Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesine de bağırsak nakli ruhsatı verdi.
Merkezler hazır, bağış bekleniyor
Sağlık Bakanlığından yüz nakli için ruhsat alan merkezlerden biri olan Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, Plastik, Rekonstrüktif ve Estetik Cerrahi Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Selahattin Özmen, merkezde yüz nakli bekleyen iki hasta bulunduğunu söyledi.
19 yaşında olan hastalardan birinin, küçük yaşta silahla yaralanma sonucu yüzünün büyük bölümünü kaybettiğini, 30 dolayında ameliyat geçirmesine rağmen eski haline dönemediğini anlatan Özmen, 22-23 yaşlarındaki diğer hastanın ise trafik kazası sonucu yüzü asfalta sürtüldüğü için tanınmayacak durumda olduğunu belirtti.
Doç. Dr. Özmen, ''Bu hastalarımız büyük bir sosyal travma yaşıyor. Aileleri ile bile biraraya gelemiyor, uzun yıllardır toplumdan izole yaşıyor. Eğer organ bağışı olur da nakil imkanı doğarsa bu hastalarımızın hayatı kökünden değişecek'' diye konuştu.
Yüz nakli için de böbrek, kalp ve karaciğer naklinde olduğu gibi verici bulunması gerektiğini anlatan Özmen, şu bilgiyi verdi:
''Bir merkezin kaç hastasının bulunduğu önemli değil. Önemli olan verici çıktığında yaş, doku ve cinsiyet bakımından en uygun hastanın bulunması. Bu bakımdan ilk nakli hangi merkezin yapacağı belli değil. Hastalarımız diğer organ yetmezliği olan kişiler gibi değil. Gayet sağlıklı kişiler. Verici çıkar çıkmaz her an ameliyata alabiliriz.''
Yüz nakli donörünün görünümü açısından da önlem alınacağını anlatan Özmen, cenaze sahiplerinin sıkıntı yaşamaması için vericinin yüzüne silikon protez yapılacağını söyledi.
''Maliyet hesabı yapmayız''
Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Sacit Turanlı, böyle bir nakil imkanı doğduğunda maliyet hesabı yapmadan her türlü fedakarlığı göstereceklerini bildirdi. İlk yüz nakli için verici bulunmasının önemli olduğuna dikkati çeken Turanlı, ''Hastalarımız için donör çıktığında üstümüze düşen sorumluluk neyse yerine getiririz. Ancak yaşadığımız en büyük sorun verici çıkmaması'' dedi.
Gazi Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Rıza Ayhan da tıp fakültesinin altyapısının bu tür nakiller için uygun olduğunu, üniversite yönetimi olarak her türlü desteğe hazır olduklarını bildirdi. ABD'de ilk yüz naklini yapan Prof. Dr. Maria Siemionow ile kompozit doku nakillerinin immünolojisiyle sıçanlar üzerinde çalışmalar yürüten Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Plastik, Rekonstrüktif ve Estetik Cerrahi Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Serdar Nazif Nasır da merkezde bir hastanın yüz nakli beklediğini söyledi.
Küçük yaşlarda geçirdiği kaza sonucu yüzünde yanık oluşan hastanın uzun yıllardır çeşitli sosyal sorunlarla karşı karşıya olduğunu belirten Nasır, ''Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, plastik cerrahi konusunda en deneyimli merkezlerden biri. Böyle bir nakil için gerekli altyapı ve ekibe sahibiz'' diye konuştu.
Yüz nakli için aday GATA'da bir, Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesinde de 4 hasta bekliyor.
Nakil için konsey kararı
Kompozit Doku Nakli Merkezleri Yönergesi'ne göre, yüz ve saçlı deri, bağırsak, kol ve bacak ile nefes borusu nakillerini sadece Sağlık Bakanlığından ruhsatlı merkezler yapabilecek.
Sağlık Bakanlığı, bu nakillerin hangi hastalara yapılabileceğini belirlemek ve yapılan işlemleri takip etmek üzere Kompozit Doku Nakli Bilimsel Danışma Komisyonu ve Kompozit Doku Nakli Konseyi oluşturdu. Alıcının çocuk olması ve endikasyon listesine göre karar verilmesi mümkün olamayan diğer istisnai vakalar için bakanlığa başvurulduğunda, vakayı değerlendirme görevi bulunan komisyon, konsey kararı ile yapılan nakilleri de inceleyecek.
Her kompozit doku nakli merkezi bulunan hastanede, bir de Kompozit Doku Nakli Konseyi kurulacak.
Bu konseyde, birer psikiyatr ve sosyal hizmet uzmanı, nakil konusunda deneyimli iki cerrah (birisi kompozit doku naklini gerçekleştirecek ekip dışından olmak üzere), anestezi ve reanimasyon uzmanı, iç hastalıkları uzmanı (alıcı çocuk ise çocuk hastalıkları uzmanı), immünoloji uzmanı, fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı ve tıp etiği uzmanı bulunacak.
Konsey; her nakil öncesi, operasyonun endikasyon listesine uygun olup olmadığını, alıcının onayının usulüne uygun olarak alınıp alınmadığını ve yapılacak naklin sosyal ve etik açıdan uygun olup olmadığını değerlendirecek.
Kompozit doku nakli işlemi neticesinde alıcının parmak izleri veya yüz görünümü gibi teşhis bilgileri değişirse hastane idaresince, nakil tarihinden itibaren 30 gün içerisinde ilgili valilik ve emniyet müdürlüğüne bu durum bildirilecek. Beyin ölümü gerçekleşen bir hastadan nakil, ancak ailesinin izni alınarak yapılabilecek.
Bir kadavradan kompozit dokunun alınabilmesi için sağlığında imzaladığı veya donör ölümü sonrasında bağış yapmaya yetkili yakınlarının imzaladığı bağış formunda, kompozit dokuların bağışlandığı ayrı bir madde olarak belirtilecek. Bu tür nakillerin yaşam kurtarıcı olmayan özelliği ve alıcının yaşam boyu bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçlara ve buna bağlı komplikasyon ve yan etkilere maruz kalacağı göz önüne alınarak da bazı kurallar uygulanacak.
Nakil yapılmak istenen hasta veya yasal temsilcisi, işlem yapılmadan önce mekanik ve myoelektrik protez veya ortez gibi mevcut diğer alternatifleri kullanmış olmasına veya doku veya organ kaybının düzeltilmesine yönelik ameliyatlara rağmen tatmin olmadığını yazılı olarak beyan edecek. Hasta veya yasal temsilcisi, ayrıntılı bir şekilde hazırlanan, operasyon sonrası ortaya çıkabilecek tüm psikolojik ve sosyal sorunların ve olası sağlık risklerinin yer aldığı bir onay formu imzalayacak. Hasta veya yasal temsilcisine merkez tarafından bu konuda ayrıntılı bilgi de verilecek.
Sosyal dışlanma şartı
Sağlık Bakanlığı Kompozit Doku Nakli Bilimsel Komisyonu tarafından hazırlanan rehbere göre ise yeni bir yüze kavuşmak, ancak sahip oldukları görünümden dolayı ağır sosyal uzaklaşma veya dışlanma yaşayan kişiler için mümkün olabilecek.
Bu tür nakillere ağır sosyal uzaklaşma veya dışlanmaya neden olan iyi huylu nedenlere bağlı cerrahi girişimler, yanık, travma ve kötü huylu nedenlere bağlı olmayan ağır yüz veya yüzle birlikte kafa derisinde belirgin şekil bozukluğu ve kalıcı biçimsel değişiklik hallerinde izin verilecek. Yapılacak nakille en az ağız, burun ve göz kapağı bölgelerinden birinde fonksiyonel bir kazanım sağlanması amaçlanacak.
Hastada kararlılık, ameliyat sonrası için 2-4 yılı gözden çıkarma, 15-60 yaş arasında olma, başka bir hastalığı bulunmama, nakle neden olan olayın en az 6 ay önce meydana gelmesi, hastanın psikolojik ve mental durumunun uygun ve bağışıklık sistemini baskılayacak tedavi için elverişli olması koşulları da aranacak.
Dünyada ilk yüz nakli Fransa'da yapıldı
Dünyada ilk yüz nakli Fransa'da 2005 yılında yüzü bir köpek tarafından parçalanan 38 yaşındaki kadına yapıldı. Fransa'nın kuzeyindeki Amiens kentindeki bir hastanede Dr. Jean-Michel Dubernard öncülüğünde yapılan ameliyatla kadın hastaya burun, dudak ve çene nakli gerçekleştirildi.
