SABAH'ın 6 Mayıs tarihli manşeti, siyaset gündemine toplumsal bakışı yansıtan bir kamuoyu araştırmasını aktarıyordu.
Çözüm Hepimizin Mutluluğu İçin ifadesi seçilmişti manşete. Altındaki spot ise şu şekildeydi:
"Konda'nın dev kamuoyu yoklaması: Çözüm süreci herkesin mutluluğu için gerekli' diyenlerin oranı yüzde 81.3'ü buldu."
Ve hemen altında da şu cümle yer alıyordu: "AK Parti'nin araştırma şirketi KONDA'ya yaptırdığı ankette vatandaş çözüm süreciyle ilgili net mesajlar verdi..."
İç sayfada ise, "Vatandaş emin: Çözüm hepimiz için" başlığı seçilmiş, spotta da "AK Parti'nin yaptırdığı son ankete yanıt verenlerin yüzde 90.8'i süreçte herkesin sorumluluk almasını istiyor" ifadesiyle, araştırmanın başka bir verisine vurgu yapılmıştı. Haberin ilk cümlesinde de, "AK Parti'nin yaptırdığı ve çözüm sürecine ilişkin vatandaşın nabzının tutulduğu anket yüzleri güldürdü" deniyor ve ayrıntılara geçiliyordu.
Yahya Bostan imzalı haber, internet sitesinde de yer aldı.
Hayır, itirazlar araştırmanın ortaya koyduğu verilere ilişkin değil, sunuluşu ile ilgili. Aynı gün, araştırma kurumu KONDA'dan bir yetkili, "bu haberinizde bir yanıltıcı taraf var, açıklama yapacağız" dedi.
Çok geçmeden aşağıdaki metni ilgimize sundu. Biraz kısaltarak paylaşıyorum:
"Zaman zaman medyada 'Çözüm Süreci'ne ilişkin KONDA'ya ait olduğu belirtilen veya bir partimizin siparişiyle KONDA tarafından yapıldığı iddia edilen bazı istatistiki veriler yayınlanmaktadır.
1. KONDA 2009 yılından bu yana herhangi her hangi bir parti için doğrudan bir araştırma yapmamıştır.
2. KONDA Barometresi araştırmalar dizisi dördüncü yılına girmiştir. Araştırmalar her ayın birinci hafta sonunda yapılmakta ve ay sonunda da aynı rapor abone olan partilere, kurumlara ve şirketlere gönderilmektedir.
3. Araştırmalar Türkiye örneklemiyle, hanelerde yüz yüze görüşmeler yoluyla gerçekleştirilmekte, güncel siyasetin yanı sıra "memnuniyet endeksi", "kutuplaşma endeksi", moral endeksi" ve her ayın bir toplumsal teması etrafındaki sorulardan oluşmaktadır.
4. KONDA Barometresi araştırmaları abonelik sözleşmesinin gizlilik kuralları gereği raporlar hem KONDA hem de aboneler tarafından çoğaltılmamalı, başka kurumlar ve medya ile paylaşılmamalıdır. Medyaya sızan ve KONDA anketi olarak lanse edilen haberlerdeki veriler raporlarda yer alan kapsamlı bulgu ve analizler bütününün sadece bir bakış açısına göre aralarından seçilmiş ve haberci yorumuyla manşeti belirlenmiş bilgilerdir. Medyada yer alan bilgilerin 50-60 farklı sorudan oluşan, analizleri ve yorumları bir bütünlük içinde değerlendirilmesi gereken bir araştırmanın birkaç bulgusundan oluşması nedeniyle de yanlış anlama ve değerlendirmelere yol açacağı not edilmelidir.
Bu açıklama bir yandan medyayı doğru bilgilendirmek, öte yandan da abonelerimizin haklarını korumak amacıyla yapılmıştır."
Bu açıklamada iki nokta öne çıkıyor. Birincisi, araştırma doğrudan doğruya AK Parti tarafından KONDA'ya ısmarlanmış, yani parti adına yapılmış değil. İkincisi, bir kısmı ortaya konan veriler, KONDA'nın dört yıldır yapmakta olduğu sosyal barometre çalışmalarının bir yenisi. Metinden, SABAH'a yansıyan bulguların nisan ayına ait saha çalışmasının sonucu olduğunu anlıyoruz.
Ankara Haber Müdürü Yahya Bostan'a KONDA açıklamasıyla ilgili görüşünü sordum. Aslında AK Parti'nin iki araştırma kuruluşuyla (ANAR ve PollMark) beraber çalıştığının bilindiğini, ama bu habere konu olan araştırmanın da kendisine partideki kaynaklar tarafından haberde sunduğu gibi tarif edildiğini söyledi.
Nihai metni yazmadan önce KONDA'yı aramakta, gerçekten parti siparişi mi değil mi anlamakta yarar vardı.
Önemli mi? Evet. Çünkü haberin gerek baş sayfada, gerek iç sayfada, gerekse internetteki sunumunda "yaptırılan" ifadeleri okuru yanıltıcı da olabilir, yönlendirici de. Kamuoyu araştırmaları hassasiyet içeren işler. Bir araştırmanın bağımsız mı, yoksa ısmarlama mı olduğuna dair doğru ayrıntı, okurların bireysel okuma, anlama ve yorumları açısından önemli.
