34. Osmanlı padişahı İkinci Abdülhamid ülkenin çok zor dönemlerden geçtiği bir süreçte tahtta bulundu.
Bu süre içinde ülkeyi ayakta tutma çabası verdi. 33 yıllık bir iktidardan sonra tahttan indirildi. Hem kendi döneminde hem de tahttan indirildikten sonra hakkında tartışmalar bitmeyen İkinci Abdülhamid hakkında kendi verdiği emirlerden hareket ederek belgelere dayalı bir eser hazırlayan Vahdettin Engin'in "Bir Devrin Son Sultanı İkinci Abdülhamid" isimli eseri padişahı şöyle anlatıyor:
"Sultan Hamid devleti idare ederken keyfi hareket etmez, birçok konuda uzmanların görüşünü alır, son kararı kendisi verirdi. Geniş bir coğrafyaya yayılmış olan devleti ayakta tutabilmesi buna bağlıydı.
II. Abdülhamid, modernleşmenin en önemli unsuru olarak eğitimi görüyordu.
Bu sebeple döneminde ülkedeki modern eğitim veren okulların sayısı bir hayli arttı. Sultana göre, Darülfünun'da yapılacak kaliteli eğitimle, Türk öğrencilerin Avrupa'ya tahsil için gitmeleri önlenmeliydi.
Hatta bunun da ötesinde, Darülfünun yabancı ülkelerden öğrenci kabul edebilecek düzeyde olmalıydı.
Bu dönemde eğitim yanında, maliye, ulaşım, haberleşme, sağlık, sanayi ve ticaret, ziraat, hayır kurumları gibi konularda önemli atılımların yapıldığı ve birçok müessesenin oluşturulduğu da bir vakıadır II. Abdülhamid 19. yüzyılda hiçbir devletin sadece kendi gücüne dayanarak politika oluşturmadığı, aralarında ittifaklar yapmak suretiyle daha güçlü olmaya çabaladıklarının farkındaydı.
Dolayısıyla kendisi de öyle hareket etti. Devletler arasındaki dengeleri kollayarak politika üretti." Vahdettin Engin'e göre padişahın en önemli başarılarından birisi, kendisinden sonra gelenlere borcu azalmış bir ülke devretmiş olmasıydı. İflas etmiş ve bir yıllık gelirinin 14 katı borçlanmış bir ülkeye devlet başkanı olmuştu. İktidarı boyunca, çeşitli indirimler de yaptırarak, borçları iyice azaltmıştı. Aynı zamanda, ülkede birçok fabrikanın kurulması, modern tarım ve sulama yöntemlerinin kullanılmaya başlanması, geniş çaplı demiryolu yatırımları yapılması hep Sultan Abdülhamid'in başarı hanesine yazılması gereken icraatlardır.
Bu eser, II. Abdülhamid'i belgeler ışığında tanıtmayı hedeflemiş.
Doğumundan ölümüne kadar yaptığı icraatları, hayata bakışını, düşünce dünyasını, insani ve ailevi ilişkilerini, devlet başkanlığı yanında gündelik hayattaki meşguliyetlerini merak edenler aradıklarını bu kitapta bulacaklardır. Ömrünü İkinci Abdülhamid'i araştırmaya harcayan Vahdettin Engin hocamızın eserini bu tartışmalı dönemi öğrenmek isteyen herkese tavsiye ediyoruz.
