Her yılbaşı yeni bir heves ve motivasyonla değişmeye çalışıyoruz. Oluyor mu? Çoğumuz için olmuyor. Yıllarca değiştirmeye çalıştığımız yönlerimizi öyle, bir günde değiştirmeye gazımız yetmiyor. Bu yıl size yeni yıl yıl için verilen tipik kararların hiçbirinden bahsetmeyeceğim. Eğer değişmekte zorlanıyorsanız, bilin ki yalnız değilsiniz. En büyük başarıları elde etmiş insanlar bile, kişisel konulardaki değişimlere gelince sınıfta kalıyor. Mesela Oprah Winfrey... Dergisi, radyo kanalları ve televizyon programı ile kişisel gelişim konusunda bir imparatorluk kurdu, milyonlarca insanın hayatını değiştirdi. "Bu kadar şöhret, para, başarı; istediğin beden pantolona giremedin mi hiçbir anlamı yok" diyor ama yine de kilo derdinden kurtulamıyor. Barack Obama... Dünyayı yöneten adam. Bugüne kadar kimsenin yapamadığını yaptı, arkasında kuvvetli bir güç olmadan Amerika'nın ilk siyahi başkanı oldu ama sigara alışkanlığından bir türlü kurtulamıyor. Diyeceğim şu ki; hayatımızı kolaylaştırdığını düşündüğümüz şeyleri değiştirmek çok zor... Peki imkansız mı? Tabii ki değil. Her şey 'nasıl düşündüğümüzle' başlıyor.. Düşünceler, hisleri; Hisler, davranışları; Davranışlar, alışkanlıkları; Alışkanlıklar, karakteri; Karakter ise kaderi oluşturur. O zaman nasıl değişeceğiz? Değişimin aşamaları var. Harvard Üniversitesi'nin biraraya getirdiği bu aşamaları yeni kitabımda yazmıştım. Yeri gelmişken burada da kısaltarak paylaşmak istiyorum...
HANGİ EVREDESİNİZ?
Kendinize dürüstçe sorun bakalım hangi evredesiniz... Öndüşünce: Henüz yeterli bilgi veya farkındalığınız olmadığından değişmek için bilinçli bir niyetiniz yoktur. Mesela fazla kilolu olmayı genetiğe bağlarsınız veya geçmişte kilo vermeyi başaramadığınız için moraliniz bozulmuş ve umudunuzu yitirmişsinizdir. Ya da sigaranın size zararı dokunmayacağına kendinizi inandırmışsınızdır. Sağlıksız davranışınız (her ne ise) üzerine konuşmaktan, okumaktan, hatta düşünmekten bile kaçınırsınız. Düşünce: Bu aşamada davranışınızın bir problem olduğunu fark etmişsinizdir. Değişmek için bir şeyler yapmaya niyetiniz vardır ama henüz adım atmak için bocalıyor, tereddüt ediyorsunuzdur. Duygusal çelişki içinde kazancınızı ve kaybınızı tartarsınız. (Mesela; 'Sigarayı bırakırsam şu öksürükten kurtulacağım ama bırakınca rahatlamak için ne yapacağım' veya 'Ya kilo alırsam' gibi...) Hazırlık: Bu aşamada artık değişmeniz gerektiğini biliyorsunuzdur. Başlamak için kendinize güveniniz gelmiştir ve plan yaparsınız.. Bu arada sizi kararınızdan caydıracak engelleri öngörebilmeniz önemli. Mesela; alkolü azaltmayı düşünüyorsanız, sizi sağlıksız içmeye teşvik eden durumlardan uzak durabilmelisiniz. İşte burada stres idaresi teknikleri çok işinize yarayacaktır. Uygulanabilir alternatifler yaratın. (Ayrıntılar kitapta) Hareket: Bu aşamada değişimi başardınız. Hayatın getirdikleri ile artık eski alışkanlığınız sayesinde başa çıkmaya çalışmıyorsunuz. Hazırlık aşamasındaki alternatifleri sürekli pratik ederek yeni alışkanlığınızı güçlendirin. Eğer stres sizi yemeğe yönlendiriyorsa, yemeği tamamen kesmek yerine ne yediğinize dikkat edin. Kalıcılık: Yeni alışkanlığınızı altı ay pratik ettikten sonra beyninizdeki tolerans artar. Şimdi geriye dönüşü engellemek için yapacağınız şey; yeni alışkanlığı hayatınıza daha pürüzsüz adapte edebilmek üzerine çalışmak olmalı. Bu, hayatınızda başka değişimler yapmanızı gerektirebilir. Özellikle eski alışkanlığı tekrar güçlendirecek ortamlardan ve arkadaşlardan uzak durmalısınız.
