Kokuların gücü malum; bazen eski sevgilinizin parfümü, eski sevgilinizin kendisinden bile daha etkili olabiliyor o günleri hatırlatmak için… Peki, hiç düşündünüz mü, neden böyle? Ya da bu gücü hayatımızı olumlu etkilemesi için kullanmak olası mı?
Bunu daha önce hiç yaşamamış olan var mıdır? Bazen burnunuza bir koku gelir ve onu sadece bir saniyeliğine bile hissetseniz, sizi alıp, çok uzaklara anıların tam ortasına götürüp bırakır. Geçmişteki o anı, o anda bulunduğunuz mekânı hatta o duygularınızı öylesine net, öylesine canlı hatırlarsınız ki, bu his size oldukça sıradışı gelir. Bu koku, geçmişten birisinin kullandığı bir parfüm ya da çocukluk zamanlarınızda evinizde hep pişen kurabiyelerin kokusu olabilir. Her zaman kokuların güzel olması bile gerekmez; üniversite yıllarında kaldığınız öğrenci evinin hafif rutubetli kokusuyla bir anda o adeta ışık hızıyla o yıllara gider ve sadece evi değil, sınavların stresini, o günlerde dinlediğiniz şarkılarını ve belki o dönemki erkek arkadaşınızı yanı başınızda hissedersiniz. Ama hiç düşündünüz mü; bu nasıl ve neden oluyor?
Yapılan araştırmalar hayvanların en baskın duyularının başında koku alma duyusunun geldiğini gösteriyor. Bir farenin beyninde, koku alma merkezi beynin oldukça büyük bir bölümünü kaplıyor. Ancak bu durum insan beyninde biraz farklı; görme ve dokunma duyuları, koklamaya kıyasla daha fazla yer kaplıyor. Fakat uzmanlar, bunun zamanla bu hale geldiğini, ilk insanlarda durumun farklı olduğunu, hayvanlardaki gibi koku alma duyusunun daha büyük yer kapladığını anlatıyorlar. (İşte bu yüzden arkadaşlarımızı sadece kokularıyla ayırt edemiyoruz). Fakat yine de, kokular bizim hayatımızda da önemli bir rol oynuyor. Herhangi bir şey kokladığımızda, koku molekülleri beynimizdeki "olfactory" adı verilen alıcı hücreleri etkiliyor ve bu mucize hücreler milyonlarca farklı kokuyu hafızlarına alıyor. İşin daha da ilginci, bu hücreler, beynin duygusal öğrenmeden sorumlu "amigdala" isimli merkezini de yönetiyorlar.
Ve işte bir haber daha; bu merkezin özellikle ilişkiler üzerinde fonksiyonu bulunuyor. Anılar ve duygusal tecrübeler bu merkez sayesinde kodlanıyor. Evet, şimdi her şey çok daha anlamlı geliyor, değil mi? Yani durumu özetlemek gerekirse, koku hücreleriyle, duygusal hafıza merkezi çok yakın bir ilişki içinde görev yapıyor. Ve bu durum, Kayıp Zamanların Peşinde romanında, bir bisküvi kokusunun hatırlattıklarıyla çocukluğunu arayan bir kahramanı anlatan Marcel Proust'a ithafen "Proustiyan Fenomeni" olarak tanımlanıyor.
İnsanlığın Ortak Bir Koku Hafızası Var
Kokular ve anıların neden ve nasıl böylesine güçlü bir ilişki içinde olduğunu öğrendik. Görme, dokunma ya da işitme değil en fazla koku alma duyusu sayesinde o kokuyla ilişkilendirdiğimiz zaman dilimindeki hislerimizi net bir şekilde hatırlıyor hatta yaşıyoruz. Peki, bu durumu hayatımızı olumlu etkileyecek şekilde kullanmak olası mı? Uzmanlar bu soruyu "evet" olarak yanıtlıyor ve aslında insanların ortak bir koku hafızası olduğunu söylüyor.
DUYGULAR VE KOKULAR
Limon ve Yasemin: Bu iki kokunun zihin fonksiyonlarını olumlu etkilediği söyleniyor. İnandırıcı gelmedi mi? Bulmaca çözmeden önce ağzınıza limonlu bir şeker atın ve performansınıza bakın.
Portakal: Uzmanlara göre bu tatlı meyvenin kokusu (çoğumuza huzurlu kış gecelerini anımsatmaz mı) anksiyeteye karşı birebir. Hatta zorlu bir sınav öncesinde bile…
Vanilya: Tıpkı portakal gibi vanilyanın da insanları rahatlattığı biliniyor ve bazı ülkelerde, medikal merkezlerde sıkıntı veren MR gibi tarama testleri öncesinde hastalara bu koku koklatılıyor. Ayrıca, önemli iş görüşmeleri öncesinde vanilya kokusu sürmenin bu görüşmeyi sizin lehinize çevirebileceği söyleniyor.
Nane: Yoğun bir gün geçirecek ya da spora gidecekseniz imdadınıza nane kokusu yetişebilir. Naneli bir vücut losyonu alın ve kendinizi sabah evden çıkmadan önce bununla bol bol şımartın. O günün ya da egzersizin diğerlerine kıyasla çok daha iyi geçtiğini göreceksiniz.
Biberiye ve Greyfurt: İkisi de hem zihni hem de bedeni canlandıran kokulardan. Biberiyenin uzun dönem hafızayı da en iyi düzeyine getirdiği biliniyor. Aylık bütçenizi mi yapacaksınız? Öyleyse önerimiz biberiyeli bir çay içmeniz. Greyfurda gelince; bir araştırmaya göre erkekler greyfurt kokan kadınları yaşından daha genç görüyormuş; bizden söylemesi.
Günlük Otu: Aktarlarda bulabileceğiniz günlük otunu tütsü olarak kullanabilirsiniz. Uzmanlara göre, bu otun kokusu depresyon, huzursuzluk ve ruhsal sıkıntıya karşı birebir.
Elif Nazlı Duran/Cosmopolitan
