Yakın tarihimizde göç hareketleri

Antalya, yüzyıllardır her zaman göç alan bir bölge olmuştur. Hatta antik devirlerde de durum böyle olduğu için bu bölgeye, "Irkların Ülkesi" anlamına gelen "Pamfilya" ismi verilmişti. Hatta bugün Antalya'da oturan ve Antalya'nın yerlisi olduğunu söyleyen Antalyalıların büyük bir çoğunluğunun aileleri, aşağıda dökümünü yapağım tarihlerde, çeşitli nedenlerle Antalya bölgesine yerleştirilmişlerdir. Antalya'ya göçler çeşitli nedenlerle bugün de sürmektedir.

KÖKEN ARAŞTIRMA MERAKI
Son yıllarda halkımızda, aile kökenlerini araştırmak bir tutku olmuştur. Çoğu da Antalya tarihi araştırmacısı olarak, "Bizim ailemiz nereden gelmiştir" diyerek benden bilgi almak ister. Selçuklular devrinde, Yörük oymakları dışında bölgeye yerleştirilen ailelerin nerelerden geldiklerinin dökümü şöyledir:
1571'de Kıbrıs alındığında; buradaki Türk nüfusunu arttırmak için Konya, Karaman, Niğde, Kayseri, Bozok, Alaiye, Manavgat, Mersin sancak ve kazalarının yanında Antalya'dan da nüfus nakilleri yapılmış ve bunlar üç yıl vergi dışında tutulmuştur. Yine aynı yıllarda Kıbrıs'ta devlete ihanet eden erkek ve kadın yerli Hıristiyanlardan üç yüz kişi de Antalya'da iskân edilmişlerdi.
Napolyon Mısır'ı fethedince, 1770-1798-1799 yıllarında Mısır'dan kaçan Arap kökenli mülteciler Arap Suyu mevkiine yerleşmişlerdir.
1821'de Mora'da, Mani Yarımadası'nın kuzeyinde 15000 Müslüman köylü katledilmiş, 40000 kişi hâlâ Osmanlıların elinde olan kent ve kalelere kaçmışlardı. Yunanların Osmanlılara karşı 1822/23'deki isyanından sonra Mora'da eziyet gören 600 Türk aile Antalya'ya gelerek Saçlıkuyu Mevkii'nde Moralılar Mahallesi'ni kurmuşlardı.
Yine 1835'te büyük kısmı Dimyatlılardan oluşan 5000 kişilik bir göç dalgasının Mısır'dan Antalya'ya sığınıp, Antalya Kaleiçi'ne yerleştirildiklerini görüyoruz.
1876 ile 1896 arasında ise bir milyondan fazla Müslüman, Balkanlardan ve Güney Rusya'dan Osmanlı İmparatorluğuna göçmüşlerdir. Konya vilâyetindeki göçmenlerden bir kısmının da Antalya sancağı sahilinde iskân edilmeleri uygun bulunmuş, bunun için Liva Mutasarrıfı Kâzım Bey memur edilmiştir. Bu arada Antalya'ya Selanik'ten de 4000 nüfus göçmen gelmiştir.

ANTALYA'DA İLK NÜFUS SAYIMI
Antalya'da ilk nüfus sayımı 1831 yılında yapıldı. 1839 yılına, yani Tanzimat Fermanı'na kadar kadınlar nüfus sayımına alınmıyordu. Buna göre Antalya kentinin yakın köyleri ile birlikte erkek nüfusu 2879 idi. Kadın nüfus da bu sayıya eklendiği takdirde, iki katı düşünülebilir. Kent nüfusu 1837'de 12000'e, 1840 yılında 18.000'e yükselmiştir.
1898 yılında Girit'e Yunan Prensi Georgios'un çıkarma yaparak adadaki Rumları Osmanlılara karşı ayaklandırması sonucu Yunan zulmüne uğrayan Girit Adası'nın Türk halkının bir kısmı 1897-98 yılında Antalya'ya gelerek kentin kuzeyinde bir mahalle kurmuşlardır. Göçmenlerden bir kısmı da Side'ye yerleştirilmişlerdir.
Girit'ten ikinci göç ise 1908 yıllarında oldu ve kendileri için Şarampol'de kurulan Hamidiye Mahallesi'ne yerleştirildiler.
Balkan Savaşları sırasında da Üsküp'ten Selanik'e geçen 4000 Arnavut göçmen Yunan bandıralı Kima ve Patris vapurlarıyla Antalya, Mersin ve İskenderun Antalya'ya yerleştirildi. 4 Mayıs 1913 tarihinde Antalya'ya bu gemilerden çıkıp yerleşen Üsküp göçmenleri sayısı 952 idi. İzmir yolu ile Konya kentine gönderilen göçmenlerden bir kısmının da Antalya sancağı sahilinde iskân edilmeleri uygun bulunmuş, bunun için liva mutasarrıfı Kâzım Bey memur edilmişti. Böylece 14 Nisan 1913 tarihinde Antalya'ya Selanik'ten de 4000 nüfus göçmen gelmiştir.
MÜBADELE YILLARI
Antalya'nın nüfus ve sosyal yapısındaki en önemli değişme, 1924-1927 yılları arasında yapılan "Mübadele" ile olmuştur. Rumlar 1922 Ekim'inde Yunanistan'a gidince, ilki 4 Mart 1924'te ve ikincisi 1925'de olmak üzere; Selanik kenti ve çevresindeki Kesriye, Avanlı, Baraklı, Garagara, Rumsırt ve Karatepe köylerinden Antalya'ya gelen 4702 muhacir, Rumlardan kalan ev, bağ ve bahçelere yerleştirilmiştir.
1925 yılında, Karaferya, Selanik/ Kesriye kıptileri de mübadele suretiyle Antalya'ya gelmiştir. Ayrıca, Boşnak ve Arnavut gibi göçmenlerin yanında, Kıbrıs'tan gelen 54 hane 144 nüfuslu grup Yeniköy'de yapılan tek katlı evlere yerleştirildi.
1924-1934 yılları arasında Antalya'ya 1426 hane, 5246 kişi muhacir geldi. Bunlara 1361 ev, 277 dükkân, 108.654 dönüm tarla, 1196 dönüm bağ ve bahçe verildi.
Boşnak ve Arnavut gibi göçmenlerin yanında, 1930'lu yılların ortasına doğru Kıbrıs'tan gelen 54 hane 144 nüfuslu grup Yeniköy'de yapılan tek katlı evlere yerleştirildi. 1923-1934 yılları arasında Antalya'ya 1426 hane, 5246 kişi muhacir geldi. Bunlara 1361 ev, 277 dükkân, 108.654 dönüm tarla, 1196 dönüm bağ ve bahçe verildi.
1950'de Bulgaristan'daki Türkler Türkiye'ye göçmek zorunda kalınca, Antalya iline yerleştirilen 128 aileden 64'ü Orman Başmüdürlüğü yakınındaki boş araziye evler yapılarak iskan edildiler. Bulgaristan göçmenlerinden yerleştirildikleri yerlere göre sayıları şöyledir: Finike 21, Alanya 6, Elmalı 62, Manavgat 25, Kaş 13, Serik 64, Korkuteli ilçesine 55 Bulgar göçmeni olmak üzere toplam 374 aile Antalya İli'nde iskan edildi. Göçmen ailelerinden 367'sine ev, 308'ine 7.445 dönüm arazi verildi. Antalya'da iskan edilen 128 ailenin 64'ü Antalya kent merkezinde, 3 aile Solak, 9 aile Güzeloba, 1 aile Çakırlar, 1 aile Kurşunlu, 1 aile Çamköy, 4 aile Alaylı, 2 aile Macun, 1 aile Kundu, 2 aile Kemerağzı, 2 aile Yeniköy, 3 aile Kovanlık, 3 aile Asikaraman, 3 aile Kızıllı, 6 aile Varsak ve 23 aile Topallı Köyü'ne yerleştirilmişti.