Periferik damar tıkanıklıkları

Koroner damarlar dışındaki tüm damarlar olarak tanımlanan periferik damarlarda meydana gelen hastalıklar periferik damar hastalıkları olarak tanımlanmaktadır. Hastalık sıklıkla damarlarda daralma veya tam tıkanıklık şeklinde oluşmaktadır.Bazan anevrizma olarak adlandırdığımız damarlarda genişleme ve damarın iç kısmının sıyrılması ile oluşan diseksiyon şeklinde karşımıza çıkmaktadır.Ateroskleroz periferik arter hastalığının en sık sebebidir.
Risk faktörleri: Yaş, sigara, hipertansiyon, diabetes mellitüs ve hiperlipidemi periferik damar hastalıkları için risk faktörleridir. Aşağı extremite aterosklerozu genellikle yaşlı hastalığıdır.
Sigara kullanımı değiştirilebilen en zararlı risk faktörü olarak değerlendirilmektedir.
Sigara hastalığın hem ortaya çıkmasını hem de ilerlemesi riskini artırmaktadır. Sigara içenlerde hastalık on yıl erken başlamaktadır.
Yine sigara içenlerde büyük ampütasyonlar daha sıktır. C-reaktif protein periferik arter hastalığı gelişiminde bağımsız risk faktörüdür.
Klinik bulgular: Periferik damar hastalığının bulunduğu bölgeye göre semptomlar izlenmektedir. Böbrek damarlarında kritik düzeyde ateroskleroz kontrolü zor hipertansiyona sebeb olmaktadır. Tüm hipertansif hastaların % 1-2'sini renovasküler hipertansiyon teşkil etmektedir. Beyni besleyen internal karotis arter hastalığında konuşma güçlüğü, karşı tarafta görme alanı kaybı,aynı tarafta geçici görme kaybı,aynı taraf yüz ve extremitelerde kuvvet kaybı oluşmaktadır. Bacakları besleyen femoral damarların aterosklerozunda egzersiz sırasında baldırlarda ağrı oluşmaktadır.
Aortailiak aterosklerozda ise baldır ağrısının dışında uyluk ,sırt ve kalçada ağrı oluşabilmektedir.
Aort anevrizmaları komplikasyon gelişmediği sürece sessizdirler. Anevrizma çıkan aortta ise anevrizma çapı arttıkça nefes darlığı, göğüs ağrısı ,ses kısıklığı oluşabilmektedir.
İleri durumlarda yemek borusuna penetresyon oluşabilmektedir. Abdominal aort anevrizmasında ise bel ağrısı,karın ağrısı, anevrizmanın bağırsağa penetrasyonu sonunda gastrointestinal kanama,safra yollarına bası sonucunda sarılık oluşabilmektedir. Anevrizmanın trombozuna bağlı olarak bacak damarlarında ani tıkanıklıklar oluşabilmektedir. Akut aort diseksiyonu yüksek oranda ölümcül olup, mortalite hızı semptom başlangıcından sonra saatlik olarak %1-2'dir.
Diseksiyonun tipik özellikleri ani başlangıçlı göğüs ağrısı,yansıyan ve yer değiştiren sırt ağrısıdır.
Diseksiyonun ilerlemesine bağlı olarak kalp yetmezliği, tamponada bağlı olarak hipotansiyon, nörolojik bozukluklar, böbrek yetmezliği, kol ve bacaklarda iskemi, barsak iskemisine bağlı olarak karın ağrısı oluşmaktadır.
Tanı: Periferik arter hastalıklarında altın standart tanı yöntemi periferik anjiyografidir.
Anjiyografi tanı yöntemi olarak kullanılmasının ötesinde son zamanlarda tedavi edici yöntem olarak da kullanılmaktadır. Anjiyografik işlemler özel olarak geliştirilmiş DSA(dijital substraksiyon anjiyografi) cıhazları ile yapılmaktadır. Anjiyografi işlemleri, özel olarak geliştirilmiş kataterlerin, anjiyografisi yapılacak damara yerleştirilmesi ve bu kataterlerin içinden iyod bazlı kontrast maddelerin verilmesi sırasında çeşitli açılardan filmlerinin alınması şeklinde yapılır. Damar lümeninin kontrast ajan ile doldurulması ile damar görünür hale gelmekte ve darlık, tıkanıklık, anevrizma ve diseksiyon saptanabilmektedir.
Anjiyografi aynı zamanda tedavi edici yöntem olarak kullanılmaktadır. Beyni besleyen damarlardaki tıkanıklık ve darlıklar, böbrek damarlarındaki darlık, kol ve bacakları besleyen damarlardaki darlık ve tıkanıklıklar anjiyografi ile eş zamanlı olarak balon ve/veya stent işlemi ile açılabilmektedir. Son zamanlarda özel olarak geliştirilmiş greft stentler ile anjiyografi ile kolaylıkla tedavi edilebilmektedir.

Uzm. Dr. Gürhan Günay