Pergeli ünlü matematikçi Apollonius

Antalya kentinin 17 kilometre doğusunda, Aksu ilçe merkezine bir kilometre uzaklıkta bulunan ve bugün muazzam kalıntılarıyla dikkat çeken Perge antik kentini duymayan yoktur. İşte Güney Anadolu'nun Pamfilya bölgesindeki Perge kentinde İ.Ö. 262 yılında dünyaya gelen ve 190 yılına doğru İskenderiye'de öldüğü kabul edilen Apollonius'a bugünkü uygarlığımız çok şey borçludur. Arşimed (Arkhimedes) ve Eratosthenes'le çağdaş olan Apollonius, öğrenim için devrinin en büyük ilim merkezi olan Mısır'ın İskenderiye kentine giderek, Öklid'ten sonra gelen matematikçilerden dersler alarak kendini yetiştirmiştir. Daha sonraları Pergamon Krallığı'nın kitaplarının sayısı 400 bini bulan ünlü kütüphanesi ile ünlü başşehri bugünkü Bergama'nın, bir ilim merkezi haline gelmesi ilgisini çekti. Mısır'dan Bergama'ya geçerek bir süre de orada kaldı. Apollonius en önemli eseri Könika'nın (koniler) son beş kitabını Bergama Kralı I. Attalos'a (İ.Ö.197) ithaf etmesi, Apollonius'un Bergama'da uzunca bir süre kaldığını ve kralla iyi ilişkiler içinde olduğunu göstermektedir. Yazılı kaynaklara göre; 'Koni Kesitleri' ilk kez eski Yunan'da ortaya çıkmıştır. MÖ 350 yıllarında yaşamış olan Menaechmus'un Koni Kesitleri'ni ilk kez kullanan kişi olduğu kabul edilir. Ancak Koni Kesitleri üzerine ilk sistematik çalışmayı yapan Pergeli Apollonius'tur.
KONİ KESİTLERİ TEOREMİ
Apollonius'un 'Koni Kesitleri' adlı ünlü teoremi 1566'da Federico Commadino tarafından Latinceye çevrilmiştir. Bu teorem 17. yüzyılın ünlü matematikçileri Isaac Newton, Blaise Pascal ve Bonaventura Cavalieri'yi büyük oranda etkilemiştir. İlk kez elips, parabol ve hiperbol terimlerini o kullanmıştır. Analitik geometriyi bilmeden bulduğu özel geometrik usullerle Koni Kesitleri teoreminde bütün Koni Kesitleri'nin aynı koniye uygun olarak yerleştirilen arakesit yüzeyleriyle, elde olunabileceğini belirtmiştir. Dairesel tabanlı ve tepesinin her iki tarafından sonsuza kadar uzatılmış bir koni bir düzlemle kesilirse, düzlemle koni yüzeyinin kesişimi olan eğri, doğru, çember, hiperbol, elips veya parabol olacağını ilk kez Apollonius göstermiştir. Merminin yörünge denkleminin bir parabol olacağı yine Apollonius tarafından bulunmuştur. Ayrıca, astronomide önemli buluşları vardır. Konikler adı altında bugün bildiğimiz 'dairesel tabanlı ve tepesinin her iki tarafından sonsuza kadar uzatılmış bir koninin bir düzlemle kesilmesi durumunda, eğri, doğru, çember, hiperbol, elips veya parabol elde edileceğini' ilk kez Apollonius göstermiştir. Pergel ve cetvel yardımıyla üç çembere teğet çizme, Apollonius problemi olarak bilinir.
8 CİLT KİTAP YAZDI
Apollonius, konikler hakkında içinde 487 teorem barındıran sekiz cilt kitap yazmıştır. Adı 'Konik Kesitler' olan bu kitabın son cildi ne yazık ki günümüze ulaşmamıştır. İlk dört cildin Yunancası mevcuttur, sonraki üç cildin ise sadece Arapça çevirileri günümüze kadar ulaşmıştır.
PERGE
Antalya şehir merkezinin 17 km. doğusundaki, Aksu sınırları içinde yer alan Perge, sadece bölgenin değil, tüm Anadolu'nun en düzenli Roma dönemi kentlerinden biridir. Mimarisi yanında mermer heykeltıraşlığıyla da ünlüdür. 1946 yılından beri İstanbul Üniversitesince yürütülen kazılar sonucu şehir merkezinin önemli anıtsal yapıları gün ışığına çıkarılmış, ele geçen heykel buluntuları sayesinde Antalya Müzesi dünyanın en zengin Roma Dönemi heykel müzelerinden birisi olma özelliğini kazanmıştır.