Ayağınızı şekerden koruyabilirsiniz!

Prof. Dr. A.Turan AYDIN
Şeker hastalığı; yarattığı sinir, damar hasarıyla birlikte gelişen enfeksiyonlar sonucunda ayakta cilt ülserleri ve kangren oluşumuna yol açar. "Diyabetik Ayak" olarak adlandırılan bu durum şeker hastalarının en sık hastaneye başvurma ve yatış nedenidir. 'Diyabetik ayak'ı önleyebilirsiniz Diyabetik ayak gelişimi şeker hastalığının süresi ve kontrol altında olmamasıyla yakından ilişkilidir. 20 yıldan uzun süredir şeker hastalığı tedavisi gören hastalarda " diyabetik ayak" gelişme sıklığı ortalama %12 civarındadır ve bu hastaların % 5'inde ise ayağın cerrahi yöntemlerle kesilip alınması (ampütasyon) gerekmektedir.
Ayağı cerrahi müdahale ile alınmış hastalarda 5 yıl içinde ölme riskinin %39 ile %68 arasında olması diyabetik ayak gelişiminin önlenmesinin önemini ortaya koymaktadır.

Risk faktörlerine yönelik önlem alınmalı!
Diyabetik ayak uzun bir süreçte gelişir.
Önemli risk faktörleri bilinir ve de önlem alınırsa, hastalığın oluşumu önlenebilir.
Hastalarda sinir ve damar hasarının erken gelişmesinde en önemli faktör "glisemik kontrolün" yetersiz olmasıdır.
Diyabetik ayakta görülen sorunlar, ayak parmaklarının pençeleşmesi, ayak önü ve topukta anormal basınç yüzeylerinde ülserlerin gelişmesi, ciltte çatlaklar ve nasır oluşması, ülserden kaynaklanan enfeksiyonun derinleşerek kemik iltihabına neden olması ve parmaklarda kangren gelişmesidir. Derin duyu kaybı özelikle orta ayaktaki eklemlerde ve ayak bileğinde çok ciddi eklem hasarlarına (nöropatik artrit, charcot eklemi) neden olabilir. Sakat bırakıcı bir durumdur.
Diğer önemli risk faktörleri, ayakta şekil bozuklukları, kötü ayakkabı kullanımı, ayak bakım ve hijyeninin yetersiz olması, sigara kullanılmasıdır. Bir diyabet hastasında görme kusurunun (retina tutuluşu) ve böbrek yetmezliğinin bulunması periferik sinir ve damar hasarının dolayısıyla diyabetik ayak gelişeceğinin de kuvvetli belirtileridir. Risk faktörlerinin erken saptanması ve bunlara dönük önlem alınması çok önem taşımaktadır.
Tedavide ayak bakımına dikkat edin
Diyabetik ayakta ciddi sorunlar oluşmadan önlem almak tedavinin ilk basamağıdır.
Ayak ve tırnak bakımına dikkat etmek, her zaman temiz tutmak, daima temiz çorap ve ayakkabı giymek, rahat ayakkabı tercih etmek şeklinde bu önlemler sıralanabilir. Ayak bakım teknisyenliği (podiatris) ülkemizde yaygınlaşmamıştır.
Gelişmiş ülke örneklerinde olduğu gibi podiatris takibi koruyucu önlem ve erken tanı açısından çok önemlidir. Eğer ülser, derin enfeksiyon ve kemik iltihabı ve kuru kangren gibi ciddi durumlar geliştiyse ilaç tedavisi ile birlikte yara temizliği, parmak ampütasyonları, bazen de büyük ampütasyonlar (ayak bileği ve diz altı seviyelerinden) gerekebilir. Bu evrede çoğunlukla hastalarda şeker kontrolü bozulmuştur. Bu nedenle bu tedaviler hastanede yatarak yapılmalıdır.
Diyabetik ülserlerinin tedavisinde büyüme faktörlerinin (insan trombositi kökenli büyüme faktörü-insan epiteli büyüme faktörü ) son yıllarda etkinliği gösterilmiştir.
Ayrıca bio mühendislikle elde edilen suni deri greftleri (apligraf, dermagraf gibi) yaranın örtülmesi, büyüme faktörlerinin yaraya uygulanması konusunda yardımcı olmaktadır.
Diyabet hastalığının her safhasında ayakkabı seçimi, topuğun korunması çok önemlidir. Özel tasarımlanmış ayakkabılar hem ayağın korunmasında, hem de tedavide çok yararlıdır.