Antalya'nın endemik bitkileri

Antalya son yıllarda yalnız doğal ve tarihi değerleri, denizi ve kumu ile değil aynı zamanda endemik bitkileri ile de dikkatleri üzerine çekiyor. Önceki hafta Antalya Tanıtım Vakfı (ATAV) tarafından Antalya Cumhuriyet Meydanı Sergi alanında açılan bir fotoğraf sergisi, Antalya'nın endemik bitkiler yönünden de ne kadar zengin olduğunu bir kez daha gündeme getirdi.
12 BİN ÇEŞİT BİTKİ
Bugün sahip olunan bilgilere göre dünyamızda yaklaşık 350 bini aşkın bitki türü olduğu saptanmış. ATAV'ın sergisinde ortaya konulan veriler ülkemizin sahip olduğu bitkisel çeşitlilik, diğer ülkelerle karşılaştırıldığı zaman ülkemiz yönünden oldukça sevindirici. Örneğin tüm Avrupa kıtasının tamamımın sahip olduğu bitki çeşitliliği sayısı 13 bin. Avrupa'nın 15'te biri büyüklüğe sahip olan ülkemizin bitki zenginliği ise 12 bin. Türkiye'deki bu çeşitliliğin nedeni bitkilerin yetişme ortamlarının çeşitliliğinden gelmekte. Çünkü iklim ve toprak özelliklerindeki değişiklikler bitkilerin tür bakımından çeşitlenmesine neden oluyor. Ülkemizde bu konuda yapılan araştırmalar göstermiştir ki Toros dağlarının batı ve orta kesimleri, İç Anadolu ile Doğu Anadolu arasındaki geçiş alanları endemik bitkiler açısından en zengin bölgelerdir. Bolkar dağları 305, Erciyes dağı 190, Amanos dağları 250, Kaz dağları 70 endemik tür ve alt tür barındırır.
AVRUPADA DURUM
Avrupa'daki endemik bitki sayısı 2 bin 500, İtalya 700, İspanya 500, Japonya 2 bin, ABD 4 bin iken, ülkemizdeki endemik bitki sayısı 3bin 500'dür. Antalyamıza gelince; bu sayı alt türleri ile birlikte 840'ı bulmaktadır. Bu sayılwara göre; sadece Antalya'da bile İspanya'dan fazla, tüm Avrupa'nın beşte biri endemik bitki var. Tüm bunlar da gösteriyor ki Antalya, Avrupa ülkelerinin birçoğunun çok, çok daha üstünde endemik bitki zenginliğine sahip ve dünyanın 'Bitkiler Hazinesi' olarak gösterilebilecek bir yöresi. Antalya'nın endemik bitki çeşit ve alt türleri ile birlikte sayısının 840 olduğunu söylemiştik. Bu sayıya 446 çeşit endemik bitki çeşidi ile Isparta'yı ve 303 endemik bitki çeşidi ile Burdur ilini de ilave edersek bu sayı bölgesel olarak bin 588'e çıkıyor. Türkiye'nin en çok endemik bitkiye sahip olan Antalya'yı Konya 726, Mersin 560, Kayseri 523 endemik bitki ile izliyor. Bu sayılardan da anlaşılacağı gibi; Antalya, yalnız tarihi ve doğal güzellikleri, deniz ve kumu ile değil, aynı zamanda endemik bitkileriyle de tüm dünyada dikkatleri üzerine çekmektedir. Antalya'nın bu yönde de önemli bir yere sahip olduğunu gösterir.
ENDEMİKLERİN YEREL ADLARI
Endemik bitkiler ülkenin geçmişten günümüze yerel isimlerini, kendilerine ad olarak da alırlar, Anatolica, Anatolicum, Turcicum gibi aldıkları başka ad örnekler ile ülke tanıtımına katkıda bulunurlar. Antalya Tanıtım Vakfı Başkanı Nizamettin Şen arkadaşımın sergi açılışında da söylediği gibi, bölgemizde yetişen endemik bitki türleri geçmiş uygarlık isimleri ile adlandırılırlar; Lycica (Likya Lalesi), Burdur'da Pisidica (Ebemgüzeli), Lycia (Likya Orkidesi), Phamphylica (Pamfilya Havacivaotu). Endemik bitkiler adlarını kentlerden de alır; Ophry Antalyensis (Antalya Orkidesi), Asperula Antalyensis (Antalya Yapışkanotu) Campanula Antalyensis (Antalya Çançiçeği). Bazı endemikler ilçelerden de ad alırlar; Aspemla Elmalıensis (Elmalı Yapışkanotu), Aethionmea Alanyae (Alanya Kayagülü), Chaerophyllum Aksekiense (Akseki Orman Maydonozu), Pyrus Serikensis (Serik Armudu). Bazı endemikler de Alanya'nın Mahmutlar beldesindeki gibi daha küçük bölgelerden isimlenirler: Astragalus Mahmutlarensis.
MAALESEF KORUYAMIYORUZ
Şen'in, "Endemik bitki zenginliğimizi yeterince tanıyıp, tanıtamadığımız gibi ne yazık ki koruyamıyoruz da. Kaybetme sınırında olduğumuz endemik bitki sayımız günden güne, çoğalmaktadır. Tehlike sınırlarına gelen endemikler için ne yazık ki alınmış bir önlem yoktur" sözlerine ben de Lara plajında eskiden sık rastladığımız kum zambaklarının da artık son zamanlarda görünmediğini de ilave etmeliyim.
LARA'DA KUM ZAMBAĞI
Nergisgiller familyasından soğanlı bir bitki türü olan kum zambağı (Pancratium maritimum), dünyada sadece deniz kıyılarında, kumullarda yetişiyor. Çok yıllık bir bitki olan kum zambakları Ağustos ve Ekim ayları arasında çiçekleniyor. Deniz nergisi olarak da adlandırılan bitki, tüm Akdeniz ülkelerinde ve Karadenizin güney kıyılarında yetişiyor. Nesli tehlike altında bulunan kum zambaklarının ülke dışına (çıkarılması yasak olan Kum zambağına yönelik en önemli tehdit, turistik tesisler ve kıyı bölgelerinde hızla yayılan yazlık konutlar oluşturuyor.