Mübadelede yaşanan sorunlar

Türk mübadillerin Türkiye'ye nakledilmesi için uygun şartlara sahip otuz kadar gemi ile Yunanistan'da Sela- nik ve Kavala; Girit'te ise Hanya, Kandiye, Resmo limanları olarak göçmenlerin toplanma ve hareket yerleri olarak seçilmişti. Bu limanlarda oluşturulan Mübadele Komisyonları göçmenlerin sağlık denetiminden geçirilmesi ve başta çiçek aşısı olmak üzere, dizanteri ve veba aşılarının yapılması ile ilgileniyor; Hilali Ahmer Cemiyeti'nin sağlık ekipleri görev yapıyordu. Vapurlardaki kamaralar hastalar, kadınlar, yaşlılar ve çocuklara ayrılmıştı. Kalan büyük bir bölüm koridorlarda ve güvertede yolculuk etmek zorundaydı. Yolculuk süresince göçmenler yiyeceklerini kendileri sağlamışlardı. Devlet imkânları ancak ufak çocuklara ve hastalara süt ya da sıcak yemek verilebilmekteydi. Vapurlara, göçmenlerin su ihtiyaçlarını karşılamak için büyük tatlı su depoları konmuştu.
AZ EŞYA İLE GELDİLER
Yunanistan'dan gelecek muhacirlerin Antalya'da ilk misafir edilecekleri İtalyanların hastane olarak kullandığı Mermerli mevkiindeki hastane, kentteki bazı okul ve cami gibi binalar önceden boşaltılmıştı. Antalya'ya gemilerle getirilen göçmenler, çoğunlukla birlikte götürebilecekleri çok az eşyaya sahiptiler. Bir göçmen ailesinin elinde bulunan belgeler, aile kimlik belgesi, aşı belgesi, tasfiye talepnamesi ve göçmen Yunanistan'da iken Yunan makamlarınca müsadere edilen mallarına karşılık verilmiş makbuzlar ve resmi tutanaktan oluşmaktaydı. Göçmenlerin Antalya'ya gelmeleriyle birlikte, karşılanması gereken ihtiyaçların başında kendi kendilerine yeterli oluncaya kadar beslenmeleri ve barındırılmaları geliyordu.
ZEYTİNKÖY
Mübadiller, 8. bölgeye dâhil olan Antalya'ya, Cumhuriyet Arşivi'ndeki belgelere göre; Bigadiça Köyü, Serfiçe, Kesriye,Yenice-i Vardar, Lankaza, Girit, Selanik, Gelmeriye, Nasliç (Lebiste, Anasliçe), Katrin, Kesendire gibi yerlerden geldiler Antalya'da bu göç süreci, 1924 ile 1934 yılları arasında devam etti. Eldeki kaynaklara göre 1.087 aileden oluşan 4.015 nüfus mübadil Antalya'ya yerleştirilmiştir. 1924 yılının başlarından 1925 yılının son aylarına kadar Antalya'ya Selanik vilayetinden gelen 2.840 nüfuslu 802 hane yerleştirilmiştir. Çiftçi olan kesimden gelen muhacirler, (bugün Zeytinköy) o yıllarda Pandelliağa Çiftliği adıyla bilinen 45.468 dönümlük geniş bir araziyi kapsıyordu. Pandelliağa arazisine Avvanlı'dan gelen 65 aile, Selanik-Kesendire-Pazarlı'dan gelen 6 aile; Drama, Kesriye ve Rumsırt'tan gelen birer aile olmak üzere, Zeytinköy'e 317 nüfuslu 80 aile yerleştirilmiştir. Ayrıca Kesendire- Avvanlı'dan Pandelliağa Çiftliği'ne gelen mübadillere en az 10, en çok 75 dekar olmak üzere Düden Çayı kıyısında verimli araziler verilmişti. Mübadillerin Antalya'da yerleştirildiği diğer bir mevki de Pandelliağa Çiftliği batısında Polidomuz Çiftliği denilen yerdi. Polidomuz Çiftliği günümüzde Antalya Havalimanı'nın (Aspendos Bulvarı) güneyinde kalan Düden Çayı kenarındaki verimli tarlaları da kapsayan ve bugün Alan Mahallesi olarak bilinen bu arazi 4537 dönüm büyüklüğünde idi.
ÇİRKİN OBA VE KALEİÇİ
Antalya Çirkin Oba Köyü inşaatına 26 Nisan 1924 yılında başlanmıştır. Eskiden Pavlos Çiftliği olarak bilinen bu bölgede 50 evin inşa edilip mübadillere dağıtılmasına karar verilmişti. Ancak evlerin inşası ancak Nisan 1925 sonunda bitirilebilmiştir. Buraya çoğunluğu Selanik- Kesendire-Gargara'dan olmak üzere Karaferya, Serfiçe, Kesriye, Lankaza, Rumsırt'tan olmak üzere 655 nüfuslu, 178 aile Çirkin Oba Çiftliğine ve Kosti'nin Keşirler Çiftliği'ne yerleştirilmiştir. Bu dönemde Antalya merkeze ve Manavoğlu kırına, 1.146 nüfuslu, 345 aile yerleştirilmişti. Antalya'da kent merkezinde bulunan, Antalyalı Rumları 18 Ekim 1922'de terk ettikleri evlere Kesriye, Gragara, Rumsırt, Akpınar, Baraklı, Pazarlı, Yanya, Sine, KozanaÇobanlı, Girit, Romanya, Manastır, Üsküp, İstanköy, Sakız Adası, Drama, Karatepe, Serfiçe, Kavala ve Polonya'dan gelen mübadiller yerleştirilmişlerdi. Merkeze yerleştirilen bu mübadillere meyve ve sebze bahçesi, küçük bir bahçe, bazılarına bahçe ve tarla da verilmiştir. Selanik ve Kesriye'nin kent yaşamından gelen zanaatkâr mübadillere ise Antalya Kaleiçi'nde; Balıbey, Elmalı Mahalleleri ile Yenikapı gibi sur dışı semtlerde birer ev ve mesleklerini yapabilecekleri birer dükkân verilmeye çalışılmıştı. Bunlar dışında 4 Mart 1924 tarihinde Elmalı'ya sevk edilen ve 46 nüfus, 12 haneden oluşan muhacirler kendileri için hazırlanan evlere iskân edildiler. Bu yazı ile, Antalya'da yaşayan muhacir çocuklarına, belki de ailelerinin anlatamadıkları kadar bir bilgiyi özet olarak sunmuş oldum.