Antalya’da İlk kütüphaneler

M.Ö. 158 yılında, Antalya kurulduktan sonra bir kütüphane kurulmuş mudur, bunu bilemiyoruz. Romalıların ve Bizanslıların da kütüphanelere önem verdiklerini çevredeki antik kentlerdeki bazı kütüphane binalarının kalıntılarından anlıyoruz. Ancak antik devrin Antalya'sı bugünkü Kaleiçi evlerinin tahminen 2.5 metre kadar altında yer aldığından, Antalya'da antik devirde kütüphane bulunduğuna dair bugün söz söylemek zor. 1895-1896 yıllarında Antalya vilayetinde 3 kütüphane bulunduğu ve bu kütüphanelerde toplam 1344 el yazması eserin mevcut olduğu bilinmektedir.
İLK KÜTÜPHANE
Mütesellim Kütüphanesi: Antalya'da bilinen en eski kütüphane, Teke Mütesellimi Kapıcıbaşı Hacı Mehmet Ağa tarafından kurulan Müsellim Camii Kütüphanesi'dir. 1796 (H 1211) yılında cami ile birlikte caminin güney batısında 15 metrekarelik alana yaptırılan kütüphanenin kubbesi kiremitlidir. Hacı Mehmet Ağa'nın bu kütüphaneye tamamı yazma olmak üzere 501 cilt kitap koyduğu 1804 (1220 Hicri) yılında yazılmış ve kendi mührüyle mühürlenmiş olan kütüphane fihristinden anlaşılmaktadır. Başlangıçta Mütesellim Yakut Müsellim Kütüphanesi olarak tanınan kütüphane kurucularına "Tekelioğulları" denilmesinden dolayı olsa gerek, sonraları "Tekelioğlu Kütüphanesi" diye adlandırılmıştır. Diğer bir kütüphanenin Hacı Emin adında bir kişi tarafından 1301 (M.1883) yılında kurulduğu ve kuruluş yıllarında 200 adet el yazması eser bulunduğu biliniyorsa da, kütüphanenin Antalya'nın hangi semtinde olduğuna dair bir bilgi yoktur. Bunlardan başka Antalya'da üçüncü bir Kütüphane de Metropolit Yerasimos tarafından 1903 yılında kurulmuştu.
CUMHURİYET SONRASI
Cumhuriyet sonrası Antalya'da kurulan ilk kütüphane, Tekeli Halk Kütüphanesi'dir. Bu kütüphane, Cumhuriyet'in kuruluşundan sonra Antalya'da Teke Sancağı'ndan kalan elyazması ve Arap harfli basma eserler Müsellim Camisi'nde biriktirilerek Sıtkı Tekeli tarafından korunmaya alınmıştı. Antalya Müzesinin kurucusu ve ilk Müze Müdürü olan Süleyman Fikri Erten bu kütüphanenin ilk kuruluş günlerini şöyle anlatmaktadır: "1 Temmuz 1922 tarihinde müze için yazma kitaplar toplattırılması girişimi oldu. Yıpranmış bir halde bulunan Tekelioğlu Kütüphanesi'ndeki kitaplar elden geçirilerek müzeye nakil ve hariçten de parasız kitap toplamak suretiyle bir kütüphane daha kurulmuş ve 'Tekelioğlu Kütüphanesi' adı verilmiştir. Halihazırda 1000 küsur cilt yazma olmak üzere kütüphanede 3491 kitap ve 2270 adet mecmua vardır." Kütüphanenin kurucusu ve ilk görevlisi olan Sıtkı Tekeli, 1960 yılında emekli oluncaya kadar bu kütüphanenin 36 yıl gibi uzun bir süre müdürlüğünü yapmıştır. Aradan 4-5 yıl kadar geçtikten sonra kütüphane, Vilayet'in karşısında başka bir binaya taşınmıştır. Sonraları adı "Milli Kitapsaray" olarak değişen kütüphane, 1945 yılında şimdiki Merkez Bankası'nın olduğu yerde Vali Haşim İşcan tarafından inşa ettirilen yeni binasına taşınmış; bu sırada eldeki elyazması kitaplar Milli Kütüphane'ye aktarılmıştır. Aynı yıllarda kütüphaneye o sırada yıpranmış bir halde olan Müsellim Tekelioğlu Kütüphanesi'nin kitapları da devredilince kütüphanenin ismi de Tekelioğlu Halk Kütüphanesi adını almıştır. "Milli Kitapsaray" binasının yeri, Özel İdare tarafından Merkez Bankası'na satılınca kütüphane, 1960 yılında artık faaliyetine son vermiş olan Özel İdare'ye ait Elhamra Sineması'na taşınmıştır. 1960'tan 1985'e kadar Elhamra Sineması'nda faaliyetlerini sürdüren kütüphane, burasının da yeşil alan yapılmak üzere yıkılmasından sonra, 1985 yılı Nisan ayı başında geçici olarak belediyeye ait Atatürk Kütüphanesi'ne ve daha sonra 1993 Ağustos ayında Altındağ Mahallesi'nde yaptırılan modern binasına taşınmıştır.
DİĞER KÜTÜPHANELER
Bugün Antalya'da Tekelioğlu Kütüphanesi'nden başka Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Merkezi Kütüphanesi, Doğan Hızlan Kütüphanesi, Antalya Kent Müzesi Kütüphanesi, Akdeniz Üniversitesi Kütüphanesi gibi araştırmacılar için değerli kitaplara sahip kütüphaneler de mevcuttur. Son yıllarca binlerce kitap 'Elektronik Kitap' olarak bilgisayar ortamına taşınsa da, kitabı eski klasik şekliyle okumak kadar insana zevk vermiyor. Dolayısıyla kütüphaneler, araştırmacılar ve okumayı seven kitap dostları ile bugün de dolup taşıyor.