Lazlar bu işe ne diyecek: 'Pontuslar Rum değil İranlı'

Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Bölümü Öğretim Görevlisi Veysel Usta, Karadeniz bölgesinde köken iddiasında bulunan Greklerin tarihi tahrif ettiğini söyledi. Bölgede kurulan ilk devlet olan Pontus Devleti'nin, halkı Türk, yöneticileri İranlı bir yapısı olduğunu belirten Veysel Usta, "Osmanlı döneminde Helen kültürüne hayranlığı olan Batılılar, Osmanlı topraklarında hak iddia etmek için bölgenin Grek kökenli olduğunu ileri sürdüler. Ancak Pontuslar Karadeniz'e Horasan'dan gelmiştir" dedi.
Duayen Gazeteci Hulki Cevizoğlu'nun Karadeniz TV'de yayınlanan Ceviz Kabuğu programında Karadeniz, kültür ve tarih konusu masaya yatırıldı. Karadeniz TV'deki son Ceviz Kabuğu'nda Doğu Karadeniz'in yerli halkı Çepniler'in kültürü ve Türkiye tarihi açısından önemine dikkat çekildi. Ceviz Kabuğu'nun konukları Karadeniz Teknik Üniversitesi Devlet Konservatuarı Müdür Yardımcısı Yrd. Doç. Dr. Abdullah Akat ve KTÜ Atatürk İlkeleri Ve İnkılap Tarihi Bölümü Öğretim Görevlisi Veysel Usta idi. Karadeniz'in ünlü müzik grubu Feluka'nın kemençecisi Emre Aksoy da kemençesi ile programa renk kattı. Aynı zamanda müzik grubunun kurucusu ve solisti de olan Yrd. Doç. Dr.Abdullah Akat Karadeniz türküleri söyledi.
Hulki Cevizoğlu: Çepniler kimdir?
Abdullah Akat: Farklılığı başka yerlerde aramaya gerek yok. Bir farklılık var ve biz bunun tam üzerindeyiz. İnsanlar, yaylasında çalan kemençenin, horonun nasıl geliştiğini bilmiyor. Ben işin içine girince Çepnilerin aslında bölgeyi Türkleştiren, Türkleşmesinde rolü olan bir toplum olduğunu gördüm. Kemençeyi bölgeye getirenler olduğunu gördüm. Çepniler Türkiye'ye Horasan'dan geliyor. Sinop'ta görülüyor önce ve sonra bölgeye yayılıyor. Osmanlı bölgeye geldikten sonra önemli roller alıyorlar. Çepniler ve Lazlar arasında çatışmalar oluyor tarihte ve bu nedenle Çepniler Artvin'e kadar ilerliyor.
Pontuslar Karadeniz'e Horasan'dan geldi
Veysel Usta: Bölgede kurulan ilk devlet Pontus Devleti'dir. Pontus Devleti Anadolu'nun ilk milli devletidir. Halkı yerli ama yöneticileri İranlı bir devlet. Bunların paralarına bastıkları simgeleri ay yıldız. Bütün mücadelesi Roma İmparatorluğu'nun Anadolu'ya girmesini engellemek üzerine kurmuştur.
Hulki Cevizoğlu: 2400-2300 yıl öncesi bunlar. Bunu konuşmanın faydası nedir sizce?
Veysel Usta: Avrupa'da Yunan Devleti'nin köken olarak kabul edilmesinden sonra ortaya bir şey çıktı. Helen kültürü üzerine hayranlık besleyenler Osmanlı İmparatorluğu'nu yok etmek için buradaki insanları Yunanlı bir devlet gibi göstermeye ve Osmanlı topraklarında hak iddia etmeye çalıştılar. Bunun gerçekliği olmadığını anlamak için önemli bunları konuşmak.
Bölgede anlayamadığımız isimlerden de yola çıkarak, bölgede ilk yaşayan halkların Kafkas halkı olduğunu, devleti Kafkaslardan gelenlerin kurduğunu söylemek mümkün. Grekler falan kurmamıştır. Kimin kurduğundan çok kimin hakimiyeti olduğu önemli ama tarihi tahrif etmemek adına bunları da söylememiz lazım.
Hulki Cevizoğlu: Bu iddialar saçma. Biz de bin yıl önce başka yerlerdeydik. Burası bizimdi mi diyeceğiz? İsrail, Filistin topraklarını işgal etti, oturuyor. Kimse 'Burası Filistin'indi'diyemiyor. O yüzden bu tip iddialar saçma diyorum... 'Kıpçaklar neden isimlerini sarışın anlamı taşıyan kelimelerden koyuyorlar'diye bir soru var.
Karadeniz'de HıristiyanYahudi ve Ermeniler
Veysel Usta: Kıpçakların fiziksel özellikleri bunlar. Bir diğer adı Kumanlardır ve aynı Türk boyudur. Tarihte var oldukları dönemde Gürcistan'a paralı askerlik yapmışlar. Büyük Gürcistan'ı kurmuşlar. Ancak Gürcü prensleri onların ülke içinde yükselmelerini kabul edememişler. 1200'lerde 40 bin kadar Kıpçak, Rize'ye yerleştirilmiş bu nedenle. Kıpçaklar Hıristiyanlaşmışlar Gürcistan'da.
Hulki Cevizoğlu: Bölgede başka hangi halklar var... Oradan devam edelim isterseniz
Veysel Usta: Pontuslardan sonra bölgede Romalılar var. Romalılar asimilasyon konusunda ustaydılar. Bu dönemde yerli halkların adı daha geride kalıyor. Asimilasyon politikasında Hıristiyanlık öğretisini arkalarına alıyorlar ve bu şekilde oradaki halkı idare ediyorlar.
Hulki Cevizoğlu: Trabzon'un Ermenilik ve Yahudilikle ilgisi nedir?
Veysel Usta: Ermenilikle ilgisi yok ama Yahudilikle ilgisi şu; Hazar İmparatorluğu Hıristiyanlık ya da Müslümanlığın etkisinden korumak için Yahudiliği seçiyor. Ama bu bir süre gidiyor, sonra imparatorluk yıkılıyor. Trabzon'da imparatorluk yıkıldıktan sonra bölgede kalan ve varlığını bugün bile koruyanlar var.
Kemençe sadece Horon çalgısı değil
Hulki Cevizoğlu: Karadeniz Bölgesi'nde kemençe gibi bir çalgının çıkmasının anlamı nedir? Neden başka bir çalgı aleti değil de kemençe çıkıyor. Bunların bölgenin coğrafi yapısı ile de ilgisi olabilir mi?
Abdullah Akat: Kemençe engebeli arazide de ayakta çalınabilen iiiiiiiıpçaklardan aldığını düşünüyoruz. Gürcistan'da da buna çok benzeyen bir çalgı var. Bunun anlamı bu insanların iki bölgede yayılmış olmalarıdır. Farklı yerlerde aynı tıpatıp aynı çalgının gelişmesi pek mümkün bir olay değil.
Hulki Cevizoğlu: Kitabınızda TRT'nin türkülerdeki notasyonunun bozuk olduğunu söylüyorsunuz...
Abdullah Akat: Evet tamamı yanlış bunların. Çalışma yapılıyor ama uzun bir zaman alacak gibi görünüyor.
Osmanlı kayıtlarındaki Alevi Karadenizliler
Hulki Cevizoğlu: Karadeniz'de Alevilik konusuna gelelim...
Veysel Usta: Çepnilerin Alevi olduğunu Osmanlılar kaydetmiş. Doğu Karadeniz bölgesindeki Çepnilerin aslında Alevi olduklarını ancak daha sonra Sünnileştiklerini görüyoruz. Osmanlı'nın tapu tahrir kayıtlarında böyle yer alıyor bilgiler. Günümüzde değiller tabii.
Hulki Cevizoğlu: 'Rize ve Trabzon bölgesinde arkeolojik kazılar olur mu'diyor bir izleyicimiz.
Abdullah Akat: 'Olur mu'dan ziyade olmalı...
Veysel Usta: Bir inşaat kazısında bile tesadüfen bir tapınak bulundu Trabzon'da. Yapılsa neler çıkar... Kazı yapılırsa çok şey çıkar. Karadeniz'de yerleşim üst üste. Yapıları yıkmanız lazım ama yaylalarda yapılabilir. Yapılmaması büyük eksiklik. Bu konuda bir politika oluşturulursa yapılır.
Hulki Cevizoğlu: Sümela Manastırı Çepniler döneminde mi yapıldı? Orada kimler yaşadı?
Veysel Usta: Alakası yok. Batıda Hıristiyanlığı yaşayamayıp bölgeye kaçmış insanlar tarafından yapılmış Sümela. Kayaların da arasında gizlenmiş, sonradan geliştirilmiş. Çepnilerle ilgisi yok.
Hulki Cevizoğlu: Horon oynamak aslında bir Şaman ibadeti mi?
Abdullah Akat: Şamanların bir dans geleneği var ama buna ibadet demek doğru olur mu bilmiyorum. Şamanların hastayı tedavi etmek için kullandıkları yöntemlerden biri de dans etmek.