İkinci el e-kitap devri

Amazon.com'un İngiltere ve ABD'deki e-kitap satışı basılı kitap satışını geçti. Amazon şimdi ikinci el e-kitap ile adından söz ettiriyor.

Basılı kitaplarda ikinci el tamamen ayrı bir sektörken e-kitap için bu durum yeni yeni şekilleniyor. Basılı kitap satın aldığınızda kitap tamamen size ait oluyor. Satın aldığınız bu kitabın mülkiyeti sizdedir ve isterseniz kütüphanenizde saklayabilir isterseniz okuması için bir başkasına verebilir isterseniz tekrar satabilirsiniz. E-kitap satın aldığınızda ise mülkiyetine değil kullanım hakkına sahip oluyorsunuz ve çoğaltmadan bir başkasına veremiyorsunuz. Elbette telif hakları sebebiyle de çoğaltamıyorsunuz.

Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nde telifler hukuku uzmanı Yrd. Doç. Dr. Yalçın Tosun ile ikinci el e-kitapların telif hakları üzerine konuştuk. Aynı zamanda yazar olan Yalçın Tosun, e-kitapların sınırlı sayıda çoğaltılabildiğini hatırlatarak şunları söyledi: "Satın aldığınız e-kitabı 5 farklı yerde okuyabilirsiniz sistem 6'ncıya izin vermez. E-kitabınızı bilgisayarınızda, cep telefonunda, tablet bilgisayarınızda okuma şansınız bulunduğundan bunlardan birinin eşinize/arkadaşınıza ait olmasında bir sakınca yoktur. E-kitapların çoğaltılmasında en temel sınır "hakkın tüketilmesi" noktasında çizilebilir. Eser sahibinin ekonomik hakkını zedeleyecek şekilde çoğaltmak bu konuda ciddi bir hak ihlali olarak karşımıza çıkacaktır. Bu şekilde çoğaltmak e-kitabın pdf olarak internet ağında bulunma riskini artıracaktır."

Peki kullanılmış e-kitapların kullanılmış basılı kitaptan farkı ne? İlk bakışta çok farklı görünseler de gerçekten öyleler mi? Bu soruları daha önce duymamış olabilirsiniz. Ancak yakında sık sık duyacaksınız. Bu durum şimdilik Amazon.com'un ikinci el dijital kitap satışına başlamasıyla ilgili olmasa da aidiyet ve taşınabilirlik kavramları açısından bakıldığında tam bir meydan okuma.
İkinci el kitap satacağınız zaman, basılı bir kitabı e-kitaptan ayıran tek şey kullanıldıkça yıpranıp, eski bir hale gelmiş olması. Oysa bir e-kitabı eskimeden sonsuza kadar okumak mümkün. Basılı bir kitap ise birkaç okumadan sonra hızlıca yıpranmaya başlıyor.
Dijital kitapların sirkülasyonu yazar ve yayınevlerinin gelirlerine basılı kitaplardan çok daha fazla tehdit oluşturuyor. Bunun yanı sıra ikinci el basılı kitap tercih etmeyen kişiler büyük ihtimalle dijital kitaplar için aynı düşünceye sahip olmayacak çünkü dijital hiç bozulmuyor.
İnsanların basılı kitapları ikinci el olarak satmalarını yeni yeni kabullenirken e-kitapların yeniden satılmasını kabullenmek kolay olmayacak. E-kitap satın almak o kadar kolay ki, okuyucuların kullanılmış e-kitap arama zahmetine girip girmeyecekleri de merak konusu. Elbette kitap için ayırdıkları bütçeyi en azda tutmaya çalışanlar her zaman olacak. Ancak asıl soru ikinci el kitaba ne kadar talep olacağı.
'Kullanılmış' kelimesini e-kitap ile bağdaştırmak kolay değil bunun nedeni ise kitapları sadece fiziksel olarak görüyor olmamız. Özü itibariyle e-kitap satıp almak aslında kiralamakla aynı şey. Neticede bir kitabı çoğu zaman sadece bir kere okuyoruz, o yüzden sonsuz bir süre zarfında sayısız okuma için ücret ödemek verimsiz ve müsrif para kullanımına giriyor.
Göksan Göktaş, Kitap Editörü, Aktüel
"Sarartma efekti verseler"

İkinci el e-kitapların en büyük avantajı "hiç eskimeyecek" olarak sunulması. Bu "eski kafalı" kitap okurları için aslında hiç de cazip durmuyor... Zira "normal" ikinci el kitap fiyat açısından uygun olmasının yanı sıra "eski kitabın cazibesi" yönünden seven pek çok okur ve "kitap fetişisti" de var... Yani kitap da aslında "eskidikçe güzelleşen" bir obje…
Ama genel olarak e-kitabın sunduğu imkanlar bu açıdan, benim gibi "eski kafalı" koleksiyoncu kitap okurunu değil, her daim okumak istediği kitabı elinin altında bulundurup zahmetsizce ulaşmak isteyen yeni ya da dönüşen okuru ilgilendiriyor... "İkinci el"i seven bir okur olarak bu kavramın e-kitaba da uyarlanması gayet güzel ve kaçınılmaz... Ama keşke bir de ikinci el e-kitapların dijital sayfalarına inceden sarartma efekti verseler, işte o zaman tadından okunmaz!
Özge Dinç, Turkuvaz Kitap Editörü
"Bolca kanabiliriz"

E-kitabı e-kitap yapan Amazon'un yeni bir hediyesiyle karşı karşıyayız: Bir süre evvel, ikinci el e-kitap marketi kuracağı duyuruldu. Elle tutulamayan hiçbir şeye, "ikinci el" denmiyor. Burada da "eskimeyen" bir şeyden söz ediyoruz; insanlar yine dil alışkanlığıyla "ikinci el" diyeceklerdir; fakat yerine başka bir kelime bulmak gerekiyor. Nitekim haberi veren kimi siteler de "kullanılmış e-kitap" demeyi tercih etti.
Kullanılmış e-kitap satılır mı sorusuna gelince, niye olmasın? Burada merak ettiğim husus şu: Okur e-kitabını satarken bilgisayarından kitap silinecek mi? Eğer silinmeyecekse her e-kitap alan kitabını satmaya kalkacaktır. Silinecekse de yeni bir sistem geliştirmek gerekecek. Satıcı açısından düşününce, neye dayanarak onu ikinci el sayfasında satacak, not alınmamışsa pekâlâ yeni bir kitap gibi sunabilir (eskimediği için haklı da); okur bu durumda sıfır e-kitap bedelini mi, ikinci el e-kitap bedelini mi ödeyecek? Bolca kanabiliriz.
Öte yandan e-kitabın sıfırı bile bizde tam anlamıyla istenen konuma gelmedi ki sonraki konulara gelsin sıra. Yurtdışında da korsan e-kitapla ilgili yeterince düzenleme yapılmış değil. Şu an pek çok internet sitesinde kitapların pdf'leri ücretsiz paylaşılıyor zaten ve açıkçası kimse bunu ikinci el olarak düşünmüyor. Orada maksat, basılı kitaptan farklı olarak kitabın birinci baskısını bulmaktan ziyade, para vermemek ve kitabı hızlıca elde etmek.
E-kitapta "Baskısı bitti" sorunu olmayacağı, sıfırı bile çok ucuz olacağı için az tercih edilebilir de. Ancak… sanal imza, not alma gibi seçeneklerle ikinci el e-kitapların tadını çıkarabiliriz. "Bunu da 7. sınıfta okuyan bilmem kim şu tarihte almış" der, e-kitap kütüphanemizin eski kitaplar rafına kopyala-yapıştır yaparız, kim bilir? Sorulmadan söyleyeyim: Basılı ikinci el kitap, daha uzun süre bizimle.

Bora Ekmekci, İdefix direktör
"2. el e-kitap diye bir ürün çeşitliliği bulunmuyor"
Sistem şu şekilde işliyor: Biz yayınevleri ile bir sözleşme yapıyoruz. Onların yazarlardan sözleşme kapsamında aldıkları e-kitap haklarını bize kullandırmaları için yapılıyor bu sözleşme.
Ham e-kitap dosyaları satış anında o kişinin bilgileri ile şifrelenerek kişinin cihazına gönderiliyor. Sistem kişinin cihazını da tanıdığı için bu cihazda kitabın açılmasına müsade ediyor.
E-kitap dosyası başka bir cihaza kopyalanırsa DRM koruması açılmasına müsade etmiyor.
Bu sebeple 2. el e-kitap diye bir uygulama bulunmuyor. Eğer varsa da bunun adı 2. el değil, korsan e-kitaptır. Çünkü uluslararası yayıncı birliklerince kabul görmüş DRM standartları e-kitabın kişiye özel şifrelenmesi ve başkası ile paylaşılmaması üzerinedir.