Piri Reis'in haritası kopya mı?

Piri Reis'in 1513 yılında çizdiği harita o zamana kadar çizilmiş en detaylı ve gerçeğe en yakın örnek. Harita bugün bile uzmanları şaşkına uğratır nitelikte.

Tarihçilerin büyük bir kısmının hayranlığını kazanan harita bir kısmının da eleştrisine maruz kalıyor. Uzmanlar Piri Reis'in haritası konusunda ikiye de bölüyor. Kimi haritayı dünyanın en önemli eserlerinden sayarken kimi de gerçek olmadığını savunuyor.

Geçtiğimiz günlerde Tarihin Arka Odası programında Murat Bardakçı haritanın "Amatörce çizilmiş" ve "ciddiye alınacak bir eser olmadığını" söyledi. Yine Bardakçı bir yazısında Piri Reis'in haritasının özgün bir çizim olmadığına, denizcilerden elde edilmiş harita ve bilgilerin birleştirilmesinden oluşturulduğuna dikkat çekti. Piri Reis'in haritada bulunan yerlerin çoğuna hiç gitmediği notunu da düşen Bardakçı bu konuda yalnız değil. Haritanın Piri Reis'in özgün eseri olmadığını düşünen bir başka isim ise İslam Bilim Tarihi Profesörü Fuat Sezgin.

Fuat Sezgin Yeni Şafak'tan Emeti Saruhan'a verdiği röportajda, Amerika'yı da önce Müslümanların keşfettiğini anlatarak, 'Benim inancıma göre Piri Reis haritası İtalyanların bazı ilaveleriyle, aslında Arapça orijinale dayanan, bir İtalyanca haritanın Türkçe kopyasıdır' diyor. İşte Emeti Saruhan'ın röportajından bazı başlıklar:
Bu sene Piri Reis yılı. Siz Piri Reis haritası konusunda da ezber bozan şeyler söylüyorsunuz…
Avrupalılarda olan coğrafya tarihi tamamıyla yanlış. Müslümanların haritaları kaybolmuş. Onun için kartoğrafya tarihi, Yunanlıların ve 15. Yüzyıldan itibaren de Avrupalıların bir eseri sayılıyordu. Bugünkü kullanmış olduğumuz haritaları aslen Müslümanlar yaptı. Bunlardan faydalanan Avrupalılar sonradan bazı tashihler, bazı ilaveler yaptı. Kristof Kolomb, bir Arap haritasının İberik Yarımadası'na gönderilen kopyasına ve bir Arap pusulasına dayanarak, Asya'ya ulaşmak istemişti.
Yani Amerika'yı önce Müslümanlar mı keşfetmişti?
Evet. Kolomb ve Portekizli gemiciler, bu arada Macellan, Amerika'ya ellerine geçen İslam dünyasının haritalarıyla ulaştılar. Ne eski Portekizliler ne de İspanyollar bu gerçeği saklıyorlardı. Piri Reis haritasına gelince, benim inancıma göre İtalyanların bazı ilaveleriyle aslında Arapça orjinale dayanan bir İtalyanca haritanın Türkçe kopyasıdır.
Piri Reis'in Kristof Kolomb'un kayıp haritasını bulduğu düşüncesi yanlış mı?
Bir oryantalistin yazdığına göre Piri Reis'in dayısı Kemal Reis'in bir İspanyol gemisini ele geçirmiş. Gemide bulunan esirlerden birinin elinde bir harita varmış. Bu harita da Kristof Kolomb'un haritasıymış. Bu tamamıyla bir yanlış anlama. Bunu artık Türkler unutmalıdırlar. Kolomb'un, kardeşiyle birlikte yapıp İspanyol kraliçesine gönderdiği haritayı tanıyoruz. Çok basit ve çok yanlış bir harita. 15. Yüzyılın ortalarında Arap alfabesiyle yazılmış bir harita ulaştı İtalya'ya. Bu haritada Amerika'nın doğu tarafı kısmen gösterilmiş vaziyetteydi. İtalyanlar bu haritanın bir İtalyanca kopyasını Portekizlilere gönderdi. Portekizliler bu haritaya birkaç ilave yapmışlar ve bu harita da Piri Reis'in eline geçmiştir.

İslam alimlerinin geliştirdiği pusula, takvim, güneş saati, askeri top ve tank, usturlab, küre, su pompası gibi aletin tıpkılarını yaptınız. Bunlar nasıl hayata geçirildi?

Kitabımı yazarken dünyadaki bütün önemli yazma kitapları araştırdım, neredelerse gidip buldum, inceledim. Bu aletleri yazma kitaplarda tanıdım. Bir kısmı üzerinde Avrupalı oryantalistler makaleler yazmıştı. İslam Bilimleri Tarihi Enstitüsü'nü ve onu desteklemesi için bir vakıf kurdum. Bu esnada bu bilgi yavaş yavaş bende birikti. Bütün İslam dünyasında geliştirilen bilim aletlerini tanıtmak, mümkünse onların modellerini yapmak istedim. Yani bu aletler yazma kitaplardan çıktı. Avrupalı oryantalistler bazı aletleri tarif etmişti. Büyük bir Alman fizikçisi Prof. Wiedemann bunları Almanca'ya tercüme etmişti, İslam bilimlerine dair 200'e yakın etüd yayınladı. 1900 senesinde de bir iki alet modeli yaptı. Fakat o zamanın tekniği o kadar gelişmiş değildi. Usturlab'ın Arapça kelimeleri yazılamıyordu. Mukavva üzerine yazıp maden üzerine oturttu. Bunlar Münih Müzesi'nde var fakat iptidai modeller. Ben onun model yaptığını biliyordum. Belki bilgim oradan gelmiştir. Esas rol benim, fakat onların hazırladığı basamakları inkar edemem.
Bütün bu tartışmalar bir yana iddialar gerçek olsun olmasın Piri Reis'in ses getiren haritalarına sahip çıkma konusunda ayrıca sınıfta kalıyoruz. Araştırmacı yazar Metin Soylu haritalardan birinin Harem dairesinde bulunduğunu ve sofra bezi olarak kullanıldığını söylüyor.
Piri Reis'in haritasını sofra bezi yapmışlar

A Haber canlı yayınında Can Okanar'ın sorularını yanıtlayan Araştırmacı – Yazar Metin Soylu, 16 parçadan oluşan Piri Reis haritasının bir parçasının 1929 yılında Harem dairesinde bulunduğunu, haritanın Hürrem'in odasında olduğu yönünde bilgiler olduğunu ve harita bulunduğu esnada üzerinde ekmek ve yemek kırıntılarının olduğunu dile getirerek; "maalesef harita en son sofra bezi olarak kullanılmış" dedi.