Dijital Hastaneler geliyor!

Röportaj: Marilla Erçik / Aktuel.com.tr
Sağlık Bilişim Zirvesinde gündeme getirilen hastanelerde dijital sistem nedir? Nedir dijital hastane?
Hastaneler yüzyıllarca, bilgilerini manuel sistem ile kayıt ettiler. Bilgisayarların hastane uygulamalarına girmesiyle hekimlerin, hemşirelerin ve diğer sağlık profesyonellerinin rolleri kesin olarak değişti. Hem yönetici hem de çalışanlar kendini süreç içinde iyi bir bilgisayar okuryazarı haline getirdi. Dün gün ışığı olan yerde iş ve işlemler yürütülebilirken bu gün bırakın elektriği internetin olmadığı zamanlarda hasta bakılamaz hale geldi. Bütün bu bağımlılık sağlık sistemlerinin bilişim sistemlerine karşılıksız aşkından değil ciddi faydalar elde etmesi ve her geçen gün bu faydalanmanın geometrik şekilde artmaya devam etmesinden kaynaklanıyor. Ülkemizde de önce muhasebe süreçlerinden başlayan dijitalleşme artık klinik karar destek sistemleri seviyelerine geldi. İlk örnekleriyle ABD, İngiltere, Singapur, Almanya, Hollanda ve Tayvan'da gibi sağlık teknolojisinde ilerlemiş ülkelerde karşılaştık. "Dijital Hastane" kavramını kısa tarifle hastanedeki sağlık hizmetinin randevu sürecinden başlayarak kayıt, muayene, tetkik ve tedavi süreçlerinin tümüyle kağıtsız ortamda gerçekleşmesi olarak açıklayabiliriz.
Bugün dijital hastaneler, kâğıtsız ve filmsiz sağlık kuruluşları, elektronik sağlık kaydı, tele sağlık uygulamaları, uzaktan hastalık yönetimi ile hataları azaltmaya, maliyetleri düşürmeye, hizmet kalitesini artırmaya ve hızlandırmaya, hasta memnuniyetini yükseltmeye önemli katkı sağladı. Ayrıca sağlık hizmetinde mobilitenin elde edilmesini sağlayıp, hem hasta takibi hem de toplam sağlık çıktısı açısından eski ile karşılaştırılamaz noktalara geldi. Bu süreç hastanın sağlık okuryazarlığını önemli düzeyde artırmasını sağladığı gibi kendi tedavisinin her alanda ortağı haline getirmiş ve sağlığa erişimin yanında tedaviye erişimi de önemli oranda kolaylaştırdı.
Dijital hastanenin sahip olduğu teknoloji sistemleri neler?
Dijital hastanenin sahip olduğu çok çeşitli teknolojik sistemler ve bilgi sistemleri söz konusu. Genel olarak entegre bir dijital hastanede; hastane bilgi yönetim sistemi, laboratuvar bilgi sistemi, radyoloji bilgi sistemi, PACS, tele-tıp uygulamalar, her noktadan güvenli kablosuz erişim sağlayan mobil sağlık sistemleri, SMS, internet, web, WAP, çağrı merkezi gibi gelişmiş randevu sistemleri, RFID ve yüz tanıma gibi kişi tanıyan sistemler, hasta yönlendirme ve bilgilendirme ekranları ve anlık takip sistemleri, klinik karar destek sistemleri, ses tanıma sistemleri, doküman yönetim sistemleri, sayısal tıbbi arşiv, çeşitli kablosuz teknolojilerin de kullanıldığı cihaz, ilaç ve malzeme takip sistemleri, hasta başı monitörleri, bina otomasyonu ve teknolojileri, enerji çözümleri ve otomasyonu, aydınlatma sistemleri, haberleşme sistemleri, ses/görüntü/veri teknolojileri ve sistemleri, multimedya sistemleri, üçüncü taraflar, e-sağlık ve e-devlet sistemleri en önemli sistemler olarak karşımıza çıkar.

Dijital hastane uygulamasında sağlık sektörüne ne gibi katkılardan söz edebiliriz?
Yurt dışı araştırmalarda çok büyük katkılarının olduğu bilimsel olarak ispatlanmıştır.
•Ölüm oranında azalma,
•Risk bazlı ölüm oranında % 7 azalma,
•Hastane yatış süresinde % 22 azalma,
•Ortalama teşhis zamanında % 40 iyileşme,
•Verimlilikte % 60'lara varan artış,
•Hastane içi iletişimde hızlanma,
•Daha çok bilgi, analiz, ölçülebilir performans,
•Kaynakların daha etkili kullanımı,
•Maliyetlerde belirgin azalma,
•Kâğıtsız, filmsiz olması nedeni ile arşiv mekânlarından tasarruf söz konusu olmaktadır.
Eğer dijital hastane olmazsa sürecin gerçekten zor yönetileceğini, daha fazla sağlık personeli daha fazla istihdam gerekeceğini çok daha az kişiyle etkin bir sağlık hizmeti yürütülmesi için dijital hastane süreçlerinin hastanelerde yaşanması gerektiğini düşünüyorum. Yönetilebilir sağlık tesisleri ve dolayısıyla sürdürülebilir sağlık hizmeti isteniliyorsa tüm sağlık kurumlarının dijital hastaneyi hedeflemesi gerekmektedir.
Normal doğumla ilgili yeni bir çalışma var devlet hastaneleri için, bunun açılımı nedir? Keyifli Doğum nedir?
İnsan sağlığının ve vücudun normal fizyolojisi doğal olan yöntemle, adından da anlaşılacağı üzere "Normal Doğum"un teşvik edilmesi birliğimizin sağlık hedeflerinden birisi. Son yıllarda süregelen yanlış inanışlar "annenin ağrı ve sancısının çok olacağı, doğum sırasında bebeğin oksijensiz kalacağına dair söylemler" sebebiyle sezaryen sayılarında yoğun artışına sebep oldu. Sağlık hizmetlerinde sağlık okuryazarlığının artmasıyla beraber; normal doğum tekrar önem kazandı. Aslında anne ve bebeğin risk altında olması durumunda hastanede karar verilmesi gereken cerrahi müdahale olan sezaryen yöntemi, artık doğal bir yöntemmiş gibi aylar öncesinden kararı alındı. Bu uygulamanın hem anne hem de bebek için önemli problemlerin sebebi olduğunu tüm ailelere anlatarak insanlığın doğuşundan bu güne var olan "Normal Doğum"u ailelerin zihninde normalleştirmek amacıyla birliğimize bağlı Zeynep Kamil Kadın ve Çocuk Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesinde "Keyifli Doğum Ünitesini" hizmete açtık.
Bu ünitede neler var?
Bu ünitelerde anne adayları hamileliği süresince gebe okullarına iştirak ederek en az 15 saat normal doğumla ilgili eğitim almakta ve doğum sırasında neler yapması gerektiğini öğrenmekte. Bu konunda nefes egzersizlerinden gebe yogasına kadar her türlü rahatlatıcı egzersizler uygulanmakta. "Gebe Koçu"nun öncülük ettiği eğitimlere ihtiyaç halinde psikologlar dahil olmakta ve varsa korkular giderilmekte. Bu eğitimlerin 3 saatlik kısmında mutlaka babanın iştirak etmesi istenmekte ve doğum sırasında babanın annenin yanında bulunması önemsenmekte. Bu eğitimleri alıp sezaryen tercih eden bir anne adayı ile henüz karşılaşılmadık.
Kamu Hastaneleri Genel Sekreterliği, buna CEO da deniyor. Devlet Hastaneleri Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliğine bağlandı, bu sisteme geçişin faydaları nedir? Ne gibi değişimler yapılıyor?
Son yıllarda giderek ivme kazanan Türkiye'deki sağlık hizmetleri ve parametrelerindeki gelişme, toplumdaki memnuniyet oranlarını çok arttırdığı gibi dünya sağlık sektöründe de örnek bir gelişim süreci olarak dikkat çekti. Bu gelişim yapısal dönüşümden çok merkezi yapının yerinden yönetim ilkesi çerçevesinde enerjisini politika belirleme ve kural koymaya harcayıp icra rolünü taşra teşkilatına devretmesi ve bölgesel düzeyde sağlık hizmeti ihtiyaçlarının belirlenmesi ile ortaya çıktı. Bu süreçte yöneticilerin farkındalığının artması ile Sağlık Bakanlığı'nın yapısındaki yönetsel değişim gerçekleşti. Türkiye genelinde 87 Kamu Hastaneleri Birliği ve İstanbul'da; Beyoğlu, Bakırköy, Fatih, Anadolu Kuzey ve Anadolu Güney Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği olmak üzere beş ayrı birlik hizmet bölgesi oluşturuldu.
Sizin bu yapıdan beklentiniz nedir?
Yeni yapıdan beklentilerimiz, hizmetlerde yaşanan gecikmeler, yerel ihtiyaçlara uygun olmaması, merkezi idarenin günlük ve rutin işlerinin hizmet yükünü arttırması. Dolayısıyla temel fonksiyonlarını yerine getirememesi, merkezden yönetimin idareye katılmaya imkân vermemesi gibi nedenlerle merkezi yönetim kültüründen tamamen uzaklaşılarak yerinde etkin çözümler sunmak ve toplumun sağlık göstergelerinin olumlu değişim hızını artırmak. Bu yeni yapıyla, sağlık hizmetlerinin daha etkili ve verimli bir şekilde sunulabilmesi, hizmet sunumu ile finansmanının ayrılması ve böylece yönetim kapasitelerinin geliştirilmesi, sağlık giderlerinin azaltılması ve vatandaşa daha kaliteli hizmet verilmesi imkânına erişmek mümkün olabilecek.
Hastanelerde artık "hastane yöneticisi" birimleri oluştu. Başhekimlik kalkıyor mu?
663 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile 01.11.2012 tarihinde kurulan Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliklerine bağlı olan sağlık tesislerinin yönetim şemasında; Hastane Yöneticisi ve hizmet gruplarına uygun olarak; "Başhekim, İdari ve Mali İşler Müdürü, Sağlık Bakım Hizmetleri Müdürü, Hasta Hizmetleri ve Sağlık Otelciliği Müdürü" yer alıyor. Başhekimlik hastanenin tüm tıbbi hizmetlerini sürdürme sorumluluğu ile Hastane Yöneticisine karşı sorumludur. Eski yapıdaki gibi tıbbi hizmet dışındaki iş ve işlemlerle uğraşmak sorumluluğu kalmadı.
Üniversite hastaneleri ile devlet hastaneleri arasındaki farklar nedir? Biri sağlık bakanlığı diğeri YÖK'e bağlı başka farklar var mı?
Üniversitelere bağlı Tıp Fakültesi Hastaneleri ve Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu Hastanelerine bağlı Eğitim ve Araştırma Hastaneleri arasında "tıbbi planlama, uygulama ve eğitim" açısından benzerlikler bulunduğu gibi yönetsel farklılıklar var. Kurumsal işletmeler tamamen farklı yapılar. Aslında üniversiteler arasında dahi tıp fakültesi hastaneleri bazında yönetsel farklılıklar mevcut. Diğer tarafta kamu hastanelerinde yönetim modeli tamamen aynı. İkinci basamak kamu hastaneleri sadece sağlık hizmeti üretmekte, ancak eğitim ve araştırma hastaneleri hem hizmet hem de eğitim vermekte. Üniversite hastanelerine geldiğimizde ise kökeninde ve YÖK Kanununda "uygulama ve araştırma merkezi" olarak yapılandırıldığı; hizmet ağırlıklı değil eğitim ağırlıklı konumlandırıldığı izlenmekte. Sonuç olarak; üniversite hastaneleri ve kamu hastaneleri arasında afiliasyon yapılarak güç birliği sağlanması gerekiyor. Böylece tıp eğitimi alanının genişleyeceği ve hizmetin daha nitelikli hale geleceği kanaatindeyim.
Sağlıkla ilgili doğru bildiğimiz yanlışlar