Uşakların dönüşü muhteşem oldu

BİROL BİÇER / birol.bicer@aktuel.com.tr
Dwight Eisenhower'dan Barack Obama'ya kadar sekiz ABD başkanına hizmet eden bir uşağın hikayesini anlatan Forrest Whitaker'ın oynadığı "The Butler" (Uşak) filmi gösterime girdiği ABD'de büyük bir gişe başarısına imza attı. Yakında ülkemize de gösterime girecek olan film neredeyse eski İngiliz dizileri dışında unutulmaya yüz tutan uşaklık mesleğini yeniden gündeme getirdi. Gözler bu defa da uşaklara çevrildi. Çoğumuz uşaklık mesleğini artık tarihe gömüldü sanıyorduk. Ancak uşaklığın ölmediği gibi son dönemlerin en fazla yükselen mesleklerinden biri olduğu, hatta ikinci baharını yaşadığı ortaya çıktı. Daha da ötesi dünyada servet sahiplerinin artışına paralel olarak uşak piyasasında da tam bir talep patlaması yaşanıyor. Üstelik zaman uşakları şimdi sadece Avrupa aristokratlarının malikanelerinden çok Çinli yeni zenginlerin, Rus oligarkların villalarında hizmet ediyor. Özellikle Çin, Rusya, Arap Emirlikleri gibi ülkelerde milyarderlerin giderek artması sonucu son 50 yılın en yüksek uşak talebiyle karşı karşıya. Yüzyıllarca aristokratların hizmetini gören uşaklar şimdi dünyanın her yerinden emirlerin, oligarkların, milyonerlerin göz bebeği.
Eğitim şart!
Şaşırtıcı bir gerçek de sadece uşağa değil, uşaklığa talebin de patlama yapmış olması. Bunun başlıca sebebi ise bir uşağın binlerce dolar kazanması ve en iyi şartlarda yaşaması. Bu sektörde iş imkanları haliyle asillerin ve milyonerlerin yanında. Uşak olmak için bankacılığı, sigortacılığı, subaylığı bırakanlar bile oluyor. Hatta daha da ilginci artık uşaklığı meslek edinen asilzadeler bile çıkabiliyor. Dünyada uşaklık eğitimi veren kurs ve akademiler ise son yıllarda altın çağlarını yaşıyorlar.
Ancak uşak olmak o kadar kolay değil. Bir uşağın bir lord kadar görgülü olması, pek çok işten anlaması, adeta hayatını efendisine vakfetmesi gerekiyor. Yani her hizmetçi, uşak olamıyor. Uşak olmak için bile eğitim şart. Bunun içinse öncelikle binlerce doları gözden çıkarmak gerekiyor. Bunun yolu ise uşaklık akademilerinden geçiyor. Büyük kısmı İngiltere'de olmak üzere dünyanın çeşitli merkezlerinde açılan uşaklık akademileri ve kursları ise öyle herkesi kabul etmiyorlar. Dünyada uşaklık eğitimi veren okulların sayısı da giderek artıyor ama her alanda olduğu gibi bu alanında zirveleri var.
İngiltere'nin en sağlam sektörü
Uşak talebi patlamasının en fazla yaradığı ülke İngiltere… İngiltere'de ekonomik kriz pek çok sektörü vurdu ama dev krizden etkilenmeyen hatta tam tersine büyük bir talep patlamasıyla büyüyen sektör uşaklık sektörü oldu. Pek çok malikanede kriz sebebiyle uşak açısından fedakarlık yapılmış olsa da, İngiliz uşaklarının, uşak okulları ve ajanslarının yüzü yurt dışından gelen talepler sayesinde güldü. Bunda en köklü uşaklık geleneğinin ve en iyi uşak okullarının bu ülkede olmasının rolü söz konusu…
Kibar, hatasız, zarif ve daima huzurlu görünümleriyle İngiliz uşakları uşaklık mesleğinin sembolü oldukları gibi bu imajda bir uşağa sahip olmak da pek çokları için bir statü göstergesi. İşin "know-how"ı da İngiltere'de olunca haliyle talepler bu ülkede yoğunlaşıyor. 1930'lara kadar 30 binin üzerinde uşağın çalıştığı ülkede meslek 1950'lerden sonra sönmeye yüz tutmuşken uluslar arası talebin artması sebebiyle yeniden ciddi şekilde canlanmış durumda. Bir ara uşak sayısı yüzlerle ifade edilen rakamlara gelmişken şimdilerde malikaneler, oteller, kulüpler ve yatlarda 10 bine yakın uşak çalışıyor.
Dünyanın en iyi uşak okulları ve en vasıflı uşakları da haliyle İngiltere'den çıkıyor. Örneğin Oxfordshire yakınlarında tarihi bir evde uşak yetiştiren ve 55 yıllık bir uşak olan Rick Fink tarafından yönetilen Butler Valet School bunlardan biri. Bir diğeri ise merkezi Londra yakınlarında dev bir malikane olan The British Butler Academy. Malikane, yat, jet, tren hizmetleri gibi pek çok alanda uzman uşak yetiştiren enstitü dünyadaki en iyi uşak okullarından biri olarak kabul ediliyor. Dünyanın en varlıklı ailelerine, en lüks otellerine, en zengin iş adamlarına uşak ve benzeri personel sağlıyor. Enstitünün Pekin, Hong Kong, Kuala Lumpur, Rio gibi pek çok merkezde şubeleri olduğu gibi talebin artması sebebiyle bu sene içerisinde Brüksel'de, Şangay'da, Singapur'da da şubeler açtı. Bir başka uşak okulu olan Bespoke Bureau'nun sadece 2012'de Çin'de 12 uşaklık ve hizmetkarlık okulu şubesi açması da bu açıdan manidar. Üst düzey uşak eğitimine atılan bir diğer isimse Christopher Ely. Buckingham Sarayı'nda kraliçeye, Prenses Diana'ya ve hanedana ardından da Amerikalı milyarder Brooke Astor'a yıllarca hizmet eden Ely de 2011 yılında New York'ta kendi uşaklık okulunu açarak bu alanın son yıllarda ne denli gelişmekte olduğunu gösteriyor. Ely'ye göre bir uşağın en önemli özelliği bulunduğu ortamda yokmuşçasına hizmet etmesi.
Uşak olmanın bedeli 13 bin 500 euro
Ancak uşaklık eğitiminin tek merkezi İngiltere değil. Hollanda'da hizmet veren International Butler Academy'de (TIBA) uşaklık eğitimi için en fazla uluslararası talebi alan yerlerden. Zengin Amerikalı ailelere yıllarca uşaklık yapmış olan Robert Wennekes tarafından Maastricht yakınlarında gösterişli bir malikhanede açılan bu okulda dünyanın dört bir yanından uşak olmak için gelenlere sekiz haftalık eğitim veriliyor. Oldukça elit ve zorlu bir eğitimin verildiği okulda bu eğitimi almanın bedeli 13 bin 500 euro. Öğrencileri arasında Çin, İsveç, Fransa, ABD hatta İngiltere'den bile gelen erkek ve kadınlar bulunuyor. Oldukça elit bir okul olan TIBA'ya başvuranlar arasında mühendis, öğretmen, emekli, bankacı hatta eski askerler bile oluyor. Hatta Olivia Ogys-Denys de Colors gibi Fransız bir aristokrat ailesinin şatafatlı hayatını da görmüş ve uşaklarla büyümüş bir mensubu olmasına rağmen buraya uşaklık öğrenmeye gelenlerine bile rastlanabiliyor. Robert Wennekes ve seçkin uşak öğretmenleri tarafından katı bir disipline tabi tutulan öğrenciler 13 bin 500 euro eğitim bedelini severek ödüyorlar. Zira burada aldıkları formasyonla dünyanın herhangi bir yerinde çok seçkin bir iş adamının, Arap emirinin, bir milyonerin yanında çalışmaları ya da lüks bir otele girmelerinin yolu açılmış oluyor. Bu ayarda bir uşağın kazancı ise ayda 15 bin dolara kadar ulaşıyor. Üstelik yemesi, içmesi, giyimi ve konaklaması çalıştığı yere ait olmak üzere. Kısacası uşaklık para biriktirmek için de ideal bir meslek.
Uşakların geleceği Çin'de
Ancak günümüzde uşaklık geçmiş dönemlerdekinden daha fazla maharet istiyor. Uluslararası Uşaklar Birliği başkanlığını da yürüten Wennekwes'e göre günümüzde bir uşağın kişisel asistan, oda hizmetçisi, kahya, şoför ve sekreter karışımı bir şey olması gerekiyor.
Öğrenciler sanat boyutunda servis yapmayı, ayakkabı parlatmayı, şarapları muhafaza etmeyi, 24 saat mükemmel bir giyim kuşamla her an emre amade olmayı ev daha bir çok şeyi öğrenene kadar bir hayli ter dökseler de işin sonun un Dubai'de lüks bir otelde ya da bir sarayda noktalanabileceğini bildiklerinden işin bir parçası olan sabırla tahammül ediyorlar. Neticede iyi bir uşak için iş imkanları hiç de sınırlı değil. Zira "dünyada gerçekten zengin olanlar ekonomik krizden etkilenmedikleri gibi daha da zenginleşiyorlar" diyen Londra uşaklık eğitimleri de veren Bespoke Hizmet Ajansı sorumlusu Sarah Vestin'e göre uşaklık gibi hizmetler verenler bu anlamda oldukça şanslılar. Bir uşak için uluslar arası iş imkanlarının ne durumda olduğunu görmek için Uluslararası Uşaklar Loncası'nın web sitesi de oldukça fikir verici. Sitede Orta Doğu, Rusya,Uzak Doğu ülkeleri, Hindistan, ABD, İngiltere hatta Afrika ülkeleri gibi pek çok ülkeden işverenlerin liste ve taleplerini bulmak mümkün. Ancak uşaklar için son dönemlerin en gözde iş sahasını Çin oluşturuyor. Çin'de birkaç şube açan İnternational Butler Institute yöneticisi Robert Wenekess'e göre Batılı hayat tarzının giderek benimseyen ve bunu bir rafineleşme olarak algılayan Çinli zenginler Avrupa'nın yemek, şarap ve lüks kültürünün yanında uşaklarını da pek seviyorlar. Artık komünistin pek kalmadığı Çin'de milyonerlerin sayısı bir milyonu aşıyor. Bu rakamın 2015'e kadar 2,8 milyona ulaşacağı tahmin ediliyor. Bu rakamlar uşaklık mesleğini daha güzel günlerin beklediğini müjdeliyor.
Uşakların duayeni Rick Fink
İngiltere'deki Butler Valet School dünya çapında uşaklık eğitimi veren bu prestijli kurumlardan biri. Okulun yöneticisi Rick Fink ise 55 yıllık bir uşak. Deyim yerindeyse uşaklığın duayenlerinden. 78 yaşındaki Rick Fink 1953 yılında İngiliz donanmasında garson olarak başladığı mesleğinde 55 yıllık uşaklık deneyimine sahip. Pek çok aristokrat ailenin yanında çalıştıktan sonra 2002'de kendi uşaklık okulunu açmış ve orada dünya zenginlerine hizmet edecek vasıfta uşaklar yetiştiriyor. Klasik uşaklık mesleği açısından bakıldığında ona "son uşak" yakıştırması da yapılıyor. Küçük ama oldukça prestijli okulunda mesleğin bütün inceliklerini yeni nesillere aktarıyor. "Dünyada bir uşağa ihtiyaç hisseden yeni zengin pek çok insan var" diyen Fink'in eğitimi oldukça klasik. Örneğin bir ayakkabıyı parlatmak saatler alabiliyor. Onun deyişiyle uşaklık şafak vakti başlayan ve efendinin yatağa girmesiyle sona eren zorlu bir günlük uğraş olmak zorunda. Ona göre iyi bir uşak için en başta tam bir centilmen ve ketum olmak gerekiyor. İyi uşak her şeyin yolunda ve pürüzsüz yürümesini sağlamak zorunda. Efendisini iyi takip etmek ve bir sonraki ihtiyacının ne olacağını önceden kestirmeli. Fink'in uşaklık okulu bir zamanlar kendisinin de uşak olarak çalıştığı şimdi ise okula dönüştürülen 300 yıllık tarihi bir ev. Fink burada devlet başkanlarından, bakanlara, film yıldızlarından hanedan üyelerine kadar pek çok kimseye hizmet etmiş.