Hak arama yolları neler?

Sağlıktan tatile, iş hayatından alışverişe birçok alanda haklarınızı biliyor musunuz?

Diyelim ki satın aldığınız ürün kusurlu çıktı ve satıcı sorumluluk kabul etmiyor… Heyecanla çıktığınız tatilde konakladığınız tesis veya turizm şirketi sizi yarı yolda bıraktı… Evinize kavuşmayı beklerken havaalanında mahsur kaldınız… Ya da tedavi için gittiğiniz sağlık kuruluşunda kötü muamele gördünüz…

Tüm bunları hayatınız boyunca en az bir kez yaşayıp ne yapacağınızı bilmediğiniz için sineye çektiyseniz haklarınızı öğrenmenizde fayda var. Çünkü "bunun için dava mı açılır" dediğiniz birçok konuda adli sürece girmeden de yapılabilecek pek çok şey var.

Ancak hakkınızı aramadan önce haklarınızı öğrenmenizde fayda var. Belediyeler ve sivil toplum kuruluşları bu noktada bilinen en iyi rehberler. Bilmediğiniz en yeni rehber ise Hak Temelli Politikalar için Hümanist Grup Derneği. Hümanist Grup, "bireylerin hak arama kapasiteleri ile hakların güvencesi olacak politikaları ve uygulamaları güçlendirmeye yönelik çalışmalar yürütmek amacıyla" kurulmuş. Birinci hedefi bireylerin hak arama kapasitelerini geliştirmek ikinci hedefse otoriteye yönelik; "elinde yetki ve sorumluluk olan her tür kurum, hizmetlerini hak temelli organize etmeli ve sunmalıdır" diyorlar. Hümanist Grup kurucularından Av. Seda Akço Bilen bireylere hakları ve yararlanabilecekleri hizmetler konusunda bilgi veren bir sistem kurmaya çalıştıklarını söylüyor.

"Biz asıl olarak bir sorusu ve sorunu olan insana, hakları ve yararlanabileceği hizmetler hakkında bilgi vermeyi hedefliyoruz. Bize iletilen soru ve sorunların çözümünde hak temelli yaklaşım ile savunu çalışması yapacağız. Halihazırda ön hazırlıkları yürütüyoruz" diyen Av. Seda Akço Bilen ilk hedeflerinin sosyal risk durumundaki kadınlar ve çocuklar olduğunu belirtiyor. "İstanbul Kalkınma Ajansı'nın desteği ile kadın ve çocuklar için verilecek danışmanlık hizmetinin envanterini hazırladık. Şimdi, bu çalışma kapsamında hazırladığımız soruların yanıtlarını oluşturacağız ve konuyla ilgili bilgi veren bir web sitesi kuracağız" diye ekliyor.

Mobbing ile mücadeele derneği

Yalnız değilsiniz Kişi iş yaşamından dışlanıp işten çıkmaya zorlandığında hakkını araması kolay olmasa da Mobbing ile Mücadele Derneği bu konuda yardıma hazır. Dernek öncelikle mağdurun psikolojik destek almasına yardımcı oluyor. Sonrasında ise yasal yolların kullanılması için yol gösteriyor. Mobbing ile Mücadele Derneği İstanbul İl Temsilcisi Başkanı Av. Aslı Çokgüler Işıkal ile derneğin çalışmalarını ve mobbing mağdurlarının neler yapması gerektiğini konuştuk.

2010'da kurulan derneğe bugüne kadar 20 bin kişi müracaat etmiş. Mağdurlar posta, elektronik posta ya da telefonla danışıyorlar. Danışanların yüzde 55'i 25 – 45 yaş arasında ağırlıklı olarak erkek. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın konuyla ilgili iletişim merkezi alo 170'in verileri de bunu doğruluyor. Son bir yılda 2 binden fazla psikolojik taciz çağrısı yapılan alo 170 başvurularının yüzde 53'ü erkekler, yüzde 47'si ise kadınlar tarafından gerçekleştirilmiş.

"Yardım talep konuları çeşitli; öncelikle mağdur olduğunu iddia edenler başlarına gelenin mobbing olup olmadığını öğrenmek istiyorlar. İkincisi nasıl bir yol izleyeceklerini soruyorlar. Üçüncüsü dava açarlarsa kazanıp kazanamayacaklarını soruyorlar" diyen Işıkal, ekiplerinde klinik psikologlar, avukatlar ve sosyal hizmet uzmanlarının bulunduğunu söylüyor. Başvuru yapanlar öncelikle bir form dolduruyor, bu form uzmanlar tarafından okunup değerlendiriliyor. Derneğin verilerine göre başvurularda birinci sırada akademisyenler bulunuyor, ardından sağlık çalışanları ve öğretmenler geliyor.

Beyazmasa

Bir yılda 917 bin 784 başvuru

Hak aramak için en sık başvurulan noktaların başında belediyeler geliyor. İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından 1994'te kurulan Beyaz-Masa bu noktada en iyi örnek. 2011 yılında tam 917 bin 784 kişi BeyazMasa'ya başvurarak derdine çare aramış. Beyaz Masa sadece hak aramak için değil şikâyet noktası olarak da hizmet veriyor. BeyazFile adlı çalışması ise tamamen hakların korunmasına ve sorunların çözülmesine yönelik geliştirilmiş. Tüketicinin talep ve şikâyetlerini dinleyen BeyazFile birimi; vatandaşa tüketici hakları konusunda bilgi vermekle kalmıyor, sorunlarını ilgili yerlere (Valilik, Kaymakamlık, Ticaret Odası, İlçe belediyeleri, Tüketici Sorunları Hakem Heyeti, Tüketici Koruma Dernek ve Vakıfları) ulaştırarak sonuçları da takip ediyor.

BeyazMasa'ya başvuranların yüzde 73'ü erkek, yüzde 27'si kadın. En çok talep ise ulaşım, zabıtaî konular, altyapı, çevre ve sosyal destek olarak sıralanıyor. Öncelikle buraya iletilen her problem için mutlaka işlem yapılıyor. Konu İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin hizmet alanına girmiyorsa ilgili kurum ve kuruluşlara iletiliyor.

10 temel hak

1. Hizmetten genel olarak faydalanma: Bireylerin ırk, dil, din ve mezhep, cinsiyet, felsefi inanç, ekonomik ve sosyal durumları dikkate alınmadan hizmet alma hakkı.
2. Bilgilendirme ve bilgi isteme: Hastanın her türlü sağlık hizmetinin ve imkânının neler olduğunu öğrenmeye ve sağlık durumu ile ilgili her türlü bilgiyi sözlü veya yazılı isteme hakkı.
3. Sağlık kuruluşunu ve personelini, seçme ve değiştirme hakkı.
4. Mahremiyet: Gizliliğe uygun bir ortamda sağlık hizmeti almaya hakları vardır.

5. Reddetme, durdurma ve rıza: Tedaviyi reddetmeye, durdurulmasını istemeye, tıbbi müdahalelerde rızasının alınmasına ve rıza çerçevesinde hizmetten faydalanmaya hakkı.

6. Güvenlik: Sağlık hizmetini güvenli bir ortamda almaya hakkı.

7. Dini vecibeleri yerine getirebilme: Sağlık tesisinin imkânları ölçüsünde ve idarece alınan tedbirler çerçevesinde, dini vecibelerini yerine getirmeye hakkı.

8. İnsani değerlere saygı gösterilmesi, saygınlık görme ve rahatlık içinde sağlık hizmeti alma hakkı.

9. Ziyaret ve refakatçi bulundurma hakkı.

10. Müracaat, şikâyet ve dava hakkı.