Tarih 15 Nisan 1981…

Manşette, üç buçuk saat süren ameliyat sonunda cinsiyet değiştiren Bülent Ersoy yer alıyor. Londra'da gerçekleşen ameliyat sonrası Bülent Ersoy'un 29 yaşında kadın olduğu resmen ilan ediliyor. Haliyle bu haber, 80'ler Türkiye'sinin gündeminde bomba etkisi yaratıyor. Bu ve bunun gibi pek çok konu, hemen her 10 yılda bir üslup değiştirerek gazete manşetlerinde yer almaya devam ediyor. İşte bu şaşırtıcı başlıklar ve olaylar unutulmaya yüz tutmuş sayfalarda sararmak yerine, dijital ortamda bugün de okurla buluşuyor. "Hiçbir şekilde copyright olmayan" Geçmiş Gazete projesinin fikir takımı, Kuzguncuk'ta bulunan Koro Reklam'dan üç kişiden oluşuyor: Ajansın sahibi Mustafa Can, 23 yaşındaki genç editör Ahmet Furkan Sevinç ve 27 yaşındaki Zeynep Cana Örnek. Hedef, tüm gazetelerin dijital arşivini yapmak. Mustafa Can, bundan birkaç sene önce almanak çalışmaları yapmış ve bir dönemin tüm gazetelerini okumuş. Dönemler ve yıllar düşünüldüğünde Türkiye'nin duygu durumunun değiştiğini görmüş:

"Evlilik, boşanma, maç, kavga etme, sevinme terimlerinin içeriği değişmiş. 60'lar, 70'ler, 80'lerde evlilik kavramıyla ilgili farklı düşünüyoruz. İmparatorluktan gelen bir ülkeyi kentli, modernize edilmiş bir ülkeye çevirirken 'Türkiye Cumhuriyeti kurallar koyuyor' dönemi yaşanmış. Ama iç çamaşırınızın ölçüsüne kadar…

'Yayalar nerede yürür'den 'Tükürmeyin' diye neredeyse eylem yapana kadar… 'Vatandaş yerlere tükürme' diyen bir kadın var mesela.

1938'de Atatürk'ün ölümünden sonra 2. Dünya Savaşı gerginliği başlıyor. O dönemdeki gazetelerde fotoğraflar azalıyor, sürekli savaş hikayeleri konuşuluyor ve hep bir tedirginlik var.
'Kahve de böyle içilmez ki' diyerek iki kahveyi peş peşe içen kişiyi yerme var. İşte Geçmiş Gazete'nin tüm meselesi bu. Bunu göstermek."

Hiçbir algoritma kullanmayan, tamamen editoryal bir süreçle ortaya çıkan Geçmiş Gazete'nin ekibinde hemen herkes günlük bir gazetede çalışıyor gibi efor sarf ediyor. Seçki ise üç kişilik çekirdek ekip tarafından yapılıyor. "Çok büyük ihtimalle iki sene sonra Türkiye'deki tüm gazetelerin dijital arşivi bizde olacak" diyor Mustafa Can ve ekliyor: "Önemli olan o dönemin sosyo-kültürel hissini yakalamak. Mesela bir haber o dönem Etiler'deki ev kirasının ne olduğunu söylüyorsa onu koymayı tercih ediyorum. Hangi yıldan haber seçiyorsak, o haber seçtiğimiz yılla ilgili bize sosyolojik bilgi versin istiyoruz. Yani mesela 'hıyarın iyisi langa, mayonun iyisi tanga' manşetini bulup almak gerekiyor. Ama manşet 'Turgut Özal öldü' ise tabii ki o da var." Geçmiş Gazete'ye göre Türkiye'nin dönemi ne olursa olsun, hiç gündemden inmeyen belli başlı isimler var. "Bülent Ersoy, bir rol model, bir mihenk taşı. Meclis'te tartışılmışlığı bile var, milletvekilleri arasında kavga çıkmış bu sebepten...

Türkiye'de cinsellik meselesinin çapını genişleten isim. O kadar sert koşullarla karşılaşmış ki. Türkiye Hukuk Dairesi, Ersoy'un ameliyatından sonraki pembe kimlik başvurusuna 'biz sana ancak ucube deriz, bunun için seni cezalandırabiliriz, ne kimliği' gibi bir cevap vermiş" diyor, Can. Geçmiş Gazete'nin ilerideki hedefi, geçmişte haberleri çıkan ünlü isimlerin bugünkü halleriyle eski haberler üzerinden röportajlar yapmak. Yıl seçkileri üzerinden foto galeri ya da dosya hikâyeleri üzerinden almanaklar da planları arasında. Şu an 1933 yılı üzerinde çalışıyorlar.

Gazete manşetleri için tıklayın