Çin rejiminin meşruiyeti Olimpiyat başarısına bağlı

(USASABAH)
Abdülkadir Alkan* / ŞANGHAY
Çin devleti için olimpiyatlarda kazanılan her bir altın madalyanın maliyeti tam 7 milyon dolar. Çin'i bu denli büyük yatırım yapmaya iten neden sadece sportif başarı isteği mi?
Çin sporcuları Sovyet modeliyle yetiştiriyor
Çin Halk Cumhuriyeti'nin kuruluş yıllarında Mao, dünyadaki zayıf Çin kültürü ve Çin'in sportif yönden geri kalmışlığı algısına dikkat çekmişti. 1978'de Mao'dan sonra Çin'in ikinci büyük lideri Deng'ın Çin'e uluslararası vizyon kazandıran meşhur ''Dış Dünya'ya Açılım Reformları'' sadece ekonomik kapsamla sınırlı kalmadı, ulusal boyutta sportif reformlar yapıldı ve neden sonra Çinli sporcular dünya sahnesinde bir bir boy göstermeye başladı. Sovyet modelini örnek alan 78 yılındaki spor reformlarıyla seçkin sporcuların yetiştirilmesi için devasa boyutta yapılan harcamalar önemli başarıları beraberinde getirdi. 1978-1999 yılları arasında 1200 Çinli sporcu, dünya çapındaki spor organizasyonlarında 800 dünya rekorunun sahibi oldu. Üzerinden 30 yılı aşkın bir süre geçmesine karşın Çin, sporcularını hala Sovyet modeliyle yetiştiriyor.
Hazırlanan 1200 çocuktan sadece biri Olimpiyatlara katılabiliyor
Üç binin üzerinde devlet spor akademisine kayıtlı dört yüz bin öğrenci, her yıl Çin'e sportif başarı getirmek için çetin şartlarda mücadele veriyor. Akademilerdeki her on öğrenciden ancak biri eyalet takımına, bunların da üçte biri milli takıma seçilirken, milli takımdaki sporcuların ancak beşte biri olimpiyat çalışmalarına katılabiliyor. Ancak olimpiyat çalışmalarına katılan sporcuların yalnız sekizde biri olimpiyatlara katılmaya hak kazanıyor. Bu demek oluyor ki spor akademilerine katılan her 1200 çocuktan sadece bir tanesi olimpiyatlara katılabilirken, 1199'u olimpiyatları göremiyor bile. Nitekim beklentilerin altında kalan öğlencilerin çoğuna 15-16 yaşında havlu attırılıyor ve bu öğrenciler düz okullara yönlendiriliyorlar. Düz okullarda başarısız olan öğrenciler ve daha geç yaşta ayrılan sporcuların çoğu başka branşlarda eğitim almadıkları için kariyer problemiyle karşılaşabiliyorlar. China Sports Daily gazetesinde yer alan bir istatistiğe göre olimpiyatlara hazırlanan sporculardan ayrılanların yüzde 80'i işsizlik, fakirlik ve ağır idman şartlarından kaynaklanan kronik sağlık problemleriyle yüzleşmek zorunda kalıyor.
Spor onlar için bir oyun değil yaşam mücadelesi
Ülkenin her yerinde ilkokulları ziyaret eden yetenek avcıları, ellerinde mezuralarla beden ölçüleri dikkat çeken öğrencileri eklem esnekliği, kol uzunluğu, kemik yoğunluğu gibi çeşitli testlerden geçirdikten sonra olimpik antrenmanlara katılmak üzere spor ihtisas kulüplerine yönlendiriyorlar. Bu çocuklar için spor, bir oyun değil, artık bir yaşam mücadelesi haline geliyor. Yüksek beklentiler altında olimpik branşların gerektirdiği ideal kondisyona ulaşmak için antrenmanlara 4 yaşında başlayan bazı çocukların günde altı saate varan çalışmaları, bazı soru işaretlerini de beraberinde getiriyor.
Bir Altın madalyanın maliyeti 7 milyon dolar
Çin'in olimpiyatlara hazırlanma sisteminin madalya sayısını artırdığı açık; 2008'de Çinliler tam 51 altın madalya kazandılar. Çin Başbakanlık Spor Bilimleri Akademisi'nden sızan bir bilgiye göre olimpiyatlardaki her bir altın madalyanın Çin devletine maliyeti tam 7 milyon dolar. Fakat uygulanan yöntemleri yabancı antrenörlerin birçoğu ve hatta bazı Çinli uzmanların dahi tasvip etmediği bilinmekte.
Sistem, Komünist rejimin neticesi mi?
Washington Post'ta 2008 yılında yayınlanan bir haberde Şanghay Üniversitesi'nden Profesör Wu Yigang (Vu Yigan) şöyle diyor: ''Kısa zamanda başarıya ulaşmaya odaklanan Çin olimpik antrenman sisteminin bir takım sorunları var; akademiler yalnızca idman ve egzersizleri önemsiyor ve bu durumun çocukların bilgi dağarcıklarına ve ahlaki yapılarına ciddi etkileri mevcut.''
Aynı haberde Pekin Spor Üniversitesi'nde araştırmacı olan profesör Susan Brownell, Çin'deki olimpik antrenman sistemini ''Komünist devlet rejiminin kaçınılmaz neticesi'' olarak tanımlıyor. Çin'de karar verme mekanizmasının işleyiş şekli, iktidar yetkililerinin sistemleri hızlı, verimli ve radikal yöntemlerle şekillendirebilmesi, Çin olimpik antrenman sisteminin uygulanabilmesini mümkün kılıyor.
Olimpiyatlardaki başarı neden bu kadar önemli?
Herhâlde yeryüzünde tüm milletler, dolayısıyla da milletlerinin arzularını tatmin etmek isteyen liderler ve hükümetler, ülkelerinin uluslararası spor müsabakalarında diğer ülkelerden daha başarılı olmasını ister. Ancak Çin'in bu başarılar uğruna yaptığı olağanüstü fedakarlıklar, akıllara ''Neden?'' sorusunu getiriyor.
Parlak sonuçlar Çin Komünist Partisi'nin meşruiyeti
China Southern Weekly gazetesinde spor yorumcusu olan Guan Jun (Guan Cün), yazdığı The Shadow of the 2008 Olympics kitabında Pekin Olimpiyatları'nın tamamen siyasi olduğunu iddia etmiş ve Pekin'in hem olimpiyatlara ev sahipliği yapmasının hem de müsabakalarda parlak sonuçlar almasının Çin Komünist Partisi'nin ulusal ve uluslararası arenada meşruiyetini pekiştirdiğinin altını çizmişti.
Madalyalar Çin'in gururu
Hong Kong Üniversitesi tarih profesörü Xu Guoqi (Şü Guoçi) yazdığı Olympic Dreams: China and Sports kitabında 19. yüzyılın sonlarından günümüze kadar Çin'in uluslararası muvazenede kimlik arayışının Modern Olimpiyat Oyunları'yla aynı döneme denk gelmesine dikkat çekiyor. Xu'nün yaptığı bir tespit; son yüzyılda dış dünyadan çok farklı rejimlerle yönetilen ülkelerde başarılı hükümetler ortak bir algıyla olimpiyat oyunlarını, ulusal gücün gösterilmesi ve uluslararası tanınma için fırsat olarak gördü. Xu'ye göre; eğer, bir milletin gururunun sportif başarılarıyla doğru orantılı olduğu kabul edilirse; Çin'in ulusal kaynaklarını madalya kazanma uğruna seferber etmesine şaşırmamalı.
Olimpiyatlardaki başarılar Çin'in siyasi istikrarı adına çok önemli
Hükümetlerin başarıları, halkların hükümete olan sadakatini artırırken; üst üste gelen başarısızlıklar umumiyetle kaldırılacak kazanların habercisi olur. Çin'de Komünist Parti, hükümet ve devlet kavramları iç içe geçmiş durumda. Çin Komünist Parti hükümetinin Çin halkına sık sık verdiği 'halihazırdaki rejimin yeryüzündeki diğer rejimlerden daha başarılı olduğu mesajının önemli argümanlarından bir tanesi de uluslararası sportif müsabakalarda Çin'in diğer devletlerden daha başarılı olmasıdır.
Mianzi kültürü ve politikada yeri

Tarih boyunca Uzak Doğu özellikle de Çin kültüründe sosyal statünün korunması, gururlanma ve prestij kazanmanın önemli bir yeri vardır. En yakın karşılığı İngilizcede face, günümüz Türkçesinde prestij olan bu kültürel kavrama mianzi(miyenzı) denir. Çin'de bireylerin sosyal statülerini mümkün olduğunca yükseltme, yüksek olmasa dahi yüksek gösterme gayretleri mianzi kültürüyle açıklanabilir. Buradan yola çıkarak merkezi komünist parti hükümetinin milletine uluslararası sportif arenada mianzi kazandırma başarısı, rejimin istikrarının sağlanması adına atılabilecek önemli bir adımdır.

---

*East China University of Political Science and Law (ECUPL)

akadiralkan@gmail.com
@ChinAnalyst