Prof. Dr. Kutluk Oktay: Yumurtalık yaşlanmasını engellemek mümkün olabilir

(USASABAH)
Dilek Sancılı / NEW YORK
Dünyada ilk yumurtalık naklini yapan Türk doktor Prof. Dr. Kutluk Oktay, yakında tüm dünyaya duyurulacak yeni çalışmasını anlattı: Kadınlarda yumurta yaşlanmasını durdurmak mümkün olabilir. Bu yöntem sayesinde menopoz geciktirilip doğurma yaşı yükseltilebilir.

"Kök hücrelerle ilgili yaptığımız çalışmalarda. Yumurtalık dokusundan alınan hücrelerden yumurta üretebilecek hücreler elde ediliyor. Daha sonra bu hücrelerden mikokondriyalar elde edilerek yumurta kalitesinin artırılması hedefleniyor. Bununla ilgili klinik çalışmalar başlamak üzere. İleride yumurtalıktan elde edilen kök hücrelerden yumurta geliştirilebilir."
"Robotik cerrahiyi yumurtalık naklinde dünyada ilk kez biz uyguladık. Biz burada otururen el hareketlerimiz robotu harekete geçiriyor; tıpkı parmaklarımızla ameliyat yapıyor gibi. Bu teknik önce savaş alanında yaralanmış askerlerin uzaktan ameliyat edilebilmesi için düşünülmüş. Normalde karın açarak yaptığımız ameliyatları karın açmadan yapıyoruz. Bu yöntem Türkiye'de sadece kanser hastalarında kullanılmaya başladı ama kadın hastalıklarında henüz uygulanmıyor."
New York'taki kliniğinde görüştüğümüz Dr. Oktay gözlerinin içi ile gülen insanlardan. Daha ofisinden içeri adım atar atmaz gülerek çok fazla vaktimizin olmadığını söylüyor. Haftanın sadece iki günü klinikte ama bu süre zarfında neredeyse hiç durmadan hasta kabul eden Oktay, haftanın diğer iki gününü ise hem araştırmalara ayırıyor hem de New York Medical College'da ders veriyor.

Haftanın kalan son gününü cerrahi müdahalelere ayıran Dr. Oktay'ın Skype ile dünyanın her yerinden hastalarıyla görüştüğünü de eklemeyi unutmayalım. Büyük ses getiren ilk yumurtalık nakli başarısından sonra 'Chapter 2' yani ikinci bölüm olarak tanımladığı yeni çalışması ile de yeniden adından söz ettirmeye hazırlanan Dr. Oktay'a hem yeni çalışmasını hem de yumurtalık yaşlanmasından menopoza kadar her konuda merak ettiklerimizi sorduk.

- Sizi bugünlerden en çok heyecanlandıran çalışma nedir?
- Yumurtalık yaşlanmasının nedenini çözmüş olmak. Yumurtalık nakli, doğurganlığın korunmasını başlatan bir yenilik oldu. Şu anki amacım, yaşlanmayı yavaşlatacak yöntemleri anlayıp, tedavilerini bulmak. Cerrahiden çıkıp tıbbi yöntemlere yönelmek. Aynı mekanizmalar kansere karşı da koruyacak. Çünkü yumurtanın defansı güçlenirse uzay filmlerindeki gibi yumurtanın etrafına kalkanlar koyacaksınız; kemoterapi bir şey yapamayacak. Yaşlanmayı önleyen mekanizma, ona karşı da savaşan bir mekanizma. Zaten oradan yola çıktık. Kemoterapi alan hastaları labaratuvar çalışmasında gözlemledim. Kemoterapide bu oluyorsa, yaşlanmayla ilgili defans da bu olabilir diye yola çıktık.
- Yumurta kalitesinin yükselmesi olası kanserleri de engelleyebilir mi?
- Tabii ki. Hatta insan ömrünü de uzatabilir. Çünkü bana göre, bütün yaşlanmalar bu mekanizmaya bağlanıyor. Biz doğduğumuz andan itibaren çevresel faktörlerden etkileniyoruz. Yumurta bir örnek... Bütün organlar aynı durumda. İşin ilginci biz kanserle ilgili bir çalışma yaparken gözlemlediğimiz şeyi yumurtaya uyguladık. Oradan çıkan gözlemin bütün vücuda faydası olabilir. Dört yıldır üzerinde yaptığımız çalışmanın son noktalarını koymak üzereyiz.
- Yumurta kalitesinin düşmesi ne demek?
- Yaşla birlikte yumurtaların çocuğa dönme kapasitesi azalıyor. Aynı zamanda düşükler artıyor. Dolayısıyla yumurta kalitesi düşüyor. Bunun altında yatan mekanizmayı çözmüş durumdayız. Şu anda o mekanizmayı işler hale getirecek tedaviler üzerinde çalışıyoruz. Ümit ediyoruz yakın zamanda yumurta kalitesi düşük kadınlara katkı yapacak bazı tedaviler geliştirebileceğiz.
- Bu çalışma kısırlık problemini, menopozu ve aynı zamanda ileri yaş hamileliğini de etkileyecek bir çalışma mı olacak?
- Şu anda patentini almak üzere olduğumuz bu teknolojiye bağlı bir yöntem var. Bu yönteme göre kadınlardan bir yumurta örneği alıp o yumurtadan kalite ölçümü yapabiliyoruz. Diyelim ki siz 25 yaşındasınız ama bakalım yumurtanız da 25 yaşında mı? Bu sorunun cevabına göre diyeceksiniz ki çocuk için acele edeyim ya da daha sonra doğurmak üzere yumurtalarımı dondurayım. Bugüne kadar böyle bir test yok. Ayrıca bu test ile saptadığımz düşük kaliteli yumurtaların kalitesini artırmak için değişik tedaviler deniyoruz ve o yaşlanmayı ne geciktirebilir onu bulmaya çalışıyoruz.

40'INDAN SONRA ÇOCUK YAPMAK ZORLAŞIYOR
- Yumurtayı yaşlandıran nedir peki?
- Şu anda araştırma henüz yayımlanmadığı için çok fazla ayrıntı veremesem de kabaca şunu söyleyebiliriz: İnsan vücudu devamlı bir şekilde hem vücudun içinden, hem de ultroviyole, radyasyon ışınları gibi çevresel faktörlerden etkileniyor. Yani sürekli bir bombardıman halindeyiz. Bu durumda da hem vücut hem de yumurtaların mekanizması yaşla ilgili olarak değişiyor. Bizim yaptığımız araştırma ile biz o mekanizmaları bulduk ve şu anda onu nasıl güçlendirebilirizin üzerinde çalışıyoruz.
- Peki 25 yaşındaki birinin yumurtası daha yaşlı olabiliyorsa 40 yaşındaki biri de 25 yaşındaki bir yumurtanın kalitesine sahip olabilir mi?
- Olabilir ama tabii ki biyolojik bir farklılık var. Her 45 yaşındaki kadın aynı değil. Mesela ortalama menopoz yaşı 51. Ama 56 yaşında da giren var 41'de de. Doğurganlık için konuşursak 40'ı geçtikten sonra olay zorlaşıyor, bazılarında daha da zorlaşıyor.
- Yumurta kalitesi açısından kadının en iyi zamanı hangi yaş aralığı?
- Yumurta kalitesi ve rezervi yaklaşık 25 yaşına kadar sabit gözüküyor. En büyük değişim ise 36 ile 37 yaş arasında oluyor. Yani kabaca o zamana kadar doğumda 1 milyon olan yumurtadan 37 yaşına gelindiğinde 25 bin kalıyor. Yani en kritik azalma 35'ten sonra oluyor.
- Büyük metropollerde yaşayan kadınlar artık çocuk sahibi olmak için nerdeyse 40'lı yaşların ortalarına kadar bekliyor. Sizin de dediğiniz gibi 37 yaşından sonra bu iş giderek zorlaşıyorsa bu kadınlar nasıl hamile kalıyor?
- İnsanların yaşam süresi uzadı ama doğurganlık süresi uzamadı. Dolayısıyla 20 yıl önce 40 yaşında doğurganlık neyse şimdi de o. Ama şu anda birtakım yardımcı üreme teknikleri olduğu için bu kadınların çoğu o tip tekniklerle anne oluyorlar. Yani doğurganlık değişmedi ama elimizde daha iyi yöntemler var. Üstelik bu yöntemler sayesinde 40 ile 45 yaş arasında tek çocuk sahibi olabilecekken iki çocuğu olabiliyor.
- Siz kaç yaşında çocuk sahibi olmayı öneriyorsunuz?
- Şimdi bunun sosyal bir yönü de var. Ama mümkünse 35 ile 37 yaş arasını geçirmesinler. Tabii bu, kaç çocuk sahibi olmak istediğinizle de alakalı bir şey.