Robot kolla normal olma çabası

Fakat sonra gözüne bir şey ilişti ve onu acı gerçekliğe döndürdü. Bir kol su yüzünde bir inip bir çıkıyor, bileğinde siyah lastik bir toka görülüyordu. Tokayı karısı hatıra olarak vermişti. Afganistan'da her devriyeye çıktığında ucuzcu dükkânından alınmış bir muska olarak taksın diye. Şimdi, zihinsel bir sisin derinliklerinden onu bir tahta parçası gibi tembelce akan suyun yüzeyinde süzülürken görüyordu. Toka hâlâ kola bağlıydı, ama kol ona bağlı değildi.
Gallegos havaya uçurulmuştu ve bir su birikintisinin dibinde boğuluyordu. İki yıl sonra onbaşının kopan kolunun yerine farklı türden bir uzuv takılıyor. Bu uzuv, elektronik bir motoru olan ve beyin sinyallerini okuyabilen 110 bin dolarlık bir robot. Onbaşı, mesleki terapistin muayenehanesinde bir süngeri kaldırıp indirirken omzundaki sinir sinyallerini gösteren bilgisayar ekranını takip ediyor. Elini kapat, dirseğini kaldır, diyor kendi kendine. Mekanik kol kalkıyor ama pençeye benzer eli açılıp süngeri düşürüyor. Terapist, tekrar dene, diyor. Sonuç aynı. Tekrar. Minik düzenekler işliyor ve Gallegos'un alnı gösterdiği zihinsel çabayla kırışıyor. Dirsek kalkıyor ve bu sefer el kapalı kalıyor. Rahat bir nefes veriyor Gallegos. Başarıyor. "Bebekler bir parmağa nasıl tutunuyorsa benim de bunları baştan öğrenmem gerekiyor" diyor.
Kolay bir iş değil. Afganistan veya Irak'ta aldıkları yaralardan kol, bacak, ayak veya elleri kesilen bin 570'yi aşkın Amerikalı ordu mensubundan kol veya ellerini kaybedenlerin sayısı 280'den az. Fakat protez uzuvlarını kullanmak için gösterdikleri çaba birçok bakımdan diğerlerine göre çok daha fazla. Ortopedi uzmanlarının bir lafı var. Derler ki, bacaklar kuvvetli olabilir ama kollar ve eller daha akıllıdır. Sayısız kemiği, eklemi ve hareket imkânlarıyla el ve kol vücuttaki en karmaşık uzuvlar arasında yer alır. Onların hareketlerini robot kollarıyla yinelemek azap derecesinde zor olabiliyor. Eskiden hiç düşünmeden yapıp eyleyen insanların her kas hareketini tek tek anlamalarını gerektiriyor. Örneğin, dirseğinizi bükmek için üst koldaki biseps kasını kullanmanız gerekiyor, ama kas artık orada değil. Yine de düşünce yoluyla bir sinir sinyali gönderilip protez kola bükülmesi söylenebiliyor. Ve her hareket için böyle bir beyin egzersizi gerekiyor. San Antonio'daki Brooke Askeri Tıp Merkezi'ndeki Gaziler Merkezi'nde Onbaşı Sebastian Gallegos'la çalışan mesleki terapist Lisa Smurr Walters, "El ve kol protezleri bol bol zihin jimnastiği istiyor" diyor. Protez bacak teknolojisi son on yılda büyük aşama kaydetti ama protez kollar henüz epey geride.
1950'lerde Sovyetler Birliği'nin öncülüğünde tasarlanan ve yaygınlaşan elektronik kollar sonradan hafif malzemelerle ve mikroişlemcilerle geliştirilse bile bu protezlerin kontrolü hâlâ zor. El veya kollarını kaybedenlerin ciddi bir duyu kaybına uğraması da bir başka güçlük. Dokunma duyusunun (bir bebeğin tenini zımpara kâğıdından veya bir çekicin sapını birinin elinden ayırt etme yeteneği) kaybolduğunu düşünün. Bütün bu nedenlerden ötürü, eli veya kolu olmayanların neredeyse yarısı protez kul lanmamayı , kalan el veya kollarıyla yetinmeyi tercih ediyor. Buna karşılık bacağı olmayanların neredeyse tamamı protez kullanıyor. 23 yaşındaki Onbaşı Gallegos ise protez kol teknolojisindeki son gelişmelerden yararlanan az sayıdaki gaziden biri. Bu yılın başlarında, kolun denetimiyle ilgili zayıf sinir sinyallerini güçlendiren ve hedeflenmiş kas innervasyonu denen çığır açıcı nitelikte bir ameliyat olmuş.
Ameliyatın amacı, protez uvza ait elektrotların bağlandığı ilave "soketler" yapmak. Bu işlemi geliştiren Chicago Rehabilitasyon Enstitüsü'nden Doktor Todd Kuiken, daha güçlü sinyalleri okuyan daha çok sayıdaki soketin protez denetimini doğallaştırdığını ifade ediyor. Bu sayede yumruğu sıkmak için triseps ve biseps kaslarını çal ıştırmayı düşünmek değil, sadece yumruk yapmayı düşünmek (ve böylelikle ilgili sinirleri otomatik olarak ateşlemek) yeterli olmalı. Onbaşı Gallegos farkı hemen hissetmiş. Artık değişik kasları çalıştırmak için uzun uzadıya düşünmesi gerekmiyormuş; kımı ldatmak istediği kolu, üstelik hızlı ve akıcı bir şekilde, kımıldıyormuş. Fakat bu, kolun tam olarak istediği şekilde hareket ettiği anlamına gelmiyor. Örneğin, bilek sinirleri baskın çıktığında hastanın, elini kapatabilmek için, bileğini bükmeyi düşünmesi gerekebiliyor. Fakat Kuiken'e göre sinirler tekrar yoluyla bu sorunu aşıyor ve bir süre sonra onları kandırmaya gerek kalmıyor. Protezin avantajlarına rağmen Gallegos takma koluyla dışarı çıkmaya daha al ışamamış. Restorana gittiğinde kısa kollu gömlek giymemesi bu yüzden.
Boğulmanın eşiğinden döndükten sonra yaklaşık bir yıl boyunca hiçbir şekilde suya yaklaşamamış. Fakat bir terapistin yardımıyla bu korkusunu yenmiş ve önce yüzmeye, sonra kürek çekmeye, sonra da sörf yapmaya başlamış. Kolunu kaybettikten sonra Gallegos bu duyguyla ilgili ciddi sıkıntılar yaşamış. Düğmelerini iliklemek, fermuarını çekmek, bağcıklarını bağlamak için yardım istemek zorunda kalmış. Karısı Tracie bir mobilyayı monte etmeye çalışırken ona talimat yağdırmanın anısı hâlâ yüreğini burkuyor. "ÇGünlük işlerde nasıl davranmam gerektiğini hâlâ bel irlemeye çalışıyorum" diyor onbaşı. Bu sebeple gelecek için eskisi gibi büyük planlar yapmıyor. Kendine işleri basit tutmayı telkin ediyor.

Deniz Piyadelerinden ayrıl, diyor. Bağcıklarını bağlamayı öğren. Ve belki, paralimpik sporcu ol.