Kılıçdaroğlu’nun Çin Ziyareti ne anlama geliyor?

Abdülkadir Alkan* / ŞANGHAY
Geçtiğimiz hafta CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu Çin Komünist Partisi'nin davetlisi olarak beraberinde partililer, gazeteciler ve işadamlarından oluşan 120 kişilik kalabalık bir heyetle birlikte Çin'e 6 gün süren bir ziyaret düzenledi. Geçen yıl Bosna Hersek, Güney Afrika ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'ni ziyaret eden Kılıçdaroğlu, Çin ziyaretinde basın mensuplarına Mısır ve Irak'tan aldıkları davetlerden bahsetmişti. CHP Genel Başkan Yardımcısı Faruk Loğoğlu da Kılıçdaroğlu'nun şartlar olgunlaştığında ABD ve Rusya gibi belli başlı ülkelere de gideceğini söylemişti. CHP'nin yurt dışı gezileri önümüzdeki dönemde artabilir.
Ziyarette iç politika gündemi
Kılıçdaroğlu'nun Çin ziyaretinde sık sık iç siyaset meseleleri gündeme geldi. Hüseyin Aygün'ün Paris'te infaz edilen PKK'nın kurucularından Sakine Cansız'ın ailesine taziye ziyareti, Başbakan Erdoğan'la girilen "Fransa'nın avukatı mısın?" polemiği ve yaklaşan yerel seçimler gibi diğer bazı ülke gündemleri ziyarete damgasını vurdu. Bunun üzerine gezinin Urumçi ayağında konuyla alakalı olarak Kılıçdaroğlu'nun Türkiye'nin her zaman yoğun olan gündemini, enerjilerini boşu boşuna tükettikleri iç siyasal çekişmeler olarak değerlendirmesi de oldukça ilginçti.
CHP'nin dış politika vizyonu
Dünyada parlamenter sistemlerde başarılı muhalefetler, hükümetlerin icraatlarını yakından takip edip iktidarın hizmette ve yasamada eksik kaldığı noktaları ivedilikle tespit edip hükümete alternatif politikalar teklif ederler. Türkiye'de de hükümet iç ve dış siyasette kendi dengesini oluştururken, muhalefetin de hem iç hem de dış siyasette etkili alternatif politikalar sunabilmesi gerekli. Bu ancak muhalefetin ufuk ve vizyon sahibi olmasıyla mümkün olabilir. İşte bu bağlamda, ana muhalefet lideri Kemal Kılıçdaroğlu'nun Çin ziyareti, Cumhuriyet Halk Partisi'nin dış siyaset vizyonun genişlemesine hiç şüphesiz olumlu katkı sağlayacaktır. Örneğin, gelecekte iktidarın Çin'deki Uygur azınlık sorunuyla alakalı belirleyeceği politikaları, Uygur Özerk Bölgesi'ni ziyaret etmiş bir CHP muhalefeti elbette daha bilinçli ve başarılı yorumlayacaktır. Bu yüzden Kılıçdaroğlu'nun Çin'i ziyareti, Türkiye'de siyasete olumlu etki yapacaktır.
Suriye politikası
Pekin'de ÇKP'li yetkililere CHP'nin Suriye politikasından bahseden Kılıçdaroğlu, Çin medyasından gelen ''Esed kalmalı mı?'' sorusuna ''Biz barışın tesisi ve dış müdahalelerden arındırılmış, toprak bütünlüğü korunmuş bir Suriye taraftarıyız.'' diye cevap verdi ve Rusya'yla Çin'in süreçteki önemine dikkat çekti. ÇKP yönetimiyle Suriye konusunda paralel düşündüklerini belirten Kılıçdaroğlu ÇKP yetkililerinin de CHP'nin Suriye politikasına aynen katıldıklarını ifade etti.
Uzay Teknikleri Akademisi
Kılıçdaroğlu'nun Pekin'deki duraklarından bir tanesi de Çin Uzay ve Havacılık Teknik Araştırma Akademisi'ydi. Daha önce Nisan ayında Başbakan Erdoğan'ın da ziyaret ettiği akademide Kılıçdaroğlu, akademinin çalışmaları hakkında bilgi aldıktan sonra uydu üretim birimi ve fırlatma rampalarını inceledi. Hatırlanacağı üzere geçen ay Türkiye'nin yüksek çözünürlüklü ilk yerli keşif uydusu Göktürk-2, Çin'deki Jiuquan Fırlatma Üssü'nden uzaya gönderilmişti. Gelecekte Türkiye ve Çin arasında uzay sanayiinde işbirliklerinin devam etmesi bekleniyor.
Gelişen ikili ilişkiler
Türkiye-Çin arasında 1971'de kurulan karşılıklı diplomatik ilişkilerde özellikle son dönemde önemli gelişmeler yaşandı. İki ülke liderlerinin karşılıklı düzenlediği ziyaretler, Türkiye aleyhine orantısız da olsa son 10 yılda 18 kat artarak 25 milyar dolara ulaşan ticaret hacmi, ortak yapılan askeri tatbikat ve eğitimler, 2010'da imzalanan stratejik ortaklık anlaşması, 2012'nin Türkiye'de Çin yılı ve 2013'ün Çin'de Türk yılı ilan edilmesi gibi gelişmelerle ilişkilerde son yıllarda kayda değer bir ivme yakalandı. Kılıçdaroğlu da gezi esnasında çok defa Çin'in ekonomik, siyasal ve kültürel açıdan geldiği noktayı dünyanın gıptayla izlediğine dikkat çekti ve Türk-Çin ilişkilerindeki gelişmelerden memnuniyet duyduklarını ifade etti.
Dış ticaret açığı
Türkiye İstatistik Kurumu'nun verdiği rakamlara göre, 2011 yılında Türkiye Çin'den 21.7 milyar dolar ithalat yaparken, Türkiye'nin Çin'e yaptığı ihracat 2.5 milyar düzeyinde gerçekleşti. Çin'e verilen açık, Türkiye'nin 2011'deki toplam dış ticaret açığının yaklaşık beşte birini oluşturuyor. Pekin'de düzenlenen Türk-Çin İş Forumu'na katılan Kılıçdaroğlu, Çin ve Türkiye arasında Türkiye aleyhine oluşan dış ticaret açığının, Çin'den Türkiye'ye gelen turist sayısındaki artışla dengelenebileceğini söyledi.
Çinli turistler
Çin Turizm Akademisi'nin yıllık yayınladığı rapora göre, Çin dünyaya 2011 yılında yaklaşık 70 milyon turist gönderirken, 2012 yılında sayıları 78 milyona ulaşan turistlerin seyahatlerde harcadıkları para yaklaşık 80 milyar dolara ulaştı. Dünya Turizm Organizasyonu'nun istatistiklerine göre, Türkiye dünyada en çok turist çeken 6. ülke. Ancak, 2011 yılında Türkiye'ye gelen yaklaşık 30 milyon turistin sadece 97 bini Çin'den geldi. Dolayısıyla, 2013 Türk yılı kapsamında Çin'de yapılacak tanıtımlar, hem verilen dış ticaret açığının azalması hem de ilişkilerin gelişmesi adına önemli bir fırsat olarak görülmeli.
Çin'e bakan yönüyle ziyaretin önemi
Çin Komünist Partisi Genel Başkanı olmasına o dönemden kesin gözüyle bakılan Xi Jinping'in geçtiğimiz yıl şubat ayında önce rakip süper güç ABD, sonra devlet başkanlığı görevine başlayacağı döneme denk gelen Avrupa Birliği 2013 ilk yarı dönem başkanlığını devralacak İrlanda ve son olarak Türkiye'yi ziyaret etmesi, Çin Komünist Partisi'nin önümüzdeki yıllar için belirlediği dış politika vizyonunda Türkiye'ye verdiği stratejik önemin göstergesiydi. Çin sadece hükümetler arası kurulan ilişkilerle de yetinmiyor. Kılıçdaroğlu'nun ziyareti hakkında Çin Uluslararası Radyosu'nda yayınlanan bir haberde, ÇKP'nin Türkiye'den AK Parti'nin dışında, CHP ve MHP ile de iyi ilişkileri devam ettirdiği ifade edildi.
Kılıçdaroğlu'na uygulanan özel protokol

Çin'de sadece hükümet seviyesinde uygulanan bir protokolle karşılanan Kılıçdaroğlu ziyaret kapsamında önce ÇKP Dış İlişkiler Departmanı Başkanı Wang Jiarui'yle (Van Ciaruey) görüştü ardından ÇKP Organizasyon Departmanı Başkanı Li Yuanchao (Li Yüençao) tarafından kabul edildi. Büyük Halk Sarayı'nın Xinjiang (Şincan) Salonu'nda düzenlenen görüşmede Li, Kılıçdaroğlu'na Çin tarafının stratejik ortaklık seviyesine gelinen ikili ilişkilerin hızla gelişmesi için ellerinden geleni yapmaya hazır olduğunu söyledi. Li'nin 2017'de düzenlenecek 19. ÇKP Genel Kongresi'nde Çin'in 7 kişiden oluşan en yüksek karar verme mekanizması Politbüro Daimi Komitesi'ne girmesine şimdiden kesin gözüyle bakılıyor. Cumhurbaşkanı Gül ve Başbakan Erdoğan'ın ziyaretlerinden sonra Çin Komünist Partisi'nin Kılıçdaroğlu'nu da davet etmesi elbette Türkiye'de her seviyede Çin algısını güçlendirmek istemesiyle alakalı.

---

*East China University of Political Science and Law (ECUPL)
akadiralkan@gmail.com
@ChinAnalyst