Sosyal medyada sanat

Esasen sosyal çalışma adıyla bilinen bu sanatın uygulayıcıları, nesne yapımı, performans, siyasi aktivizm, toplumsal örgütlenme, çevrecilik ve araştırmacı gazetecilik faaliyetleri arasındaki sınırları özgürce belirsizleştiriyor ve genelde galeri ve müze sistemi dışında gelişen, son derece katılımcı bir sanat yapıyor.
Detroit'teki bir çağdaş sanat müzesi, bir sanatçının anısına inşa ettiği merkezi tamamlamak üzere.
Sanatçının eserlerine yer vermeyecek olan bu merkez, Michigan şehri halkına yiyecek, saç tıraşı, eğitim programları ve başka sosyal hizmetler sunacak. Halk için tesisler yaptıran New York'taki bir sanat kuruluşu, bir kadın gazeteciyi dünyanın her yerindeki siyasi açıdan istikrarsız yerlere gönderiyor. Gazeteci gittiği yerlerdeki sanatçıları ve aktivistleri (bunlar genelde aynı kişiler oluyor), sanat portalından çok siyasi gazeteye benzeyen bir web sitesinde yazmaları için kaydediyor. Ayrıca Missouri'deki bir sanat kurumu kendini sosyal aktivizm merkezine dönüştürüyor. Kurumun geçenlerde düzenlediği genel katılımlı toplantıya zar zor girebilen 350 kişi, şehirdeki en inatçı sorunlardan biri olan fiili ırk ayrımcılığı konusunu tartıştı. Bu projelerden hiçbiri size sanat gibi (veya müzelerde görmeye alışık olduğunuz sanat gibi) gelmeyebilir. Zaten amaç tam da bu. Ülkenin her yerindeki sanat kurumları, bunları müze duvarları içine nasıl sokabileceklerini, tablolar ve heykellerle birlikte değerlendirmeyi nasıl başaracaklarını bulmaya çalışıyor.
Önde gelen müzeler genelde bu konuyu görmezden gelirken, birçok küçük sanat kurumu, kökleri 1960'lara giden bir akımın yeni gelişme alanı olarak görüyor. Geçici sanatsal yerleştirmeleriyle tanınan New York merkezli sivil toplum örgütü Creative Time'ın baş küratörü Nato Thompson, "Kafanızı kuma gömüp 'Keşke sanat 40 yıl önceki gibi olsaydı. O zamanlar sanat farklıydı ve daha sadeydi' diyebilirsiniz, ama durum öyle değil" diyor. Texas'daki sanatçılara atölye ve ucuz konut sağlayan toplumsal kalkınma projesi veya San Francisco'da sanatçılarca kurulan ve belediyenin maddi desteğiyle bahçeleri, boş arsaları ve çatıları dönüştüren program gibi çok değişik çalışmalar yapılabiliyor.
Esasen Avrupa ve Güney Amerika'da on yıllardır gelişen bu sanat türü, biraz da yabancı zenginlerin yoğunlaştığı sanat piyasasının bozucu etkisine tepki olarak, ABD'li gençler arasında son zamanlarda yayıldı. Ama birçok sanatçıya göre buradaki amaç çok daha büyük: Dünyada fark yaratarak estetik boyutun ötesine geçmek. Creative Time'ın küresel girişimler direktörü ve Creative Time Reports web sitesinin yöneticisi Laura Raicovich, "Sanatın nasıl yapıldığını tanımlayan sınırlar gittikçe belirsizleşiyor" diyor. Siteye geçenlerde koyulan çalışmalar arasında Mısır ve Lübnan kökenli bir sanatçının, iki yıl önceki Mısır devriminin merkezi olan Tahrir Meydanı'yla ilgili bir videosu ve bir sanat kolektifinin aile borcu hakkındaki filmi de var. Raicovich, "Gazetecilik yapmaya çal ışmıyoruz. Ama sanatçıların farklı bakış açılarıyla gazeteciliği zenginleştirebileceğini düşünüyoruz. Ve yaptıkları şey de sanat" diyor. Göçmenlere yaptığı yardımlarla tanınan ve Creative Time tarafından desteklenen New Yorklu sanatçı Tania Bruguera, sosyal çalışma sanatını bazen Modernizm karşıtı bir yaklaşımla açıklıyor.
"Marcel Duchamp'ın pisuarını tekrar tuvalete koyma zamanı geldi" diyor. St. Louis'de 2001'de açılan Pulitzer Sanat Vakfı adlı özel kurum, şehirdeki ırksal ve ekonomik eşitsizliklere cevaben Aralık'ta genel katılımlı bir toplantı düzenledi. Vakfın müdürü Kristina Van Dyke, "Sanata daha geniş açıdan bakmaya başladık. Şu basit soruyu sorduk: Sanat aracılığıyla toplumsal değişim gerçekleştirebilir miyiz?" diyor.

Kimilerine göre kurumlar ve sanatçılar bu tür bir değişim isteğine direnmeli. New Yorklu ressam Maureen Mullarkey, blogunda "Sanat giderek sanat olmaktan çıkıyor ve hızla, sözde kamu yararına ilişkin kendi fikirlerini yaymaya çalışan kişilerin elinde, bir tür toplumsal örgütlenme aracına dönüşüyor" diye yazdı. Ama birçok kurum daha geniş kitlelere erişme ihtiyacı hissediyor. Detroit Çağdaş Sanat Müzesi, geçen yıl intihar eden sanatçı Mike Kelley'in son eserini inşa ediyor. Kelley çocukluğunu geçirdiği çiftlik tarzı evin yeniden inşa edilmiş hal inin, geleneksel anlamda bir sanat mekânı değil, müze eğitim programları ve müzik için kullanılabilecek bir sosyal hizmet yeri olması gerektiğini özellikle belirtmişti.
Ziyaretçilerin burayı bir sanat eseri ve devam eden bir performans olarak algılayıp algılamayacağı, cevabı belirsiz bir soru. Sanatçı lar daha kendinden emin görünüyor. Ders ücretlerinin takas yöntemiyle ödendiği "meslek okulları" alanında işbirliği yapmak gibi projelerde yer alan, 29 yaşındaki New Yorklu sanatçı Caroline Woolard, sanat dünyasının çok içine kapalı olduğunu düşündüğü için sosyal çalışma sanatına yönelmiş. Creative Time'dan Thompson'a göre en adanmış sosyal çalışma sanatçılarından çoğu, kendileri ile ticari sanat dünyası arasında büyük bir uçurum olduğunu düşünüyor. Thompson, "Bir gösterinin nesnesi olmak istemeyen sanatçılar var. Adaletsizlikten doğan büyük bir kriz sırasında bir köşede hokkabazlık yaparak küçük bir gösterinin parçası olmak istemiyorlar" diyor.
RANDY KENNEDY