New York’un en ünlü binaları- 1

Esra Yerebakan / NEW YORK
Geçtiğimiz günlerde okuduğum bir araştırmaya göre New York, kendisini ziyaret eden insanlar üzerinde bıraktığı pozitif enerjisiyle bu alanda sınıflandırılan ilk on şehirden biri olmuş. Bunca kalabalığa ve gürültüye rağmen bunu nasıl başardığını tam olarak anlayamasam da özellikle gece vakitlerinde sokaklarında yürümek bana da garip bir huzur vermiştir hep.

İnsanlar üzerinde bıraktığı bu etkinin en temel sebebi bence, geceyi bile gündüzmüş gibi aydınlatabilen muhteşem ışıklandırmasıdır. Gecenin hangi saatinde Times Square vb yerlerde olursanız olun güne yeni başlamışsınız gibi coşkulu bir enerjiye bürünebilirsiniz. Gerçekçi olmak gerekirse bu durum, insanlık tarihi açsından oldukça fakir bir tarihi mirasa sahip bu şehrin, her yıl milyonlarca insanı kendisine çekmeyi başarmasının en basit izahı olarak görülebilir.
1800'lerin sonları, 1900'lerin başlarında, diğer dünya ülkeleri açlık ve savaşlarla boğuşurken teknolojiye yatırım yaparak halen dimdik ayakta duran köprü ve binalar inşa edip kendisi dışındaki topluluklara hatırı sayılır bir fark atan ABD, o yıllarda elde ettiği -tabiri caizse- bu averaj farkını halen kullanmakta. Sadece sokaklarında yükselen bu yapıları görmek için bile gelen yüzlerce turist olduğunu düşünürsek insan zekâsının yapabileceklerini anlamamız kolaylaşabilir.
Bu hafta, muhteşem ışıklandırmalarıyla New York'un adeta simgeleri halini alan, bulutlara merdiven dayamış dünyaca ünlü New York binalarını tanıtmak istiyorum. Bu şahane yapıların yükseklik ve kat sayılarını duyduğunuzda siz de bu binaların bulutlarla aralarında alıp veremediklerinin ne olduğunu merak edeceksiniz. İlk olarak hemen hemen herkesin bir kez olsun adını duyduğu Empire State Binasıyla başlamak istiyorum.
Empire State
Manhattan'ın en işlek noktalarından birinde bulunan (350 5th Ave.) ve şehrin en ünlü binalarından bir olan Empire State Binası, 1932 yılında tamamlandığında Chrysler Binası'nın sahip olduğu en yüksek bina olma özelliğini elinden almış ve bu unvanı İkiz Kuleler olarak bilinen World Trade Center'ın açılışının yapıldığı 1972 yılına kadar taşımıştır.
11 Eylül 2001'de gerçekleştirilen terör saldırısının ardından İkiz Kulelerin yıkılmasıyla yeniden şehrin en yüksek binası olarak gösterilmiştir. Ancak halen inşaatı devam eden ve İkiz Kulelerin yerinde yükselen Freedom Tower (Özgürlük Kulesi) hizmete açıldığında 105'e ulaşacak kat sayısıyla şehrin en yüksek binası olma özelliğini bir kez daha Empire State Binası'nın elinden alacaktır.
Toplamda 102 kat sayısı, anteniyle beraber ulaştığı 443,2 metre yüksekliği ve 73 asansörüyle adeta devasa bir yapı olan Empire State Binası'nın inşası halen fakültelerde öğrencilere gösterilmektedir. Dönem şartları sebebiyle eksik kalan güvenlik tedbirleri, tecrübesiz çalışan ve yöneticiler yüzünden birçok insanın ölümüyle sonuçlanan zorlu bir süreç sonunda hizmete açılan binada, neredeyse küçük çaplı bir mahalleye yetecek kadar elektrik ve su tesisatı ekipmanı kullanılmıştır.

ABD'nin yaşadığı yoğun ekonomik kriz döneminde birçok katı boş kalan Emprie State Binası, ödemekle yükümlü olduğu vergiyi, şehri ziyarete gelen turistlere açtığı ve 80 mil mesafedeki 5 farklı eyaleti görebileceğiniz (New Jersey, Pansilvanya, Connecticut ve Massachusetts) teras katına çıkmak için belirlediği giriş ücretinden elde etmiştir. Central Park, Brooklyn Köprüsü ve Özgürlük Heykeli'ni bu alandan rahatlıkla izlenebilir.
Günümüzde halen ücrete tabi olan ve binanın 86. katında bulunan bu terasa çıkmak için, 19-25 dolar arası bir bedel ödemeniz gerekmekte. Bu noktada kişisel tavsiyem bina girişlerinde adeta turist avlayan bilet satıcılarından uzak durmanız yönünde olacaktır. En uygun bilet fiyatına bizzat binanın giriş katında bulunan gişelerden ulaşabilirsiniz.
Empire State Binası'nın bunca meşhur olmasında 1933 yapımı King Kong filminin de yadsınamaz bir payı vardır. Dönem şartlarında çekilen en iyi filmlerden olan olan King Kong'un afiş ve resimleri, Empire State Binası'nın birçok yerinde de sergilenmekte. 1976 ve 2005 yıllarında yeni versiyonları çekilen ve yine Empire State Binası'nın görüntülerini barındıran filmler, ilk filmin tadını vermese de hatırı sayılır bir izleyici kitlesine ulaşmayı başarmıştır.
Toplamda 17 milyon kişi tarafından ziyaret edilen bu binanın teras katında evlenmeniz de mümkün kılınmış. Zaten unutulmaz olan evlilik gününü daha da özel kılmak isteyenler hızla dolan takvimde yer alabilmek için erken davranmalılar.
Empire State Binası, geceleri ışıklandırılmış haliyle hemen hemen her New York resminde başrolü almıştır. Günün anlam ve önemini temsilen değişen ışıklandırma renkleri Empire State Binası'nın sadece New York'un değil ABD'nin de önemli temsilcilerinden olduğunu da gösterir.
Rockefeller Center (GE Building)
Amerikan tarihinde –özellikle siyasette- hatırı sayılır bir yere sahip Rockefeller ailesi tarafından kurulan Rockefeller binaları toplamda 19 tanedir. 1930-40 yılları arasında ilk 14 binası inşa edilen Rockefeller Center dönemin en büyük problemi olan ekonomik krize adeta çözüm olmayı başararak, 225 bin kişiye iş imkânı sağlamıştır. Rockefeller Center'ın tamamı dünya petrol devi ve yaşadığı dönemde Amerika'nın en zengin iş adamı olarak bilinen John Davison Rockefeller'e aittir. Lincoln Center, One Chase Manhattan Plaza ve New York Modern Sanatlar Müzesi binası ve Radio City Music Hall binası gibi birçok önemli yapının ortaya çıkmasında Rockefeller ailesinin büyük katkısı vardır.
Bu hafta sizlere bu binaların turistlere hitap eden aktivitelerinden bahsetmek istiyorum. NBC stüdyolarını da bünyesinde barındıran bu müthiş kompleks, gezip görmek isteyenler için NBC Studios Tours adıyla rehber eşliğinde turlar düzenlemekte ve taliplerine keyifli vakit geçirme imkanı sunmaktadır. Daha önceki yazılarımdan birinde bahsettiğim New York Pass Kart, bu tura katılmak isteyenler için en ekonomik seçeneklerden biridir. Sadece NBC Stüdyoları ile sınırlı kalmak istemeyenler 17-20 dolar arası bir bedel ödeyerek tüm binaları kapsayan Rockefeller Center Tour'a da katılabilirler.
Her yıl Noel zamanında süslenen ABD'nin en büyük Noel ağacı da Rockefeller Center'ın merkezi sayılabilecek bir alanda -Rockefeller Center binaları arasında- bulunmakta. Her yıl milyonlarca turist sadece bu şaşalı ağacı görmek için Rockefeller Center'a adeta akın ediyor. Son yıllarda yaklaşık 30 bin lambayla süslenen bu devasa kutlama ağacı için gerekli enerji, binaların tepesine yerleştirilen güneş enerjisi panelleriyle sağlanarak çevre dostu bir imaja da kavuşturuldu.
Yaklaşık 75 yıldır süslenen bu ağacın ışıklandırılması da her yıl Kasım ayının son günlerinde tören eşliğinde gerçekleştiriliyor. Bu tarihlerde New York'ta bulunanlar tüm dünyanın takip ettiği bu organizasyonu mutlaka yakalamalılar diye düşünüyorum. Rockefeller Center'da kış aylarının tek süsü Noel ağacıyla da sınırlı bırakılmamış ve kış ayları boyunca hizmet veren buz pateni pisti de bu görsel şölene eklenmiş.
Rockefeller Center binaları arasında en çok bilineni kuşkusuz GE Building'dir. (30 Rockefeller ve RCA Building olarak da bilinir.) Hemen hemen tüm New York turistlerinin Manhattan'ı kuşbakışı seyredebilecekleri Empire State Binasından sonraki ikinci adres kuşkusuz Rockefeller Center binalarından biri olan GE Binası'dır. NBC Stüdyoları da bu binada bulunur.
GE Binası, toplamda 70'e ulaşan kat sayısı ve 259 metre yüksekliğiyle New York'un en yüksek 10. ABD'nin en yüksek 33. Binası olma özelliğini de taşır. 1933 yılında inşası tamamlanan bu devasa yapının tasarımı Rockefeller mimarları grubundan Raymond Hood'a aittir.
GE Building'in en üst katı muhteşem New York manzarasını doyasıya izlemek isteyen turistler için günün her saati ziyarete açık. 17-27 dolar arasında bir bedel ödeyerek bu harika tecrübeyi siz de yaşayabilirsiniz. Temin edeceğiniz bu bilet aynı gün içerisinde iki kez giriş yapma imkânı da sunarak gece ve gündüz manzarasını tek bedel ödeyerek görme şansı veriyor.

Chrysler Building
New York'un en sevdiğim binalarından biri kuşkusuz Chrysler Binası'dır. Art Deco olarak isimlendirilen mimari akımın halen en önemli temsilcilerinden olan bu devasa bina bulunduğu bölgenin en güzel manzarasını oluşturur.
Anteniyle beraber 319 metreye ulaşan yüksekliğe ulaşan Chrysler Binası, 1928 yılında inşa edilmeye başlanmış ve hızla tamamlanmıştır. (Haftada 4 kat çıkılarak yetişilemez bir hıza sahiptir.) Empire State Binası'nın 1932 yılında tamamlanmasına kadar şehrin en yüksek binası olma özelliğini de taşıyan Chrysler Binası şimdilerde şehrin en yüksek 3. binasıdır.
Dönemin en iyi mimarlarından olan Van Alen tarafından tasarlanan Chrysler Binası, Walter P. Chrysler tarafından tüm masrafları karşılanarak inşa ettirilmiştir. Bir aile mirası olarak düşünülmüşse de günümüze kadar birçok kez el değiştirmiştir. 2008 yılı itibariyle binanın %90'ı Abu Dabi Yatırım Konseyine satılmıştır.

Chrysler Binası 1976 yılında, ABD İçişleri Bakanı tarafından, Ulusal Tarihi Önemli Eser olarak ilan edilmiştir. 2007 yılında AIA tarafından (Amerika'nın Favori Mimarlık Listesi) ABD'nin sahip olduğu en güzel 9. Yapı olarak gösterilmiştir. Tasarlanırken ünlü otomobil markası Chrysler'in ürünlerinden etkilenilmiş ve o dönemde kullanılan motor kapağı binanın üst yapısını şekillendirmede ilham kaynağı olmuştur.
Binanın mimari açıdan en dikkat çeken kısmı kuşkusuz 7 kattan oluşan çelik taraçlı zirve kısmıdır. Bu mimari şıklık gece aydınlatmaları sayesinde New York'un en güzel manzaralarından birini oluşturur. Üçgen camlarla süslenen bu kısım aktif olarak kullanılmamaktadır. Sadece görsel açıdan hedeflenen şıklığın yakalanabilmesi için inşa edilmiştir. Bu katlarda antene ulaşan merdivenlerden başka hiçbir şey bulunmamaktadır.
1945 yılına kadar 71. Katta tıpkı Empire State ve Rockefeller Center GE Binasında olduğu gibi bir gözlem katı bulundurulmuş ve turistlere hizmet vermiştir. Bu tarihten sonra bu alanda diğer katlarda olduğu gibi iş merkezi olarak hizmet vermeye başlamıştır.
Bu hafta New York'un adeta simgeleri haline gelen en ünlü binaları hakkında bilgiler vermeye çalıştım. Önümüzdeki hafta da bu seriye devam ederek diğer ünlü yapıları tanıtmaya çalışıcam. Merak edenlerle aynı adreste buluşmak üzere…

@basharfiie
eybakan@gmail.com